Daha zor zamanlara hazırlanın

ABD'ye karşı gerçekleÅŸtirilen saldırının ardından dünyada yeni bir döneme girildiÄŸini söylemeyen kalmadı. Ama nedense bu yeni dönemin tanımlaması pek fazla yapılamıyor. Ben de yeni dönemi tüm ayrıntıları ile tahmin ettiÄŸimi iddia edemeyeceÄŸim ama maalesef elimizdeki bazı veriler, ki bu veriler çok taze, dünyanın ekonomik açıdan nereye doÄŸru gittiÄŸini ortaya koyuyor. Ä°ÅŸin kötü yanı verilerin hiç biri umut verici deÄŸil. Avrupa'dan baÅŸlayalım Ä°lk etapta hızla artan iÅŸsizlik yeni bir artış ivmesi kazanacak. Bloomberg analistlerinden Richard Lapper'e göre bu yılın ilk 8 ayı içinde Avrupalı ÅŸirketler 270 bin kiÅŸinin iÅŸine son vermiÅŸ durumda. Ve Lapper'e göre bu sayı artacak. Boeing'in 30 bin kiÅŸinin iÅŸine son verme planı dün tüm basın organlarında yer aldı. Biraz daha ayrıntıya girelim. Virgin Atlantic Airlines 1,200 kiÅŸinin iÅŸine son vermeyi planlıyor: Sayı belirtmese de Belçika havayolu ÅŸirketi Sabena SA da personel kısıntısına gitmeyi planladığını açıkladı. Sunday Times haberine göre ise British Airways 8000 çalışanının iÅŸine son verecek. Ä°ÅŸ kayıpları sadece saldırı sonrası havayolu ÅŸirketleri ile sınırlı deÄŸil. Son olarak Almanya'nın dev bankası Dresdner 1.300 kiÅŸinin daha iÅŸine son vereceÄŸini açıkladı. Commerzbank'ın iÅŸten çıkartmayı planladığı çalışan sayısı ise 4.000. KarstadtQuelle AG and Spar Handels- AG'nin 1996 yılından bu yana 200 bin kiÅŸinin iÅŸine son verdiÄŸi ve Temmuz ayında birz önceki yıla oranla yüzde 0.5 orannıda daha az kiÅŸiye iÅŸ saÄŸladığı da resmi rakamlarda belirtiliyor. Avrupa'da 2002 için yapılan tahminlerde 200 bine yakın yeni istihdam yaratılacağı düşünülüyorken bu rakam ÅŸimdi 150 bine çekilmiÅŸ durumda. Ãœstelik bunu iyimser bir rakam olduÄŸu da belirtiliyor. Avrupa'da iÅŸsizlik 4 yıl önce yüzde 10,8 ile zirve noktasını gördükten sonra son 4 aydır yüzde 7.6 civarında tutunmuÅŸ görünüyordu. ABD'de ise Temmuz ayında yüzde 4.5 olan iÅŸsizlik oranı AÄŸustos'ta yüzde 4.9'a çıktı. Bu arada ABD bütçesindeki dış ticaret açığı AÄŸustos ayında yıllardan sonra nihayet 28 milyar dolar azalmışken, ÅŸimdi yeniden terör kurbanı olacak gibi görünüyor. Tüm bu verilerin kaçınılmaz olarak tüketimi azaltacağı ortada. Oysa Avrupa ekonomisinin yüzde 60'ını tüketici harcamaları oluÅŸturuyor. Yine iyimser tahminlerde Avrupa'daü 2002'deki tüketici harcama artışının yüzde 2.1 olacağı düşünülürken bu rakam ÅŸimde yüzde 1.7'ye çekilmiÅŸ durumda. ABD'nin durumunu ÅŸimdilik bir yana bırakalım ve baÅŸka bir coÄŸrafyaya bakalım. 11 Eylül öncesinde de LAtin Amerika'nın durumu pek iç açıcı deÄŸildi. Buradaki durum daha kötü. Saldırı sonrası Kuzey Yarıküre'de korkulan gerileme durgunluÄŸa dönüşme tehlikesi taşıyacak: Çünkü ne Avrupalı ne de Amerikalı eskisi gibi tüketme taraftarı deÄŸil. Ayrıca zaten sermaye fakiri geliÅŸmekte olan piyasalar biraz daha sıcak paradan uzak kalacak. çünkü fon milyarlarca domları yöneten fon yöneticileri risk almaya eskisi kadar hevesli deÄŸil. 130 milyar dolar dış borcu olan Arjantin bu iÅŸten fazlası ile etkilenecek gibi görünüyor. EÄŸer yukardaki olasılıklar gerçeÄŸe dönerse burada bir konsolidasyon kaçınılmaz olacak. Ki ülkede bu yöndeki beklenti saldırı öncesinde bile oldukça güçlüydü. Ya da bu yıl yüzde 30 devalüasyon yapan ve IMF'den aldığı ek 10 milyar dolara raÄŸmen hala düze çıkamayan Brezilya'da yeni bir kriz yaÅŸanabilecek. Ä°hracatının yüzde 85'ini ABD'ye gerçekleÅŸtiren Meksika da bu durumdan payını alacak. Geçen yıl ABD ihracatını yüzde 7 artıran meksika için saldırı öncesindeki ihracat artış tahmini yüzde 2'ydi. Saldırı sonrası ihracatta deÄŸil artış, gerileme bile bekleniyor. Bu ülkelerin dış borçlanmaları, ki uygulanan IMF programlarının en önemli ayağını yabancı sermaye oluÅŸturuyor, saldırı sonrasında daha zor hale gelecek. Zaten saldırı öncesinde de direkt sermaye yatırımlarında dünya çapında bir yavaÅŸlama olduÄŸu biliniyor. Tüm bu verilerden sonra iÅŸin Türkiye ayağına bakmak biraz yürek ister açıkçası. Bu aralar sadece ABD'nin muhtemel saldırısınnı nereye ve nasıl olacağı ve bunun bizi nasıl etkileyeceÄŸi tartışılıyor. Ama ABD hiç bir yere dokunmasa bile zaten durum iç açıcı deÄŸildi. Bir de bizi olmusuz etkileyecek bir askeri harekat gerçekleÅŸirse... Ä°ÅŸimiz 2002'de gerçekten zor. Â