CEP TELEFONLARININ Ä°NSAN SAÄžLIÄžI ÜZERÄ°NE ETKÄ°LERÄ° Ä°haleler, inanılmaz fırsatlar sunan reklam filmleri; titreÅŸen, laftan anlayan, gittikçe küçülüp hafifleyen,

CEP TELEFONLARININ Ä°NSAN SAÄžLIÄžI ÃœZERÄ°NE ETKÄ°LERÄ° Ä°haleler, inanılmaz fırsatlar sunan reklam filmleri; titreÅŸen, laftan anlayan, gittikçe küçülüp hafifleyen, faks çekmekten borsaya kadar her iÅŸimizi şıp diye yapabilen makineler ve güzel Türkçe'mizin kazandığı 'cepteyim canım', 'waplarız abi' gibi yeni deyimler. Her ÅŸey iyi de 2 milyon gibi rakamlardan bahsedilen cep telefonu kullanıcılarının aklına öyle ya da böyle hep aynı soru takılıyor iÅŸte. Ä°nanmayacaksınız son yıllarda 'yaÅŸayacak mıyım doktor bey'den sonra bu bize en sık sorulan soruların başında geliyor artık: 'Cep telefonu yüzünden kanser olur muyum doktor bey?'Vallahi, "benim" diyen doktorun kolay kolay yanıtlayamayacağı bir soru bu esasında. Ama biz yine araÅŸtırmacı gazeteci aÄŸabeylerimizden öğrendiÄŸimiz yöntemlerle konunun üzerine giderek siz Agora okuyucuları için sorunun yanıtını araÅŸtırdık. Esasında bu benim de hep merak ettiÄŸim bir konu olmakla beraber geçiÅŸtirdiÄŸim bir soruydu. Ta ki dünyanın en popüler saÄŸlık dergilerinden Lancet 20 Mayıs 2000 sayısında konuyu iÅŸleyene kadar. Çünkü 11 Mayıs'ta 'Cep Telefonları ve SaÄŸlık' adıyla bir rapor yayınlayan Ä°ngiliz Bağımsız Uzmanlar Grubu (UK Independent Expert Group On Mobile Phones) kanser veya benzeri hastalıkların sıklığının cep telefonları nedeniyle artmadığını ortaya koymuÅŸtu. Tam huzur bulacakken rapor yine de çocukların cep telefonu kullanmasını uygun görmeyince iÅŸler çetrefilleniverdi. .Yaptığımız araÅŸtırmalarda bilim dünyasının son dönemde bu konuda kesin bir karara vardığını söylemek zor.Dünya SaÄŸlık Örgütü Wisconsin Ãœniversitesiyle yaptığı ortak çalışmada zararlı etkiler yönünde ortada herhangi bir kanıt olmadığı için kısıtlama getirilemeyeceÄŸini belirtiyor. Ama her nedense çocuklar için dikkatli olunması koÅŸulu belirtiliyor. Oxford Ãœniversitesi ise düşük doz radyasyonun bile hücre ve dokular üzerinde olumsuz etki gösterdiÄŸini ve önlem alınması gerekliliÄŸini vurguluyor. Yine çocuklar örnek verilerek; çocuk beyinlerinin küçük ve henüz geliÅŸmekte olduÄŸu, kafatası kemiklerinin ince olduÄŸu ve telefonlardan yayılan radyasyon miktarının da önemsiz olmadığını belirtiyorlar. SaÄŸlık riski açısından ispatlanmış bir tehlike olmadığı halde cep telefonu satışının özellikle çocuk yaÅŸ grubu için kısıtlanması gerekliliÄŸinin altı çiziliyor. OluÅŸturulan deney modelleri sizlere komik gelebilir. ÖrneÄŸin Fransızlar 38 erkeÄŸi günde iki saat olmak üzere 4 hafta cep telefonuyla konuÅŸturmuÅŸlar ve baÅŸta insan davranışlarını düzenleyen melatonin hormonu olmak üzere tüm kan tetkiklerini incelemiÅŸler. Neyse ki bir deÄŸiÅŸiklik bulamamışlar. Yani sinirli olmanız cep telefonu yüzünden olamaz, baÅŸka nedenler uydurunuz..Halen devam etmekte olan iki önemli çalışmanın sonuçları da yakında belli olacak: AÄŸustos ayında sonuçlanacak geniÅŸ ölçekli Ä°ngiliz araÅŸtırması ve 2003 yılında bitecek en büyük araÅŸtırma olan Amerikan/Ä°skandinav/Ä°ngiliz Ortak Çalışma Grubu Raporu. Bunların sonuçları inÅŸallah daha bilgilendirici olacak. Cep telefonlarının zararları konusu tartışmalı olsa da özellikle araba kullanırken telefonla konuÅŸulmasının tehlikeli olduÄŸu kesin olarak kabul ediliyor bugün.Son yayınlanan Amerikan kaynaklı bir rapor telefona baÄŸlı 699 kaza bildiriyor. Telefonla konuÅŸurken frene basmada 0.5 sn. gecikme olduÄŸu ve bunu da kaza riskini belirgin olarak arttırdığı gösterilmiÅŸ. Halen 4 Avrupa ülkesi ve 3 Asya ülkesinde arabada cep telefonuyla konuÅŸmak yasak. En çok merak edilen telefonların diÄŸer aletlere zararlı etkileri olup olmadığı konusu ise çözülmüş. Kalp pilleri, insülin pompaları, diyaliz makineleri gibi aletlere 10-200 cm. yakınlaÅŸtıklarında iÅŸlevlerini bozuyorlar. Dünyanın en yaygın cep telefonu kullanan ikinci ülkesi Avustralya ise son günlerde ilkokulların yakınına kurulan cep telefonu iletim istasyonlarının kaldırılması için yapılan protesto eylemlerini konuÅŸuyor. Eylemciler düşük doz radyasyonun henüz ispatlanamamış olsa da çocukların saÄŸlığını bozacağı iddiasında. Bunlar böyle iÅŸte, hiç bir ÅŸey bulamasalar gidip çöplüklerde gösteri yaparlar. Elbette cep telefonlarının uygun kullanım durumlarındaki yararlarından da bahsetmeden geçersek ayıp olacak. Özellikle acil durumlarda hayat kurtarıcı oldukları yadsınamaz. YaÅŸam standartlarına getirdiÄŸi kolaylık da cabası.Telefonların varsayıma dayalı zararlı etkilerinin mekanizması düşük doz radyasyonun ısıtıcı etkisi olarak belirlenmiÅŸti. Ancak Nottingham Ãœniversitesinin son çalışmasında ısı dışında da zararların olabileceÄŸi iddia ediliyor. Bilim adamları deney hayvanlarını düşük doz radyasyona maruz bıraktıklarında ısılarında hiç deÄŸiÅŸiklik olmadan bir çok zararlı reaksiyonun baÅŸlangıç maddesi olan ısı-ÅŸok proteininin (heat-shock protein) oluÅŸumunda ileri derecede bir artış saptadılar. Bristol Kanser Merkezi ise bu bulgunun gelecekte cep telefonlarının olası bir çok zararlı etkisinin aydınlatılması açısından önemli olduÄŸunu vurguladı. Åžu ana kadar yayınlanmış çalışmalar farklı ve çeliÅŸkili sonuçlar ortaya koyuyor. AraÅŸtırmaların artması ve daha çok bilgiye ulaşılması gerekiyor şüphesiz. Ancak bu konudaki ilgi böyle devam ederse yakında daha kesin yanıtlar bulunacağı muhakkak. Ortada kesin gibi görünen nokta ise özellikle çocukların cep telefonu kullanımında dikkatli olmaları. Her yazımızda olduÄŸu gibi bu konuda ülkemizdeki durumu bilimsel baÄŸlamda deÄŸerlendirmek için henüz erken. Siz ÅŸimdilik reklamlarla eÄŸlenin, 'cepteyim' diyebilmenin size saÄŸladığı sınırsız özgürlük duygusunu tüm benliÄŸinizde hissedin.. Gün olup alır başınızı gidersiniz,Kapsama alanınızın peÅŸisıra…SaÄŸlıklı haftalar…Dr Serdar GÃœNAYDIN - 31 Mayıs 2000, ÇarÅŸamba Â