Çocuk şarkılarıyla Cumhuriyet tarihi
Güncelleme Tarihi:
<B> Ayda KAYAR</B>
Oluşturulma Tarihi: Mart 19, 2004 21:52
Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Turan Sağer, dünden bugüne okullardaki müzik kitaplarını inceledi. Çocuk şarkılarının sosyolojik yapıya bağlı olarak değişim gösterdiğini saptadı.
Son yıllarda akademisyenler, okul kitapları üzerine çalışarak, sosyolojik yapı ile eğitim arasındaki paralellikleri araştırıyor. İnönü Üniversitesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Turan Sağer de Cumhuriyet'in kuruluşundan bu yana ilk ve orta öğrenimde okutulan müzik kitaplarını inceledi. Doç. Dr. Sağer'in Gazi Üniversitesi'nde verdiği 'Cumhuriyetten Günümüze Okul Şarkıları Üzerine Bir İnceleme' başlıklı doktora tezi, sosyolojik gelişimimizin temel taşlarının okul müzik repertuvarına yansımalarını ortaya koyuyor.
BATILILAŞMA
Cumhuriyet'in kurulduğu yıllardaki batılılaşma hareketleri müzikte de karşımıza çıkıyor. O yılların okul repertuvarındaki şarkılar, Klasik Batı Müziği'nin dizileri ve ölçüleri ile besteleniyor. Ancak 1950'lerden sonra türküler ve Türk Sanat Müziği makamlarıyla yapılan besteler kitaplara giriyor. Cumhuriyet'in ilk yıllarında çoğunluktaki çok sesli şarkılar zaman içinde tek seslilerle yer değiştiriyor. Okul şarkılarının konularında, göçten turizme, yaşanan döneme ilişkin sosyolojik yapıyı görmek mümkün. Toplam içindeki oranları değişse de Atatürk ve vatan sevgisi okullardaki şarkılarda ön planda yer alıyor. Sağer'e göre bu 'insanlarımızın devletine ve milletine verdiği değerin her zaman ön planda olduğunu' gösteriyor. Yıllar ilerledikçe, repertuvara giren türkülerin etkisiyle sözlerde aşk teması ağırlık kazanıyor.
1950’lerde ilk yeni yıl şarkıları
1950-59 arası yedi kitap yayınlanıyor. Bunlarda yer alan 257 beste de hálá majör dizi ağırlığı sürse de Türk Sanat Müziği dizileriyle yazılan besteler de göze çarpmaya başlıyor. Atatürk ve vatan sevgisi en çok işlenen konu ama yüzdesi 15.27'den 13.62'ye iniyor. Tabiat konusu yüzde 11.67, hayvanlar konusu yüzde 11.28 ve mevsimler konusu yüzde 8.17 oranında işleniyor. Bu yıllarda ilk kez yeni yıl şarkıları da okul repertuvarına giriyor. Çünkü artık şehirler hızla büyüyor, insanlar Batı'dakiler gibi yılbaşlarını kutluyorlar.
1930'lu yıllar boyunca okullar için toplam 151 besteyi içeren beş kitap yazılmış. Cumhuriyet'in getirdiği batılılaşma etkisi bu kitaplarda batı müziği dizilerini hakim kılmış. Kurtuluş Savaşı'ndan yeni çıkan Türkiye'nin okul şarkılarında Atatürk ve vatan sevgisi konu alanlar yüzde 25.77 ile ön plana çıkıyor. Köy nüfusunun çoğunlukta olması nedeniyle doğa temaları da fazla. Hayvan konulu şarkılar yüzde 13.40, mevsimlerle ilgili şarkılar yüzde 12.37, doğa ile ilgili şarkılar ise yüzde 10.31 oranında.
1970'li yıllarda yedi müzik kitabı yazılıyor. Bunlarda yer alan 525 eserden 393'ü şarkı, 87'si türkü, 44'ü marş. Besteler majör ve hüseyni dizi ağırlıklı. Tek sesli bestelerin oranı yüzde 82.32. Atatürk ve vatan sevgisi bu dönemde yüzde 19.72 oranla yine en çok işlenen konu. Yüzde 12.60 ile hayvanlar, yüzde 12.20 ile oyunlar ve tekerlemeler, yüzde 8.33 ile köy-yöre konuları Atatürk ve vatan sevgisini izliyor. Bu kez repertuvarda turizm yok. Belki de 1974'de yaşanan Kıbrıs Barış Harekatı bu dönemde konuların sıralamasını etkiliyor.
1940'lı yıllarda yine majör dizilerin ağırlıklı olduğu dört müzik kitabı kullanılıyor. Kitaplardaki 187 besteden 161'i şarkı, ikisi türkü ve 18'i marş formunda. Bu parçaların yüzde 50'si tek, yüzde 50'si çok sesli. Tabiat konusunun yüzde 16.03'le ön plana çıktığı bu dönemde Atatürk ve vatan sevgisi üzerine yazılan şarkılar yüzde 15.27'ye geriliyor. Hayvan ile çocuk ise yüzde 6.87 ile en çok işlenen üç ve dördüncü konu oluyor. Kentlerin canlanmaya başladığı 1940'larda ilk kez taşıt ve trafik konusu repertuvara giriyor.
1960'LARDA TÜRKÜLER ÇOĞALIYOR
Toplam beş kitapta, 373 beste yer alıyor. Bestelerden 216'sı şarkı, 137'si türkü, 20'si marş. 1950'lerde kullanılmaya başlanan geleneksel Türk Müziği dizileri kullanan besteler çoğalıyor. Çünkü, öğretim programlarına Türk Halk Müziği alınınca kitaplardaki türküler çoğalıyor. Bu dönemde ilk kez hüseyni dizisinin, majör ve minör dizilerden daha fazla kullanıldığını görüyoruz. Türküler kitaplara ağırlığını koyunca aşk teması da yüzde 17.96 ile en çok işlenen konu oluyor. Bunu yüzde 15.82 ile oyunlar ve tekerlemeler izliyor. Atatürk ve vatan sevgisi konularındaki parçalar ise yüzde 11.26 ile üçüncü sırayı alıyor.
1980'LERDE TÜM MAKAMLAR VAR
Bu dönemde yazılan 14 kitapta, 607 beste yer alıyor. Parçalar arasında 441 şarkı, 152 türkü, 16 marş var. Geleneksel müzik dizileriyle yapılan besteler döneme damgasını vuruyor. 1986'da öğretim programına Türk Sanat Müziği'nin alınmasıyla kitaplara, hemen her diziyle yani makamla yapılan besteler giriyor. Bestelerin yüzde 86.49'u tek sesli. Oyun ve tekerlemeler yüzde 18.62 ile en çok işlenen konu. Bunu yüzde 12.85 ile aşk, yüzde 11.04 ile tabiat izliyor. 12 Eylül dönemi olmasına rağmen Atatürk ve vatan sevgisine yönelik şarkıların oranı yüzde 10.21'e düşüyor. En az işlenen konu ise yüzde 0.82 ile yeni yıl.
1990'LARDA EĞİTİM ETKİSİ
1994-95'te sekiz yıllık zorunlu eğitim uygulamasına geçiliyor. Böylece bütün ders kitaplarında değişiklik ihtiyacı doğunca müzikle ilgili 31 kitap yayınlanıyor. Bunlarda yer alan bin 168 besteden 758'i şarkı, 251'i türkü ve 159'u marş. Çoğunluğu yüzde 36.82 ile majör diziyle yazılan besteler oluşturuyor. Atatürk ve vatan sevgisi yüzde 26.46 ile en çok işlenen konu oluyor. Geleneksel müzik etkisi aşkı yüzde 15.67 ile ikinci konu yaparken, köy-yöre yüzde 8.05 ve hayvanlar yüzde 5.65 ile en çok işlenen konular arasında yer alıyor.
2000'LER AŞK YILLARI
2000'in başından beri yayınlanan 17 kitaptaki 887 bestenin yüzde 50'sini geleneksel dizilerden yapılan besteler oluşturuyor. Kitaplarda 721 şarkı, 89 türkü, 77 marş yer alıyor. Türkülerin sayısı azalıyor. Repertuvarın yüzde 89.86'sını tek sesli besteler oluşturuyor. Aşk yüzde 20.18 ile birinci, Atatürk ve vatan sevgisi yüzde 18.38 ile ikinci, hayvanlar yüzde 6.31 ile üçüncü ve köy-yöre yüzde 5.98 ile dördüncü en çok işlenen konular. En az işlenen konu ise yüzde 0.11 ile turizm.
BATILILAŞMA
Cumhuriyet'in kurulduğu yıllardaki batılılaşma hareketleri müzikte de karşımıza çıkıyor. O yılların okul repertuvarındaki şarkılar, Klasik Batı Müziği'nin dizileri ve ölçüleri ile besteleniyor. Ancak 1950'lerden sonra türküler ve Türk Sanat Müziği makamlarıyla yapılan besteler kitaplara giriyor. Cumhuriyet'in ilk yıllarında çoğunluktaki çok sesli şarkılar zaman içinde tek seslilerle yer değiştiriyor. Okul şarkılarının konularında, göçten turizme, yaşanan döneme ilişkin sosyolojik yapıyı görmek mümkün. Toplam içindeki oranları değişse de Atatürk ve vatan sevgisi okullardaki şarkılarda ön planda yer alıyor. Sağer'e göre bu 'insanlarımızın devletine ve milletine verdiği değerin her zaman ön planda olduğunu' gösteriyor. Yıllar ilerledikçe, repertuvara giren türkülerin etkisiyle sözlerde aşk teması ağırlık kazanıyor.
1950’lerde ilk yeni yıl şarkıları
1950-59 arası yedi kitap yayınlanıyor. Bunlarda yer alan 257 beste de hálá majör dizi ağırlığı sürse de Türk Sanat Müziği dizileriyle yazılan besteler de göze çarpmaya başlıyor. Atatürk ve vatan sevgisi en çok işlenen konu ama yüzdesi 15.27'den 13.62'ye iniyor. Tabiat konusu yüzde 11.67, hayvanlar konusu yüzde 11.28 ve mevsimler konusu yüzde 8.17 oranında işleniyor. Bu yıllarda ilk kez yeni yıl şarkıları da okul repertuvarına giriyor. Çünkü artık şehirler hızla büyüyor, insanlar Batı'dakiler gibi yılbaşlarını kutluyorlar.
1930'lu yıllar boyunca okullar için toplam 151 besteyi içeren beş kitap yazılmış. Cumhuriyet'in getirdiği batılılaşma etkisi bu kitaplarda batı müziği dizilerini hakim kılmış. Kurtuluş Savaşı'ndan yeni çıkan Türkiye'nin okul şarkılarında Atatürk ve vatan sevgisi konu alanlar yüzde 25.77 ile ön plana çıkıyor. Köy nüfusunun çoğunlukta olması nedeniyle doğa temaları da fazla. Hayvan konulu şarkılar yüzde 13.40, mevsimlerle ilgili şarkılar yüzde 12.37, doğa ile ilgili şarkılar ise yüzde 10.31 oranında.
1970'li yıllarda yedi müzik kitabı yazılıyor. Bunlarda yer alan 525 eserden 393'ü şarkı, 87'si türkü, 44'ü marş. Besteler majör ve hüseyni dizi ağırlıklı. Tek sesli bestelerin oranı yüzde 82.32. Atatürk ve vatan sevgisi bu dönemde yüzde 19.72 oranla yine en çok işlenen konu. Yüzde 12.60 ile hayvanlar, yüzde 12.20 ile oyunlar ve tekerlemeler, yüzde 8.33 ile köy-yöre konuları Atatürk ve vatan sevgisini izliyor. Bu kez repertuvarda turizm yok. Belki de 1974'de yaşanan Kıbrıs Barış Harekatı bu dönemde konuların sıralamasını etkiliyor.
1940'lı yıllarda yine majör dizilerin ağırlıklı olduğu dört müzik kitabı kullanılıyor. Kitaplardaki 187 besteden 161'i şarkı, ikisi türkü ve 18'i marş formunda. Bu parçaların yüzde 50'si tek, yüzde 50'si çok sesli. Tabiat konusunun yüzde 16.03'le ön plana çıktığı bu dönemde Atatürk ve vatan sevgisi üzerine yazılan şarkılar yüzde 15.27'ye geriliyor. Hayvan ile çocuk ise yüzde 6.87 ile en çok işlenen üç ve dördüncü konu oluyor. Kentlerin canlanmaya başladığı 1940'larda ilk kez taşıt ve trafik konusu repertuvara giriyor.
1960'LARDA TÜRKÜLER ÇOĞALIYOR
Toplam beş kitapta, 373 beste yer alıyor. Bestelerden 216'sı şarkı, 137'si türkü, 20'si marş. 1950'lerde kullanılmaya başlanan geleneksel Türk Müziği dizileri kullanan besteler çoğalıyor. Çünkü, öğretim programlarına Türk Halk Müziği alınınca kitaplardaki türküler çoğalıyor. Bu dönemde ilk kez hüseyni dizisinin, majör ve minör dizilerden daha fazla kullanıldığını görüyoruz. Türküler kitaplara ağırlığını koyunca aşk teması da yüzde 17.96 ile en çok işlenen konu oluyor. Bunu yüzde 15.82 ile oyunlar ve tekerlemeler izliyor. Atatürk ve vatan sevgisi konularındaki parçalar ise yüzde 11.26 ile üçüncü sırayı alıyor.
1980'LERDE TÜM MAKAMLAR VAR
Bu dönemde yazılan 14 kitapta, 607 beste yer alıyor. Parçalar arasında 441 şarkı, 152 türkü, 16 marş var. Geleneksel müzik dizileriyle yapılan besteler döneme damgasını vuruyor. 1986'da öğretim programına Türk Sanat Müziği'nin alınmasıyla kitaplara, hemen her diziyle yani makamla yapılan besteler giriyor. Bestelerin yüzde 86.49'u tek sesli. Oyun ve tekerlemeler yüzde 18.62 ile en çok işlenen konu. Bunu yüzde 12.85 ile aşk, yüzde 11.04 ile tabiat izliyor. 12 Eylül dönemi olmasına rağmen Atatürk ve vatan sevgisine yönelik şarkıların oranı yüzde 10.21'e düşüyor. En az işlenen konu ise yüzde 0.82 ile yeni yıl.
1990'LARDA EĞİTİM ETKİSİ
1994-95'te sekiz yıllık zorunlu eğitim uygulamasına geçiliyor. Böylece bütün ders kitaplarında değişiklik ihtiyacı doğunca müzikle ilgili 31 kitap yayınlanıyor. Bunlarda yer alan bin 168 besteden 758'i şarkı, 251'i türkü ve 159'u marş. Çoğunluğu yüzde 36.82 ile majör diziyle yazılan besteler oluşturuyor. Atatürk ve vatan sevgisi yüzde 26.46 ile en çok işlenen konu oluyor. Geleneksel müzik etkisi aşkı yüzde 15.67 ile ikinci konu yaparken, köy-yöre yüzde 8.05 ve hayvanlar yüzde 5.65 ile en çok işlenen konular arasında yer alıyor.
2000'LER AŞK YILLARI
2000'in başından beri yayınlanan 17 kitaptaki 887 bestenin yüzde 50'sini geleneksel dizilerden yapılan besteler oluşturuyor. Kitaplarda 721 şarkı, 89 türkü, 77 marş yer alıyor. Türkülerin sayısı azalıyor. Repertuvarın yüzde 89.86'sını tek sesli besteler oluşturuyor. Aşk yüzde 20.18 ile birinci, Atatürk ve vatan sevgisi yüzde 18.38 ile ikinci, hayvanlar yüzde 6.31 ile üçüncü ve köy-yöre yüzde 5.98 ile dördüncü en çok işlenen konular. En az işlenen konu ise yüzde 0.11 ile turizm.