Denetimsizlik tehlike saçıyor! Lunaparklarda güvende miyiz?

Tatil ve yaz dönemlerinde lunapark ve eğlence alanları çocuklu aileler ve gençlerin sıklıkla gittikleri mekânların başında geliyor. Çarpışan arabalar, korku tüneli, dönme dolap gibi araçlar gençlerin ilgisini çekse de kontrolleri ihmal edilen, eğitimsiz personel tarafından işletilen lunaparklar, ne yazık ki üzücü kazaların yaşanmasına neden olabiliyor.

Daha önce Trabzon, Adıyaman ve Balıkesir’deki lunapark ve eğlence alanlarında ölümlü kazalar meydana gelmişti. Geçen yıl da İzmir'de lunaparkta yer alan 'kule asansör' adı verilen eğlence aracının halatının kopması sonucu yaklaşık 2 metreden zemine düşen bir kadın ve iki çocuk  yaralanmıştı. En son ise geçen hafta İstanbul Avcılar’da ailesiyle birlikte gittiği lunaparkta bindiği oyuncakta fenalaşan 19 yaşındaki Zeynep Günay hayatını kaybetti. Bu üzücü olayda özellikle lunapark çalışanlarının ihmali dikkat çekiyor.

Durum böyle olunca lunaparklarda bir acil durum öncesi ve sonrasında yapılanlarla ilgili sorgulanması gereken pek çok nokta var. Ama en önemlisi, lunaparklarda güvende miyiz?

Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi'nde Muayene Birimi Sorumlusu Egemen Yılmaz ve İş Güvenliği Uzmanı Erdal Demir hurriyet.com.tr’ye önemli bilgiler verdi.

GÜNLÜK, AYLIK VE YILLIK KONTROLLER PEK YAPILMIYOR
BU DURUM KAZALARA DAVETİYE ÇIKARIYOR!

Lunaparkların da birçok meslek grubu gibi yasal zorunluğa uymak zorunda olduklarını söyleyen Egemen Yılmaz, 14 Temmuz 2005 tarihli İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin 9207 Sayılı Yönetmelik ile Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmeliğin lunaparkları da kapsayan ve düzenleyen yönetmelikler olduğunun altını çiziyor. Ayrıca Yılmaz, lunaparkların bu yönetmelikler doğrultusunda bulundukları sınırlar dikkate alınarak büyükşehir ya da ilçe belediyeleri tarafından ruhsatlarının verilmesi ve denetimlerinin yapılması ya da yaptırılması gerekiyor diye de ekliyor.

Fakat bazı lunaparklarda bulunan cihaz/oyuncaklar oldukça eski. Bunu ilk bakışta anlamak mümkün. Cihazlar oldukça bakımsız ve güvensiz duruyor. Son yıllarda yaşanan kazaları da düşünürsek akla gelen sorulardan biri lunaparklardaki cihazların ne sıklıkla kontrolden geçtiği…

İş sağlığı uzmanı Erdal Demir, "Lunaparklarda kullanılan atlıkarınca, hızlı tren, adrenalin, gondol ve dönme dolap gibi tüm eğlence ekipmanlarının yürürlükte bulunan ilgili mevzuata göre aylık ve yıllık periyodik kontrollerinin yapılması gerekiyor" diyor ama bazı işletmelerin bunu es geçtiğini söylüyor:

“Aylık ve yıllık kontroller dışında günlük olarak da eğlence ekipmanları tüm emniyet tedbirlerinin çalıştığının tespit edilmesi için boşta çalıştırma işlemi yapılmalı. Hatta bu kontroller yasal olarak kayıt altına da alınmak zorunda. Standartlara göre lunaparkların ruhsat alabilmeleri için her sezon öncesi yeniden denetlenmeleri de gerekiyor. Ama ne kadar denetleniyor, kaçı günlük kontrolleri yapıyor büyük bir soru işareti… En önemlisi de kış döneminde kullanılmayan cihazlar, kontrolden geçtikten sonra kullanılabilir ya da bakıma ve parça değişimine ihtiyaç var şeklinde raporlanmalı…”

LUNAPARKLARDA ÇALIŞANLAR RASTGELE İŞE ALINMAMALI
PERSONELE BELLİ EĞİTİMLER VERİLMESİ ŞART!

İstanbul Avcılar’daki lunaparkta meydana gelen kazada iddiaya göre hızın artması ile birlikte fenalaşan 19 yaşındaki Zeynep Günay, inmek isterken yakınları durumu fark ederek görevlilerden cihazı durdurmasını istedi ama görevliler oyuncağı durdurmadı. Yine iddiaya göre görevliler Zeynep Günay için “2-3 tokat atın kolonya verin kendine gelir” şeklinde uyarılarda bulunmuş. Bunlar tabii iddia ama yine de şu soru akıllara geliyor, lunaparklardaki personel hangi eğitimlerden geçmeli ve personelin işe alımında neye dikkat edilmeli?

"Eğlence parkları ve lunaparkların faaliyetlerinin ‘tehlikeli’ sınıfta yer alması sebebiyle yasal olarak iş sağlığı ve güvenliği hizmeti almalarının gerekli olduğunu belirten Erdal Demir, "Makine ve ekipman kullananların mesleki yeterlilik belgelerinin olması, iş güvenliği uzmanından en az 12 saatlik iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almaları yasal zorunluluk" diye konuşuyor:

“Ayrıca lunaparklar iş sağlığı ve güvenliğine yönelik profesyonel hizmet de almalılar. Örneğin iş yeri hekimi, iş güvenliği uzmanı bulundurulması gibi… Yapılan iş ve kullanılan ekipmanlar ile ilgili risk analizleri yapılarak, tehlikelerin belirlenmesi ve bu tehlikelere yönelik gerekli güvenlik önlemlerinin alınması da şart.”

Zeynep Günay'ın hayatını kaybettiği cihaz

Egemen Yılmaz ise lunaparklardaki tüm personel, görevlerine bağlı olarak, güvenli çalışma ve işletme prosedürleri hakkında bilgilendirilip eğitilmeli diye uyarıyor.

“Lunaparktaki tüm personele asgari olarak; alan güvenliği, ekipmanlardaki arıza ve hasarlar, yangın, kötü hava koşulları ve davranışları bozuk olan kişiler ve acil durumlar hakkında eğitilmeliler. Ek olarak eğitim içeriğinde acil durumlarda nasıl hareket edeceği olmalı.”

BUNLARA DİKKAT!

Daha lüks olarak nitelendirebileceğimiz tema parklarda bazı oyuncakların önünde talimatlar oluyor (Yaş, boy vs.) ama lunaparklar da bu durum es geçilebiliyor ve sorumluluk cihazı ilgilenen personele bırakılıyor. Bir de bazı heyecanı tetikleyen oyuncaklar var. Örneğin bir topun içine giriyorsunuz oldukça yüksek bir noktaya fırlatıyor. Bu durum aşırı heyecandan kalbe zarar verebilir ki bu şekilde hayatını kaybedenler oldu. Tüm bunları düşününce lunaparka çocuğuyla güzel vakit geçirmek için gelen vatandaşlar, nelere dikkat etmeliler?

Makine mühendisi Egemen Yılmaz, güvenliğini sağlamak amacıyla yaş ve boy düzenlemesi gibi uyarı levhaları ve talimatlar mutlaka cihazın önünde olmalı diyor. Bu durumun yönetmelikte de açık şekilde yer aldığının altını çiziyor.

“Bunun dışında yetişkinler için örnek vermek gerekirse kalp pili olanlar, kalp hastalığı ve hamile olanlar için kısıtlamaların olduğu talimatlar yerleştirilmeli. Bu tür basit düzenlemelerin dahi olmadığı lunaparklarda bakım-onarım ve operatör yetkinliğinin tam olarak sağlamadığını düşünülerek kullanılmaması gerekiyor ve söz konusu yerler acilen de kapatılmalı…”

Lunaparklarda riski azaltmak adına alınması gereken tedbirleri ise Erdal Demir, beş madde de açıklıyor:

1- Operatörler, oyuncaklara binecek kişilerin şartları sağlayıp sağlamadığını mutlaka kontrol etmeli.

2- Emniyet kemerleri çok önemli… Görevlilerin kemerin kapanıp kapanmadığını iyice kontrol etmek zorunda.

3- Eğlenmeye gidenler doğru lunaparkı seçip seçmediklerini anlamak için cihazların yanında yer alan kulübelerdeki kumanda merkezlerinin ne durumda olduğuna bakmalı.

4- Tansiyon ve kalp hastalığı gibi rahatsızlıkları bulunanlar, gereksiz riskler alarak hayatlarını tehlikeye atmamalı.

5- 6 ve daha alt yaş grubu çocuklar için ebeveynler mutlaka yanlarında olmalı. 6 yaş üstü çocuklarda da ebeveynler oyuncağın kullanımı sırasında herhangi bir güvenli olmayan durum ihtimaline karşı gözlem yapmalı ve durumu ilgili kişilere bildirmeli.

‘BİZDEKİ DURUMU AVRUPA İLE KIYASALARSAK, EKSİKLER ÇOK FAZLA’

Peki lunapark denetimleri ve sorumluluğu açısından bizdeki durumu Avrupa ile kıyasladığımızda nasıl bir sonuç ortaya çıkıyor?

Egemen Yılmaz, lunaparkların Batı’da denetimleri standartlar kapsamında gerçekleşiyor diyor ve örneklerle durumu açıklıyor:

“Örneğin İngiltere, İtalya ve Hollanda’da bu kontroller yıllık olarak çok kesin bir şekilde yapılıyor. Asla atlanmıyor. Ülkelerdeki yasal idareler, fuar alanları ve lunaparklar için güvenli uygulama kılavuzları yayımlıyorlar. Ülkemizde ‘kamusal denetim’ ve ‘mühendislik uygulamalarını’ dışlayan eksik düzenlemeler mevcut. İlgili bakanlıklar ve yerel yönetimler, güvenli kullanımı sağlamak amacıyla mevzuata uygun düzenlemeler yapmalı.”