Deprem ‘Hatay Sarısı’nı da vurdu
Güncelleme Tarihi:
Türkiye’deki tescilli 3 ırktan biri olan ve ‘Hatay sarısı’ olarak bilinen ipekböceklerinin nesli, deprem nedeniyle yumurtalarından erken çıkınca tehlike altına girdi. İpekböceği yetiştiricisi Emel Duman, elinde çok az sayıda kalan böceklerin ölmemesi için gece gündüz nöbet tutuyor.
İpekböceği yetiştiricisi ve ipek tekstili işi yapan Emel Duman’ın yıllar önce bulduğu ve üstün çabasıyla çoğaltmaya çalıştığı Hatay sarısı türünün nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya. Hatay’ı vuran depremler nedeniyle yumurtalarından erken çıkan ipekböceklerinin binlercesi hayatını kaybetti. Yıllarını verdiği bu böcekleri kaybettiği için endişelenen Emel Duman, dünyada kalan bu son türü atölyesinde yaşatmaya çalışıyor.
ÖNCE PANDEMİ SONRA DEPREM
Emel Duman, Hatay sarısının yok olmaması ve gelecek nesillere aktarılmasının çok önemli olduğunu söylüyor: “Ben yıllardır ipekböceği yetiştiriciliği ve ipek tekstili işi yapıyorum. 11 yıl önce ‘Neden yöresel ırkımızı üretmiyoruz’ diyerek bir arayışa çıktım. 7 yıl boyunca köy köy gezdim. Bildiğim her yere gittim. En sonunda 2019’da Hatay’ın bir köyündeki yaşlı bir amcada çok az sayıda buldum bu türün kozasını. Ticaretini yapmıyormuş, çocukluğundan beri besleyip bakıyormuş onlara. Ondan aldım kozaları, üniversitelerle iletişime geçtim. Çoğaltmaya başladık. Önce pandemi vurdu, özel izinlerle yaprak toplayıp beslemeye gittik böcekleri. Sonra evimin altını laboratuvara çevirdim. Sıcaklık ve nemi sabitledim. Onlara yaşayacak ortam oluşturdum.
BUNLAR SON YUMURTALAR
Ancak nisanın başında çıkması gereken tırtıllar yumurtalarından depremden sonra çıkmışlar. Soğuktan ölmüşler. O kadar çok yumurta vardı ki. Bugüne kadarki bilimsel çalışmalarda aldığımız tüm notlarda en erken 8 Mart’ta çıkmışlar. Ama bunlar 8 ya da10 Şubat’ta çıkınca ölmüşler. Son kalan yumurtalar buzdolabındaydı, onları getirdim. Allah’tan onlar yaşıyor. Bu gördükleriniz bu neslin son yumurtaları. Ne yazık ki gen bankasında bile kalmamış.”
TESCİLLİ 3 IRKTAN BİRİ
Bu böcekleri bulabilmek için 7 yıl köy köy gezen Emel Duman, “Hatay sarısı, Türkiye’de tescilli üç ipekböceği ırkından biri. Dünya üretiminin yüzde 95’i klasik beyaz kozadır, yüzde 5’i ise diğer kalan yerel ırklardır. Yani çok değerliler. Ve elimizdeki sayıları çok az. O kadar hassaslar ki bazen hastalıktan hepsi ölüyor. Bu ırk geleneksel bir ırk olduğu ve hibrit olmadığı için hastalığa da çok açık” diyor.