'Çin'de Yasemin Devrimi olur mu?' tartışması

Kamil Erdoğdu

Pekin

O günlerden birinde Pekin Üniversitesi’nin yurtlarında kalan yabancı öğrenciler, Çinli öğrencilerin kaldığı binanın önüne gelerek eylem yapmaya çağırmış, bunun üzerine iki taraf arasında tartışma çıkmıştı.

Bir Çinli öğrenci eyleme katılmama nedenini izah ederken, “Evimizde sofraya yıllarca et gelmedi, daha yeni yeni et yemeye başladık” diyerek kendi sorununun farklı olduğunu anlatmaya çalışmıştı.

1980’lere gelindiğinde Çin’de açlık sınırında yaşayanların sayısı resmi rakamlara göre 250 milyondu. Bu sayının şimdi 30 milyon civarında olduğu ifade ediliyor.

Tunus’ta başlayan, Mısır ve Libya’da devam eden iktidar karşıtı gösterilerle birlikte dünya kamuoyunun gözü Çin’e çevrildi. “Tunus’ta başlayan Yasemin Devrimi Çin’de de gerçekleşebilir mi?” sorusu gündeme geldi.

Bununla ilgili ilk çağrı ABD’den yayın yapan bir internet sitesinden geldi. Çince yayın yapan avukatlık sitesi, Pekin ve Şanghay da dahil olmak üzere ülkenin 13 şehrinde demokrasi talep edilen gösteriler düzenlenmesini istedi. İnternet sitesinin çağrısında göstericilere "Yemek, iş, ev ve dürüstlük istiyoruz" şeklinde slogan atmaları önerildi.

Bu çağrı 20 Şubat günü Pekin'in alışveriş merkezi olan Wangfujin caddesindeki McDonalds lokantasının önünde 100 kadar kişiyi bir araya getirdi. Ancak kalabalık, polisin müdahalesiyle dağıldı.

'Çin, Sovyet dersini iyi anladı'

“Çin’de Yasemin Devrimi olur mu?” sorusuyla ilgili yorum yapan en üst düzey resmi yetkili Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı (ÇHSDK) üyelerinden Zhao Qizheng oldu. Bunun gerçekleşemeyeceğini ileri süren Çinli yetkili, "Çin'de böyle bir devrimin olacağını düşünmek gerçekçi değildir ve gülünçtür" diye konuştu.

ÇHSDK Ulusal Komitesi'ne bağlı Dış İlişkiler Komitesi'nin başkanı olan Zhao bir grup yabancı gazeteciyle yaptığı sohbette, Çin'in hızlı ekonomik kalkınma sürecinde gelir dağılımındaki eşitsizlik ve bölgeler arası dengesizlik gibi sorunlarla karşılaştığını, ancak Çin Komünist Partisi ve Çin hükümetinin bu sorunlara gözünü kapamadığını, aksine kararlılıkla araştırıp çözdüğünü savundu.

Benzer sorular Çin Dışişleri Bakanlığı’nın olağan basın toplantılarında sözcü Ma Zhouxu’ye de yöneltildi. Sözcü Ma, “Çin’de Yasemin Devrimi olasılığı var mı?" şeklindeki soruya doğrudan yanıt vermedi ve "Çinlilerin çoğunluğunun siyasi istikrar ve uyum istediğini" söyledi.

Ma, 22 Şubat’taki basın toplantısında "Çinlilerin çoğunluğu barış ve mutluluk içinde yaşamak ve çalışmak istiyor, bunu hiçbir kimse veya güç değiştiremez" derken, internet üzerinden Çin'in 13 şehrinde protesto gösterisi çağrısı yapılmasıyla ilgili olarak, "Bunlar diplomatik konular değil" demekle yetindi.

Bakanlık sözcüsü 24 Şubat’taki basın toplantısında ise benzer sorulara sadece, “Bu konuda söyleyeceklerimi geçen toplantıda açık şekilde söyledim, ekleyecek bir şey yok” yanıtını verdi.

ABD’den yayın yapan aynı internet sitesi daha sonra halkı şeffaflık ve ifade özgürlüğü için her pazar günü önceden belirlenmiş yerlerde akşamüstü yürüyüşleri yapmaya çağırdı.

Çin’de son dönemde yılda 90 bin civarında gösteri yapılıyor. Fakat bunların hükümet karşıtı gösteriler olduğunu söylemek pek doğru olmaz. Bu gösterilerde genellikle işten çıkarılan veya evleri istimlak edilen vatandaşlar haksızlığa uğradıklarını ifade ediyor ve taleplerini dile getiriyor.

Sovyetler Birliği yıkıldığında Türk gazetelerinin birinin manşetinde “Bugün Moskova, yarın Pekin” yazıyordu. Aradan 20 yılı aşkın süre geçti, bu öngörü gerçekleşmedi.

Çin ve Çin Komünist Partisi üzerine araştırmaları bulunan George Washington Üniversitesi’nden Prof. David Shambaugh Pekin’de son kitabını tanıtırken, Çin’in Sovyetler Birliği deneyimini çok iyi analiz ettiği ve Çin Komünist Partisi’nin dünyadaki değişimlere ayak uydurmayı başardığı görüşünü dile getirmişti.

Bir Çin gazetesinin son günlerdeki gelişmeler üzerine “Çin’de karışıklık beklemek kuruntudur” yorumunu yapması iddialı görünebilir, ama en azından şu anda bunun koşullarının olmadığını söylemek yanlış olmaz