Deli dana iç savaşı

Balık ve tavukta da büyük şüphe... Avrupa bölündü

Bugün Brüksel'de toplanacak AB tarım bakanları, hayvan kadavrasından yapılan yemlerin yasaklanmasını ele alacak. İngiltere, Fransa ve Almanya, hastalığın tavuk ve balığa da geçebileceği iddiasıyla bu yemlerin yasaklanmasını istiyor. Çok sayıda üretici ülke karşı çıkıyor.

Deli dana ya da bilimsel adıyla BSE (bovine spongiform encephalopathy) diye bilinen ve beyinde ölümcül bir deformasyona yol açan hastalığın sadece sığır etiyle sınırlı kalmadığından şüphe ediliyor. Avrupalı BSE uzmanları bugüne kadar balık, tavuk ve domuz etiyle sütte hastalık izine rastlanmadığını, ancak bu durumun ‘‘asla rastlanmayacağı’’ anlamına gelmediğini belirtiyorlar. İnsanlarda ortaya çıkan Creutzfeldt-Jacob hastalığının, BSE'den kaynaklanan bir türünün uzmanı olan Hans Kretzschmar, hastalığın kuzu etlerine de bulaşmış olabileceğine dikkat çekiyor. Alman uzman kuzu etinde, ithal edilen ülkenin önemli olduğunu belirterek, ‘‘Ben olsam İngiltere'den ithal edilmiş kuzu eti yemem. Ancak Yeni Zelanda'dan gelen etlerde hastalık olmadığını söyleyebilirim’’ diyor. Beyinde deformasyona yol açtıktan sonra kas kontrolünü tamamen ortadan kaldıran ve ölüme götüren BSE hastalığı İngiltere'nin ardından Fransa, Almanya ve İspanya'da da tespit edilince AB'de büyük panik çıktı. Şimdi AB tarım bakanlarının bugün Brüksel'de yapacağı toplantıda, hayvan kadavrasından yem üretiminin tamamen durdurulması konusu görüşülecek. 7-8 Aralık'taki Nice Liderler Zirvesi'nin de gündem maddelerinden birini oluşturan bu

yasağı AB'nin nüfuzlu üyeleri kesinlikle destekliyor. Hastalığın rastlanmadığı küçük çaplı AB üyeleri ise topyekün yasağı haksızlık olarak değerlendiriyor. Büyük üyelerin desteklediği önlem; hem ete dayalı hayvan yemlerinin yasaklanmasını, hem de 30 aydan büyük hayvanların BSE testinden geçirilmeden yiyecek zincirine girmesinin önlenmesini içeriyor. Küçük üyeler, 30 aydan büyük hayvanlarla ilgili kontrollerin astronomik harcamalara yol açacağından yakınıyorlar. Testlerin bir yıllık maliyeti 4.37 milyar dolar.

2 MİLYON İMHA

Bazı üyeler bu testler için gerekli tesislerin olmadığını belirterek, Avrupa çapında, test edilemeyecek 2 milyon büyükbaş hayvanı imha etmek zorunda kalabileceklerine dikkat çekiyorlar. Eğer bugünkü toplantıda bir anlaşma sağlanamazsa bu konu Nice Zirvesi'nde çok çetin tartışmalara neden olacak.

Hastalık Türkiye'de görülmedi

TÜBİTAK, Hacettepe ve Ankara Üniversitesi kütüphanelerindeki kaynaklar ‘deli dana’ hastalığını şöyle anlatıyor: İngilizce ‘mad cow disease’ olarak adlandırılan ‘deli dana’ hastalığı ya da bilimsel adıyla ‘BSA-, Bovine spongiform encephalopathydeli’ sığırlarda görülen bir beyin hastalığıdır. Oldukça yeni bir hastalık olan ‘deli dana’ duruş, hareket, duyu bozuklukları ve beyindeki süngerimsi değişikliklerle kendini göstermektedir. Hastalık ilk kez 1986'da İngiltere'de tanımlanmıştır. Çalışmalarda, 1985'de İngiltere'de çok az sayıda BSE vakası oluştuğu bildirilmiştir. Giderek artış gösteren hastalığa, İngiltere ve bazı Batı Avrupa ülkelerinde rastlanmakta, 1993 ortalarına kadar İngiltere, İskoçya ve Galler bölgesinde yaklaşık 100 bin vaka tespit edilmiştir. Bilim adamları, hastalığın, biyolojik, fiziksel ve kimyasal karakterlerinin virüs özelliği taşımadığına inanıyorlar. Hastalığın ana nedeni, koyunlarda rastlanan ‘scrapie’ hastalığının etmeninin, sığırlara bulaşmasıdır. Bulaşma, Scrapie hastalığı görülen koyunlardan elde edilen et-kemik ve unların, sığır yemlerinde kullanılmasıyla olmaktadır. Sığırlarda en fazla BSE vakası Holstein Friesian (siyah alaca) süt ineklerinde görülmüştür. Türkiye'de yetişen koyunlarda scrapie hastalığına rastlanmamaktadır ve sığırlarda da hastalık görülmemiştir.

Soru ve yanıtlar

BSE hastalığı sığırın hangi bölgesinden bulaşıyor.

Beyin, göz ve omurga özellikle tehlikeli bölgeler. Kemiğe uzak bölgelerde risk tespit edilmedi.

BSE testinde temiz çıkan et kesinlikle zararsız mıdır?

Hayır. Sadece uzun süredir hastalık taşıyan yaşlı hayvanlar üzerinde yapılan test kesin sonuç veriyor. Genç hayvanlardaki hastalık testte belli olmayabilir.

Kan ürünlerinde BSE olabilir mi?

Kan ürünleri için BSE testi yok. Bu nedenle risk mevcut.

Lastik şekerlerde kullanılan jelatinde BSE olabilir mi?

Avrupa'daki gıda maddelerinde kullanılan jelatinin yüzde 90'ı domuz kaynaklı. Geri kalanı ise sığır etinden. Sığır jelatini kullanımı arttığı takdirde risk de yükseliyor.

Sütte tehlike var mı?

Bugüne kadar süt ve süt ürünlerinde BSE izine rastlanmadı.

Kozmetik ve ilaçta tehlike var mı?

İlaç ve kozmetik sanayiinde, hastalıklı hayvanlardan alınan maddeler kullanılmıyor.