Dan Piraro ile telifi görüştüm

Amerikalı karikatürist Dan Piraro’nun, karikatürlerini izinsiz yayınlamasıyla ilgili eleştiriler için, “O zamanlar ben de telif konuları nedir bilmiyordum. Piraro ve bulabildiğim diğer çizerlerle de iletişime geçip, durumu anlatıp, özür dilediğimi ve maddi ve manevi mağduriyetini gidermek için ne gerekiyorsa yapabileceğimi ilettim” dedi. İşte eleştirilerin odağındaki Erdil Yaşaroğlu’nun gözünden telif süreci...

* Erdil Bey, tüm bu dava açma süreci nasıl başladı?

Her şey 4-5 sene kadar önce telif hakları üzerine karikatürist arkadaşlarımla sohbet ederken, artık bir şeyler yapmamız gerektiği konusuyla başladı. Dijital dönüşüm çoktan gelmişti. Okuyucularımız internet ortamına kayıyordu ve bizim bulunduğumuz mecralardan uzaklaşıyordu. Biz de bu değişimin içinde ve farkında olduğumuz için, karikatürlerimizi dijital dünyaya taşımanın bir çok yolunu düşündük ve uyguladık. Ama bunları tam olarak çalıştırmayı başaramadık çünkü karikatürlerimiz zaten internette her yerdeydi. Biraz araştırınca, çizdiklerimiz üzerinden bir sürü sitenin çok ciddi menfaat sağladığını farkettik ve bununla mücadele etmeye karar verdik. Çünkü onlara engel olmadığımız sürece, bizim bir şey yapmamız mümkün olmayacaktı.

* Peki, bu kişi ve kurumları neye göre belirlediniz?

Karikatürlerimizi yayınlayan siteler arasında ticari kaygıları olanları konuya hakim arkadaşlarımızla belirledik. Sonra hukukçularımız uyarabildiklerini uyardılar. Bazılarının hiç iletişim bilgisi bulunmadığı için bir şey yapamadılar. Ardından da suç duyurusunda bulunuldu. Suç duyurusu yapılınca, savcılık bu siteyi araştırıyor, bilirkişilere danışıyor ve gerçekten bir suç unsuru bulursa, site sahibinin adını tespit edip, ifade vermek için davet ediyor. Bu süreç tamamen bizim dışımızda işliyor. Kanunen dahil olup, müdahale edebileceğimiz bir alan değil. Savcılık ifade sonrasında site sahibinin kanuna aykırı davrandığını düşünürse, kamu davası açılmadan önce bir uzlaştırmacı atayacağını ve telif hakkı sahibiyle anlaşma yapmayı denemesini istiyor. Onlar da hukukçularımıza gelip anlaşmaya çalışıyorlar. Onlar da işte o zaman suç duyurusu yaptıkları kişinin kim olduğunu öğreniyorlar.

* Karikatürlerinizi ticari amaçla kullanmadıklarını ancak yine de kendilerine dava açıldığını iddia edenler ve bu süreçte mağdur olduklarını söyleyenler var...

Bugüne kadar kanunen haklı olduğumuz halde, vicdanen üzüldüğümüz için vazgeçtiğimiz çok şikayet var. Ama şunu bilin ki hukukçularımız sadece şikayette bulunuyor. Bir internet sitesinin hukuk dışı işlem yapıp yapmadığına karar verecek olan hukuk sistemidir. Savcılık suç unsuru olmadan kimseyi ifadeye çağırmıyor. Bu süreçte yine de yanlışlık yaptığımızı düşünen ya da bilgi almak isteyen site sahipleri varsa her zaman iletişime geçebilirler.

* Son olarak, Amerikalı karikatür Dan Piraro’nun Twitter üzerinden size çıkışı çok konuşuldu. Kendisi, karikatürlerini izinsiz bir şekilde internet sitenizde paylaştığınızı, ve bununla ilgili bir özür mektubu yazdığınızı söylüyor. Bununla ilgili ne söylemek istersiniz?

Yaklaşık 20 sene kadar önce ‘Komikaze.net’ sitesinde, dünyadan karikatür sanatçılarını tanıtmak amacıyla seçtiğim karikatürlerini yayınladım. O zamanlar ben de telif konuları nedir bilmiyordum. Dergilere çiziyorduk, bazılarımız da benim gibi yeni yeni gelişen internete karikatürlerini koyuyordu. Sosyal medya falan yoktu ortada. Sonra önce müzik, sonra bilgisayar yazılım sektörü sayesinde telif nedir ne değildir öğrenmeye başladım. Hepimiz gibi. Hemen o bölümü kaldırdım ve bir daha da lisanssız, telifsiz hiç bir şey kullanmadım. Ben bile unutmuşken, 20 sene önce yayınlanmış bir adet karikatürü internet arşivini tarayarak bulan ve bunu Dan Piraro’ya (özel olarak tweet atmasını da ısrar ederek) ulaştıran arkadaşa teşekkür ederim. Yıllar önce yaptığım bir yanlışı düzeltme fırsatını verdi bana. Piraro ve bulabildiğim diğer çizerlerle de iletişime geçip, durumu anlatıp, özür dilediğimi ve maddi ve manevi mağduriyetini gidermek için ne gerekiyorsa yapabileceğimi ilettim. Geç de olsa, ben doğru bildiğim şeyi yaptım.

‘KARİKATÜRİSTLER ZOR YETİŞİYOR’

Yaşaroğlu, “Bu aslında bir ‘bilinç oluşturma’ girişimi” diyerek sözlerine şöyle devam etti: “Mahyacılık ya da yorgancılık gibi yok olmaya giden bir mesleğimiz yok. Karikatür, dijital medyalarla birlikte daha çok ilgi gören ve paylaşılan bir sanat. Ama karikatüristler çok zor yetişiyor maalesef. Bu ortamı korumak ve oluşturmak da bir önceki neslin görevi. Bu yüzden birlikte davranıp mesleki standartların oluşturulması ve korunması için yapılan her türlü oluşuma destek vereceğimi de açıklamak isterim. Özünde yapmak istediğim kendi sektöründe telif hakkının bilincini oluşturmak ve geliştirmek için çaba sarf edip, yeni karikatüristlere de haklarının korunduğu ve gelir elde edebildikleri bir ortam yaratabilmek. Bunun başında ise telif haklarını korumak geliyor. Onlarca sevdiğiniz karikatüristin bir çoğu şimdi ortalarda yok. Farkında mısınız? Ne yapıyorlar, nasıl geçiniyorlar? Bunları da aklınıza getirin, rica ediyorum.”