Cumhurbaşkanı geçiş sürecinde tam yetkili
Güncelleme Tarihi:
AK Parti, anayasa değişiklik teklifinin referandumdan geçmesi halinde, 2019’a kadarki geçiş sürecinde tıkanma olasılığına karşı sigortalar öngördü. AK Parti ve MHP’nin uzlaşmasıyla hazırlanan anayasa teklifi, referandumdan kabul oyu çıkması halinde “En geç 6 ay içinde TBMM bu değişikliklerin gerektirdiği Meclis içtüzüğünü ve kanuni düzenlemeleri yapar” hükmünü içeriyor. Ancak siyasi kaynaklar, dört partili parlamentonun kamu reformu ve idari sistemle ilgili binlerce maddeyi aşan mevzuat değişikliğini, iki partili parlamento yapısına yönelik seçim sistemini bu sürede tamamlamasını gerçekçi görmüyor. Bu nedenle teklif, 3 Kasım 2019’dan önce bir erken seçim olasılığını dikkate alarak hazırlandı. Teklifte, “Meclis’in seçim kararı alması halinde 27’nci yasama dönemi milletvekili genel seçimi ve Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır” hükmü bulunuyor.
YENİ SEÇİM SİSTEMİ
2019’dan önce seçim sisteminde yapılacak değişikliklerin uygulanması amacıyla da geçici madde düzenlendi. Mevcut Anayasa, “Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz” hükmünü içeriyor. Teklifteki geçici maddeyle, bu yasak ilk seçiminde uygulanmayacak. Böylece kapsamlı mevzuat değişikliği Meclis’te engelle karşılaşsa bile iki partili parlamento oluşumuna dönük ‘dar bölge’ sistemi gibi düzenlemelerin ivedi bir paket halinde çıkarılması ve ilk seçimde uygulanması sağlanacak.
İlk cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra yeni mevzuatın yürürlüğe girmesi gecikirse üçüncü sigorta devreye girecek. Teklifin geçici maddesinde, “Kanunlar ve diğer mevzuat ile Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu’na verilen yetkiler, ilgili mevzuatta değişiklik yapılıncaya kadar cumhurbaşkanı tarafından kullanılır” denildi. Bu yetki, yeni sisteme göre seçilecek cumhurbaşkanında devreye girecek. Başkan yetkisindeki cumhurbaşkanı, parlamento mevzuatı değiştirinceye kadar Bakanlar Kurulu’ndaki tüm yetkileri tek başına kullanacak.
TEKLİF KOMİSYONDA
AK Parti’nin teklifi dün Anayasa Komisyonu’na gönderildi. Meclis Başkanlığı’nın komisyona havale ettiği metnin, Başbakan Binali Yıldırım ve milletvekillerinin imzaladığı metin olarak AK Parti grubunca basına dağıtılandan farklı olduğu görüldü. Haberlere kaynaklık eden ilk metinde “Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları” başlıklı 67’inci madde tümden kaldırılıyordu. Komisyondaki teklifte ise 67’nci maddenin, katalog halinde kaldırılan hükümler arasından çıkarıldığı görüldü. AK Parti yetkilileri, yanlışlıkla yazılan maddenin Meclis’e sunulan metinde düzeltildiğini belirttiler. İki metnin altındaki imza çizelgelerinin ise aynı olması dikkati çekti.
YEMİN DEĞİŞMEDİ
TEKLİFTE Cumhurbaşkanı’nın andı değişmedi. AK Parti’nin 2013’te uzlaşma komisyonuna getirdiği yemin metni ise şöyleydi: “İnsan haklarına, hukukun üstünlüğüne ve demokrasiye bağlı kalacağıma; devletin bağımsızlığını, ülkenin bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma mukaddesatım ve şerefim üzerine yemin ederim.”
HUKUKÇU GÖRÜŞÜ
AK Parti’nin, ‘Türk tipi başkanlık’ anayasa teklifi hukukçular arasında da tartışma yarattı. Görüşler özetle şöyle:
BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜĞE ZARAR
Metin Feyzioğlu (Türkiye Barolar Birliği Başkanı): Demokratik ülkelerdeki başkanlık sistemiyle bu teklifin hiçbir ilgisi yoktur. Bu düzenlemenin kuvvetler ayrılığının kalan son kırıntılarını da yok ederek, yargı, yürütme ve yasama yetkilerini aynı zamanda iktidar partisi genel başkanı olacak devlet başkanına verdiği açıktır. Orta vadede Türkiye Cumhuriyeti’nin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne zarar vermeye elverişli düzenlemedir.
GÜÇLER BİRLİĞİNE YOL AÇACAK
Doç. Dr. Devrim Güngör (Ankara Üniversitesi) : Teklif bir bütün olarak güçler birliğine yol açacak niteliktedir. Yasama, yürütme ve yargı erklerinin tek elde toplanmak istenmesi söz konusu. Teklif yasalaştığı takdirde, yargı, devletin bürokratik bir faaliyeti haline dönüşür. Böyle bir durumda hukuk devletinden söz edilemez.
BİR DAHA SEÇİM OLMAYACAK
Mustafa Karadağ (Yargıçlar Sendikası Başkanı): Bu değişikliklere evet dersek, bu son seçimimiz olacak, bize son kez sorulacak. Bir daha seçim olmayacak. Bundan sonra bu hakkımızı kullanmak istiyorsak parlamenter demokratik sistemin devamından yana olmalıyız.
İSTİKRAR ARAYIŞINA ÇARE
Mehmet Sarı (Hukukçular Derneği Başkanı): Demokratik bir sistem olan başkanlık sisteminin Türkiye’nin handikaplarına ve istikrar arayışına çare olacağını düşünüyoruz. Toplumun demokratik ve katılımcı sistem üzerine kazanımlarından vazgeçmesi ihtimal dahilinde değildir.
BAŞKANLIK DEĞİL REİSLİK
Hakan Canduran (Ankara Barosu Başkanı): Başkanlık sisteminin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a göre kurgulandığını görmek zor değil. Teklif kabul edilirse parlamenter demokrasi ve kuvvetler ayrılığı ilkesi tarihe karışacak. Bunun adı ‘başkanlık’ değil açıkça ‘reislik’tir. (Oya ARMUTÇU/ANKARA)