Daha derinlere ve daha uzaklara bir bakış

Uzaybilimciler gezegen avında birbirleriyle yarışırlarken, en ilginç buluÅŸların bir bölümü çok daha yakınlarımızda olabilir.Palomar Gözlemevi AraÅŸtırmasıKuiper kuÅŸağında parlaklığı Plüton’un yüzde ikisi kadar olan uzay cisimlerini saptamaya çalışan Mike Brown, Gemini Kuzey Gözlemevi’nden Chad Trujillo ve Yale Ãœniversitesi uzaybilimcilerinden David Rabinowitz 1988 yılından beri Güney Kaliforniya’daki Palomar Dağı’na yerleÅŸtirilen 120 santimetrelik Samuel Oschin Teleskopu’ndan yararlanıyorlar. 112 CCD algıcı her gece bir avuç gökyüzünden enstantaneler çekiyor. Bugüne dek 35 parlak cismin belirlendiÄŸine dikkat çeken ekip önümüzdeki iki yıl içinde kuzey semalarını baÅŸtan baÅŸa taramayı umuyor. Derinlemesine Ekliptik AraÅŸtırmaArizona Kitt Peak Ulusal Gözlemevi’ndeki 3,8 metrelik Mayall Teleskopu’na yerleÅŸtirilen sekiz CCD algıcı Kuiper kuÅŸağındaki çapları 48 kilometrelik küçük uzay cisimlerini araÅŸtırıyor. AraÅŸtırma kapsamında bugüne dek 411 cismin belirlendiÄŸi belirtiliyor.Spacewatch (Uzay Nöbeti)Kitt Peak’deki Steward Gözlemevi’ne yerleÅŸtirilen biri 0,9 öteki 1,8 metrelik iki teleskop her ayın belli bir döneminde kuyrukluyıldız, asteroit ve güneÅŸ sistemindeki baÅŸka cisimleri bulmak amacıyla gökyüzünü tarıyor. Spacewatch’ın asıl hedefi Kuiper kuÅŸağını incelemek olmasa da, Varuna’nın bu araÅŸtırma kapsamında bulunduÄŸu belirtiliyor. Çok GeniÅŸ Kapsamlı AraÅŸtırmaHawaii Mauna Kea dağının tepesindeki 3,6 metrelik Kanada-Fransa-Hawaii Teleskopu ve dünyanın en güçlü uzay kamerası olan MegaPrime yardımıyla uzaybilimciler Kuiper kuÅŸağındaki 1000 cismi bulmayı ve bunların yörüngelerini belirlemeyi hedefliyorlar. AraÅŸtırmadan elde edilecek ilk sonuçlara 2005 yılında ulaşılacak. Tayvan-Amerikan AraÅŸtırmasıDört küçük robot teleskoptan yararlanan uzaybilimciler gökyüzünün belli bir bölümünü aynı anda taramadan geçirmeyi hedefliyorlar. Teleskoplar daha yakındaki Kuiper cisimlerinin bir anlık karanlığa gömdükleri uzak yıldızlardaki hafif karaltıyı saptamaya çalışıyor. AraÅŸtırma kapsamında her gece 15 ile 18 bin arasında yıldız taramadan geçiyor. Hubble Uzay Teleskopu AraÅŸtırmasıGeçtiÄŸimiz yılın Ocak ve Åžubat ayları boyunca Hubble’in yeni GeliÅŸtirilmiÅŸ Kamerası Virgo takımyıldızını kapsayan gökyüzü parçasına odaklandı. Yaklaşık 60 kadar cisim bulmayı bekleyen uzaybilimciler ancak 3 tane bulabildiler. Bu da, Kuiper kuÅŸağının ötesinde birkaç cismi barındıran bir uzantısı olabileceÄŸini ortaya koyuyor. AraÅŸtırma bu bölgedeki küçük cisimlerin büyüklerle çarpışmaları sonucunda yok olduklarını, ya da geçmekte olan yıldızların etkisiyle güneÅŸ sisteminden uzaklaÅŸtıkları yönünde iki kuramı da gözler önüne seriyor. Göksel Varlıkları TanıyalımUzaybilimcilerin güneÅŸ sisteminde sürekli olarak hiç tanımadıkları cisimlere tanık olmaları yüzünden bilimsel terminoloji buna ayak uydurmakta giderek zorlanıyor. Gelecekteki buluÅŸlarla birlikte göksel cisimler için yepyeni sınıfların ortaya çıkacağına ve eskilerin sınırlarını giderek belirsizleÅŸtireceÄŸine kesin gözüyle bakılıyor. Ancak, aÅŸağıdaki sınıflandırma uzayın bilinen sakinlerine bir ışık tutuyor:Gezegenler: Belli bir tanımlamadan yoksundurlar. Ancak, uzaybilimciler güneÅŸin çevresinde dönen ve kendi kütle çekiminin etkisiyle küre biçimini alan nesnelere genellikle gezegen adını veriyorlar. Ne var ki, bu tanım en azından dört asteroidle düzinelerce Kuiper kuÅŸağı nesnesini içeriyor.Asteroidler: (küçük gezegenler) GüneÅŸ çevresindeki yörüngeleri Mars’ın ötesine, asteroid kuÅŸağı adıyla bilinen bölgeye dek uzanan, metal ya da karbon içerikli kayalık cisimler. Bunlar genellikle bir atmosfer oluÅŸturacak miktarda kütle çekimine sahip deÄŸiller. GüneÅŸ sisteminin içinde, Jüpiter’i içine alan bölgedeki asteroid sayısı en son sayımlara göre yaklaşık 7000’i buluyor.Kuyrukluyıldızlar: Yörüngeleri elips biçiminde olan buzlu uzay cisimleri. Yörüngesel dönemleri 200 yıldan kısa olanları Kuiper kuÅŸağında oluÅŸuyor. Yörüngesel dönemleri daha uzun olanlar ise uzayın daha derinliklerindeki Oort bulutunda oluÅŸuyor. Bilinen kuyrukluyıldızların sayısı binleri buluyor. Klasik Kuiper KuÅŸağı Cisimleri: Yörüngeleri güneÅŸin 6,2-7,2 milyar km uzağında bulunuyor. Ilk bulunan Kuiper kuÅŸağı cismi QB1’den ötürü, bunlar kimi zaman cubewanos adıyla da anılıyorlar. Çınlanımlı Kuiper KuÅŸağı Cisimleri: Neptün ile eÅŸzamanlı olarak dönerler. Plüton bunun bir ilk örneÄŸidir: Neptün’ün güneÅŸ çevresinde üç kez döndüğü süre içinde, Plüton iki dönüş yapıyor. Bilinen ÇKKC’nin %20 kadarının 2:3’lük benzer bir çınlanımla döndüklerine inanılıyor ve bu nedenle de bunlara plütino’lar adı veriliyor. Altı baÅŸka çınlanımlı yörüngenin de saptandığı belirtiliyor.Dağınık Kuiper KuÅŸağı Cisimleri: Son derece sıradışı ve eÄŸik yörüngeleri onları güneÅŸin yaklaşık 5,3- 160 milyar km uzağına taşıyor. Bunlar bu uzak yörüngelere Neptün’ün kütle çekimi etkisiyle fırlatılmış olabilirler. Yeni UfuklarNASA Plüton ve uydusu Charon’un dondurucu evrenini ilk kez ziyaret etmeye hazırlanıyor. Bu gezi için tasarlanan ve 550 milyon dolara mal olan 450 kilo ağırlığındaki New Horizons (Yeni Ufuklar) adlı aracın yaklaşık 14 ay sonra uzaya fırlatılması bekleniyor. Aracın 2007 Åžubat’ında Jüpiter çevresinde dolandıktan sonra, Temmuz ayında Plüton ile Charon’a ulaÅŸarak bunların yüzeyi ve atmosferiyle ilgili ilk görüntü ve verileri belgelemesi bekleniyor. Aracın Plüton’un yüzeyine 1609 km kadar yaklaÅŸması ve Neptün’ün aynı boyut, ağırlık ve bileÅŸimdeki uydularından biri olan Triton ile iliÅŸkisine açıklık kazandırması bekleniyor. 2015 yılından sonra New Horizons aracının uzayın daha da derinliklerine uzanarak Kuiper kuÅŸağına ulaÅŸması ve orada bir on yıl kadar kalıp daha küçük uzay cisimlerinden en az bir tanesini incelemesi tasarlanıyor. Gezegen bilimci Alan Stern bu gezinin uzayın derinliklerine yapılan ilk gezi olduÄŸuna dikkat çekeek,’IÅŸte insanlar, büyük uygarlıklar bunu yapıyorlar: araÅŸtırıyor ve tarihe imza atıyorlar,’ diyor.Â