Çölyak hastalığı nedir?
Güncelleme Tarihi:
Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır, yani ailevi kalıtım söz konusudur. Bazen hastalık bir ameliyat, çocuk doğumu, hamilelik, viral enfeksiyon ya da şiddetli duygusal stresten sonra tetiklenebildiği gibi ilk seferde de aktif olabilir. Hastalık yaşamının her hangi bölümünde ortaya çıkabilmektedir. Peki, çölyak hastalığı tam olarak nedir, belirtileri neler?
Çölyak hastalığı genetik olarak yatkın bireylerde, buğday, çavdar ve yulaftaki “gluten” maddesinin ortaya çıkardığı, merkezde ince bağırsakların olduğu, ancak vücutta çok sayıda sistem ve organı tutup çok farklı rahatsızlıklara yol açabilen, bir tür bağışıklık sistemi bozukluğudur. Çölyak hastalığının tarihi buğdayın tarihi kadar eskidir.
Şikayetleri: Çölyak hastalığının klasik şikayetleri kronik ishal, karında şişkinlik ve büyüme geriliğidir. Ayrıca sindirim sistemi ile ilgili kronik hemen her şikayet çölyak hastalığı ile ilgili olabilir: Kronik karın ağrısı, kronik kabızlık, kronik reflü şikayetleri, kronik dışkılama düzensizlikleri, kronik bulantı-kusma gibi. Sindirim sistemi şikayetlerinin yanı sıra özellikle yaş arttıkça başka organ ve sistemlere ait şikayetler de söz konusu olabilir: Boy kısalığı, saçlarda dökülme, kansızlık, dişlerde beneklenme ve yapısal bozukluk, ergenlik gecikmesi, kemikte zayıflık, saç dökülmesi, iç sıkıntısı, kronik baş ağrısı gibi.
Şikayetleri: Çölyak hastalığının klasik şikayetleri kronik ishal, karında şişkinlik ve büyüme geriliğidir. Ayrıca sindirim sistemi ile ilgili kronik hemen her şikayet çölyak hastalığı ile ilgili olabilir: Kronik karın ağrısı, kronik kabızlık, kronik reflü şikayetleri, kronik dışkılama düzensizlikleri, kronik bulantı-kusma gibi. Sindirim sistemi şikayetlerinin yanı sıra özellikle yaş arttıkça başka organ ve sistemlere ait şikayetler de söz konusu olabilir: Boy kısalığı, saçlarda dökülme, kansızlık, dişlerde beneklenme ve yapısal bozukluk, ergenlik gecikmesi, kemikte zayıflık, saç dökülmesi, iç sıkıntısı, kronik baş ağrısı gibi.
Bulguları: Boy ve kilo azlığı, solukluk, karında şişkinlik, demir eksikliği anemisi, B12 vitamini eksikliği, karaciğer, tiroid ve kemik gelişimi ile ilgili kan testlerinin bozukluğu, diş minesi bozuklukları, çomak parmak, şeker hastalığı, kemik erimesi gibi. Çölyak hastalığında ishalin olması şart değildir, kabızlık da olabilir. Kilo azlığı da şart değildir, şişmanlık dahi olabilir.
Tanısı İçin Neler Yapılmalıdır:
Çölyak hastalığından şüphelenildiğinde çölyak hastalığına özgü kan testleri (en önemlileri anti-doku transglutaminaz ve anti-endomisyum IgA) bakılmalıdır. Bu testlerde bozukluk (pozitiflik) saptanınca tanıyı kesinleştirmek için endoskopi yapılmalıdır. Endoskopi esnasında ince bağırsaklardan biyopsiler alınır ve patoloji tarafından çölyak hastalığı bulguları araştırılır. Tanı koymak için hem çölyak hastalığının kan testleri bozuk olmalı, hem de biyopsi incelemesi çölyak hastalığını göstermelidir.Tedavisi İçin Neler Yapılmalıdır: Çölyak hastalığının tedavisi gluten içeren tahılların, bunlardan yapılmış ya da bunların ilave edildiği gıdaların ve glutenin katkı maddesi olarak kullanıldığı endüstriyel ürünlerin diyetten tamamen ve ömür boyu çıkarılmasıdır.
Tedavisi Sonrası Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir:
1. Diyet başladıktan sonra şikayet ve bulguların haftalar-aylar içinde düzelmesi beklenir. Düzelme gecikirse ya da olmazsa öncelikle diyete uyup uyulmadığı titizlikle gözden geçirilmelidir.
2. Alınan glutenin miktarı bulguları artırmada önemli olsa da, çölyak hastalığının mekanizmasına göre çok az miktarlarda bir gluten dahi çok ağır problemlere yol açabilir.
3. Diyet başladıktan sonra şikayet, bulgu ve kan testlerinin tamamen düzelmesi, hastalığın geçtiği ve diyete gerek kalmadığı anlamına gelmez.
4. Çölyak hastalığını diyete gerek kalmadan düzeltecek bir ilaç tedavisi henüz yoktur.