Cebine 50 milyonu koyan da atıyor fişeği 150 bin dolarını harcayacak yer arayan da
Güncelleme Tarihi:
Savaş ÖZBEY
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 02, 2003 20:06
Bugün doğum gününüz mü, düğününüz mü var? Aslan oğlunuz sünnet mi olacak? Albüm tanıtacak, açılış mı duyuracaksınız? Canınız fetih yıldönümünüzü mü anmak istiyor, kuruluşunuzu mu? O zaman size lazım olan havalı bir havai fişek gösterisi. Bastırın parayı, yer gök inlesin.
Bu işin saati yok, kenti-varoşu yok. Cebine elli milyonu koyan da atıyor fişeği, 150 bin dolarını harcayacak yer arayan da. Fiyakası Paris'te de aynı, Arabistan'da da. Avrupalıların yedi yüzyıldır kullandığı havai fişek on yıldır Türklerin de elinde.
Havai fişek firmaları için en ballı müşteriler, belediyeler. Nasılsa hepsinin birer ikişer festivali var. Ama bu işe yatırım yapacaksanız gözünüz hep en yüksekte olmalı!
Hiç düşündünüz mü? Ya Suudi Prensi olsaydınız ve cebinizde nereye harcayacağınızı bilmediğiniz bir 150 bin dolarınız olsaydı? Hele bir de doğum gününüz Ramazan Bayramı'na da denk geliyorsa, Allaaaaaaah! Yapılacak tek şey var: Prens Salman gibi Türkiye'ye telefon açıp 40 dakikada 6 bin topluk bir gösteri sipariş etmek. Hem 150 bin dolardan, hem de sıkıntıdan 40 dakikada kurtulabilirdiniz.
Diyelim, Sydney'in belediye başkanısınız ve bu yıl daha çok turist çekmek istiyorsunuz. Yılbaşında 500 bin doları bastırdınız mı, bütün dünya televizyon karşısında hindilerini yerken Opera Binası'nın tepesindeki harika ışıklı gösteriyi izleyebilir.
Canım belki de koskoca süper güçsünüz, 4 Temmuz'unuz geldi. O zaman hiç cimrilik yapmayın, New York'un şanına ancak bir milyon dolarlık bir gösteri yakışır.
Havai fişek gösterilerine Milliyet Gazetesi yazarı Meral Tamer gibi muhalif olanlar da var. Ama ses konusunu (hiiiiç) kafanıza takmayın. Gece istediğiniz saatte, istediğiniz yerde atabilirsiniz bombalarınızı. Henüz bu konuda hiçbir yasal düzenleme yapılmadı.
Fişek yükseldikçe fiyatı artıyor
Türkiye'de yılda 100 büyük havai fişek gösterisi yapılıyor. Gösterilerin fiyatları 1500 dolardan 150 bin dolara kadar çıkabiliyor.
Av malzemesi satan yerlerde 16 fişeğin fiyatı 50 milyon lira. Ama en fazla 30 metreye kadar çıkıyor. O da hava rüzgarlı ve yağışlı olmazsa. Çünkü o zaman fişekler dağılıyor ya da parlamadan sönüyor.
Yok sizin fişekleriniz en az 80 metreye çıkmalıysa, o zaman 3 inçlik bombalardan buyrun. Ama bunları siz atamazsınız. Ehliyetli teknisyenler gerek. Onlar da havai fişek firmalarında bulunuyor. İnternette adresleri, telefonları var. Arıyorsunuz, istediğiniz zaman, istediğiniz yerde, istediğiniz kadar fişekle emrinizde oluyorlar.
3 inçlik en cüce gökbombası 80 metre yükseğe çıkıyor, 300 metrekare alana yayılıyor, 300 desibel ses çıkarıyor.
Eğer 4 inçlik olanlarından isterseniz bunların desibeli 400, bin 500 dolara arka arkaya yirmi tane patlatabilirsiniz.
Rusya, Suudi Arabistan, Ürdün, Türkmenistan bizden havai fişek alıyor
Havai fişek gösterileri Avrupa'da 13. yüzyıldan beri yapılıyor. Türkiye ise ilk büyük havai fişek gösteriyle Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün açılışında tanıştı. Onu Japonlar yapmıştı ama sektör Türkiye'de de hızla büyüyor. Son on yılda bu alanda çalışan 30'a yakın irili ufaklı firma kuruldu. Türkiye artık Adapazarı'ndaki Çoşkunlar fabrikasında kendi fişeklerini üretiyor, ürettiğinin dörtte üçünü ihraç ediyor. Alıcılar Rusya, Suudi Arabistan, Ürdün, Türkmenistan ve KKTC. Ancak Türk organizasyon firmaları Çin, Almanya, ABD ve Kanada'dan ithal ürünleri tercih ediyor. Organizasyon firmaları Arabistan'dan Yakutistan'a kadar her yerde başarıyla gösteriler düzenliyor. İstediğiniz şehre, istediğiniz yere ekipmanlarını kurabiliyorlar. Bazı firmalar aynı anda 48 vilayette etkinlik gerçekleştirebiliyor. Yüzen bir platform önce Laila'nın, yarım saat sonra Reina'nın, yarım saat sonra da Kız Kulesi'nin önünde gösteri yapabiliyor. İsteyene havai fişeklerin yanında ses ve görüntü efektleri, lazer ışıkları, su dalgaları da yapılıyor. Ama eklenen her atraksiyon fiyatı artırıyor. Reina, Laila gibi eğlence mekanlarının açılışlarında yaptıkları türden 10-20 dakikalık bir gösterinin maliyeti 2 bin dolar civarında. Eğer gösteri denizden yapılsın isterseniz, o zaman Denizcilik İşletmeleri'nden şat denilen platformlar kiralıyor; bu kez fiyat 3-5 bin dolar aralığına fırlıyor.
SEKTÖRÜN ÖNDE GELENLERİ
Havai fişek sektörü Türkiye'de 90’ların başında oluşmaya başladı. Bu alan krizlerin etkilerine çok açık ve firmaların çok uzun ömürlü olmadıkları bir alan. Çoğu firma açıldıktan bir-iki sene sonra kapanıyor. Buna karşı faaliyet alanlarını organizasyonculuğa doğru çeşitlendiriyorlar. Hemen hepsinin internet siteleri var. Aralarında ayakta kalabilen ve önemli işlere imza atanlar:
Coşkunlar (Adapazarı)
ADS Ajans (Ankara)
Metronom (Ankara)
Burcu (Antalya)
Astoria (Bursa)
Gösteri Dünyası (İstanbul Anadolu Yakası)
Eda Havai Fişek (İstanbul Anadolu Yakası)
Noel Baba (İstanbul Anadolu Yakası)
Galaksi (İstanbul Avrupa Yakası)
Staras (İstanbul Avrupa Yakası)
DİLDEN DİLE ANLATILAN GÖSTERİLER
* 2. Boğaz Köprüsü'nün açılışı (1988)
* Milli Takım’ın dünya üçüncülüğü. (2002)
* Beşiktaş'ın Dolmabahçe'deki 100. Yıl ve şampiyonluk kutlamaları
* Hürriyet Gazetesi'nin Dolmabahçe'de yapılan 50. yıldönümü kutlaması
* Metin Şen'in (Ali Şen'in oğlu) 2000 yılında Hammam'daki düğünü
* Fenerbahçe Futbol Takımı'nın 2001'de Şükrü Saracoğlu Stadı'ndaki şampiyonluk kutlamaları
* Habitat Toplantıları açılışı (1996)
* Reina'da Tarkan'ın albüm tanıtımı
* Sertab'ı karşılarken Taksim'de gün ışığında
* Nihat Kahveci'nin Pınar Kaşgören'le Çırağan'daki düğünü
* Laila'da Orient adlı albümün tanıtımı
* Tarek Kavtini ile Lisa van Goinga'nın Kız Kulesi'ndeki kına gecesi
* Çeşme'de Ali Sayar'ın sahibi olduğu Granada Beach'in açılışı
* Kız Kulesi'nin açılışı
* Mehmet Ali Erbil'in Kıbrıs'taki düğünü
* 12 Dev Adam Laila kutlamaları
* Suat Suna'nın düğünü 2003
* Hülya Avşar Yılbaşı Özel Programı 2002
AMAN DİKKAT
Atış yapılacak alanın mutlaka üstü açık olması gerekli. Ağaç olmayan bir bölgede atış yapılmalı Etrafta parlayıcı ve yanıcı madde olmamalı 18 yaşından küçükler kullanmamalı Patlamayan fişek asla kontrol edilmemeli, üstüne su dökülüp imha edilmeli (çok önemli) Fitil ateşlendikten sonra en az on metre uzağa gidilmeli.
KENDİNİZ DE PATLATABİLİRSİNİZ
Havai fişek eğlencesi sadece zenginlerin işi değil. Tekneyle açılan, mahalle arasında düğün yapan insanlar da havai fişek atıyor. Bunlar piroteknik ruhsatı olan oyuncakçı ve av malzemesi satıcılarından temin ediliyor. Birçok çeşidi var, genel adları saksı çiçekleri çünkü bir pakette aynı anda atılan çok sayıda (8-10-12-16+) fişek bulunuyor. Fiyatları on dolarla altmış dolar arasında değişiyor. Tüpleri ince, içindeki patlayıcısı az. Dolayısıyla riski de düşük ama yine de tehlikelerden korunmak için bazı kurallara uymak gerek.
HAVAİ FİŞEK ÇİNLİLERİN İCADI
Fişek karışımında oksijen verici madde olarak çok uzun süre güherçile (potasyum nitrat) denilen tuz kullanıldı. Bu tuz Doğu ülkelerinde çok bulunduğu için fişekçilik, barut gibi önce Doğu’da, özellikle de Çin'de gelişti ve ilk fişekler burada yapıldı. Avrupalılar havai fişek yapmayı Çinlilerden öğrendiler ve fişekçilik 13. yüzyıldan itibaren önce İtalya sonra Fransa ve bütün Avrupa ülkelerinde gelişti. Başlangıçta yalnızca dini festivallerde kullanılan havai fişek gösterileri 18. yüzyıla gelindiğinde büyük Avrupa kentlerinde en çok ilgi çeken gösteriler haline geldi. Havai fişeğin tebanın gözünü boyamanın kestirme bir yolu olduğunu ilk keşfeden Japon hükümdarı Ieyesu Tagugawa oldu. Ama Ortaçağ'ın İtalyan soyluları Tagugawa'dan daha akıllı çıktı. Örneğin 14. yüzyılda açlık ve salgın hastalıklardan kırılan halkını doyurmanın pahalıya mal olacağını gören Floransa dükü, havai fişek gösterileriyle göz boyamaya karar verdi. İlk Floransa festivali de böylece doğmuş oldu.
ABDULLAH COŞKUN
(Coşkunlar şirketinin patronu)
Köprüyü 20 dakikalığına versinler 29 Ekim’i bedava kutlayalım
Bu işe 1966'da çatapat üreterek başladık. Bugün 85 çeşit ürünümüz var. Üretimimizin dörtte üçünü Rusya, KKTC, Ürdün ve Arabistan'a ihraç ediyoruz. Teknolojimizi gidip Çin'den aldık. Standartlarımız ise ABD'ye göre. Organizasyon bölümümüz aynı anda 48 ilde gösteri yapabiliyor. Benim bir isteğim var: İstanbul Valiliği Boğaz Köprüsü'nü 20 dakikalığına trafiğe kapatıp bana versin önümüzdeki 29 Ekim'de ücretsiz olarak İstanbul'un gördüğü en büyük gösteriyi yapayım.
YASAL DÜZENLEME YOK
Havai fişeklerle ilgili özel bir yasal düzenleme yok. Gösteriler İçişleri Bakanlığı'nın Mayıs 2003 tarihli patlayıcı madde tüzüğü kapsamında değerlendiriliyor. Tüzüğün 116 ve 117. maddeleri patlayıcıların kimler tarafından ve hangi ehliyetlerle kullanılabileceğini düzenliyor. Havai fişek gösterisi için önceden mülki amirlerden izin almak gerekli. Ama zamanlama konusunda hiçbir kısıtlama yok. Bu yüzden her isteyen her istediği saatte havai fişek fırlatabiliyor.
Çünkü havai fişekleri şirketlerin dışında bireysel olarak atmak da mümkün. 5 kilograma kadar olan fişekler piroteknik ruhsatı olan yerlerden satın alınabiliyor. Ancak sektörün önde gelenleri bu ruhsata sahip olmayan yerlerin de bulundurma ve satış yapmalarından endişe ediyor. Fişekler oyuncakçılardan ve av malzemesi satan yerlerden temin ediliyor.
MERAL TAMER (Gazeteci-yazar)
Kelimenin tam anlamıyla parayı havaya savurmak
Havai fişek gösterileri aynı zamanda hararetli bir muhalefetin de konusu. Karşı çıkanlar hem aşırı israftan hem de her önüne gelenin istediği gibi fişek atabilmesinden şikayetçi. Milliyet Gazetesi'nden Meral Tamer gösterilerin tadının kaçtığı kanısında:
‘‘İnsanlar kazandıkları parayı diledikleri gibi harcarlar. Ama bu havai fişek meselesi kelimenin tam anlamıyla parayı havaya savurmak oluyor. Milliyet TIR'ıyla Anadolu'yu dolaştığımda hayret etmiştim. Bir aileye ayda sadece 10 milyon lira gönderdiğinizde açlıktan bayılmalarını engelleyebiliyorsunuz. 50 milyon lira gönderdiğinizde aç komşularına yardım bile ediyorlar.
Birkaç yıl öncesine kadar peşpeşe patlama sesi duyduğumuzda kızımla havai fişek gösterisi mi diye pencereye koşardık. Çünkü seyrekti ve yakalayıp seyretmek hoşumuza giderdi. Şimdiyse düğünlerden şirket yıldönümlerine kadar, hatta Rotary kulüp toplantılarına- her türlü kutlamada havai fişek hazır ve nazır!
Adapazarı’nda Çinli kimyager
Rekabet için kendimizi geliştirmek ve yenilikleri takip etmek zorundayız diyen Coşkunlar fişek fabrikasının patronu Abdullah Coşkun, yeni ürünler geliştirmesi için Çin'den bir kimyager getirtti. Tercümanıyla birlikte Adapazarı'na yerleşen Li Xianhua için Abdullah Çoşkun 'gidip gelmekten bıktık, sonunda parasını ödedik, ustasını getirttik' diyor.
Mustafa kemal çamkıran
(ADS Ajans firması ortağı)
Molotof korku salar havai fişek mutlu eder
İşçi Partisi MK üyesi iken 12 Eylül'de yurda dönerek teslim olan Mustafa Kemal Çamkıran hapisten çıktıktan sonra havai fişek işine girdi. Çamkıran'a göre molotof kokteyli de patlıyor, havai fişek de. Ama birisi insanların içine korku salarken, diğeri herkesi mutlu ediyor: ‘‘Korku ve dehşetin hakim olduğu o dönemlerde bu ülkedeki insanların sevinmeye ihtiyacı olduğunu düşünürdüm. Bu düşünceyle bu işe girdim. Kaliteye verdiğimiz önemle bu sektörde gelenek yarattım. Estetik kaygısı olmayan bir gösteri gürültüye dönüşebiliyor. Onun için bu alanda çalışan firmaların özdenetim sağlayacakları bir proje üzerinde çalışıyoruz. Ayrıca gösterilerin de bir etiği olmalı. Toplumsal hassasiyetleri dikkate alan bir çalışma tarzımız var. Gölcük depreminden sonra altı ay boyunca hiçbir havai fişek gösterisini kabul etmedik. Taşıma, satma ve depolama konusundaki güvenlik kurallarının çiğnendiği konusunda da endişelerimiz var.
SİNAN ÖRSÇELİK (Staras firması ortağı)
Gösterimizi izlerken ağladım
Havai fişek gösterileri hızla gösterişe dönüşüyor. Kim daha uzun ve daha yoğun atarsa o daha prestijli oluyor. O yüzden biz Staras olarak genellikle konsept üzerine kurulu işler alıyoruz. Lazer ışıkları, su dalgaları ve müzik olan gösteriler. O zaman yaptığımız işten biz de keyif alıyoruz. Mesela Cumhuriyet'in 75. yılı için İstinye'de hazırladığımız gösterimizi izlerken ben de ağladım. Bu konsept tamam olunca ortaya etkileyici bir şeyler çıkıyor.
Enver YILMAZ
(Metronom şirketinin sahibi)
En çok belediyelerle çalışıyoruz
Firmamızı 1996 yılında kurduk. İki milyon dolarlık bir altyapı sistemi oluşturduk. Ağırlıklı olarak belediyeler ve inşaat şirketleriyle çalışıyoruz. Açılışlarımız gündüz olduğu için gösterilerimiz mutlaka ses ve sis bombası eşliğinde oluyor. Mahsun Kırmızıgül ve Özcan Deniz sürekli çalıştığımız sanatçılar. Onların konser organizasyonlarında mutlaka havai fişek gösterisi yapıyoruz.
BURAK ÇOK (Eda Havai Fişek şirketinin ortağı)
Birçok güzel olaya eşlik ettik
1991 yılında Eda Havai Fişek'i kurduğumuzda hayalimiz o zamana kadar bu tür gösterileri sadece televizyonda gören Türk insanına bu keyfi canlı olarak tattırabilmekti. Biz Uzakdoğu, Almanya, İngiltere ve Kanada'dan ithal ettiğimiz ürünleri kullanmayı tercih ediyoruz. Gösterilerimiz ehliyetli teknisyenler tarafından yapılır. Bugüne kadar GAP tünellerinin açılışından, Türkmenistan'ın kuruluş yıldönümüne kadar birçok güzel olaya eşlik ettik.
Havai fişek firmaları için en ballı müşteriler, belediyeler. Nasılsa hepsinin birer ikişer festivali var. Ama bu işe yatırım yapacaksanız gözünüz hep en yüksekte olmalı!
Hiç düşündünüz mü? Ya Suudi Prensi olsaydınız ve cebinizde nereye harcayacağınızı bilmediğiniz bir 150 bin dolarınız olsaydı? Hele bir de doğum gününüz Ramazan Bayramı'na da denk geliyorsa, Allaaaaaaah! Yapılacak tek şey var: Prens Salman gibi Türkiye'ye telefon açıp 40 dakikada 6 bin topluk bir gösteri sipariş etmek. Hem 150 bin dolardan, hem de sıkıntıdan 40 dakikada kurtulabilirdiniz.
Diyelim, Sydney'in belediye başkanısınız ve bu yıl daha çok turist çekmek istiyorsunuz. Yılbaşında 500 bin doları bastırdınız mı, bütün dünya televizyon karşısında hindilerini yerken Opera Binası'nın tepesindeki harika ışıklı gösteriyi izleyebilir.
Canım belki de koskoca süper güçsünüz, 4 Temmuz'unuz geldi. O zaman hiç cimrilik yapmayın, New York'un şanına ancak bir milyon dolarlık bir gösteri yakışır.
Havai fişek gösterilerine Milliyet Gazetesi yazarı Meral Tamer gibi muhalif olanlar da var. Ama ses konusunu (hiiiiç) kafanıza takmayın. Gece istediğiniz saatte, istediğiniz yerde atabilirsiniz bombalarınızı. Henüz bu konuda hiçbir yasal düzenleme yapılmadı.
Fişek yükseldikçe fiyatı artıyor
Türkiye'de yılda 100 büyük havai fişek gösterisi yapılıyor. Gösterilerin fiyatları 1500 dolardan 150 bin dolara kadar çıkabiliyor.
Av malzemesi satan yerlerde 16 fişeğin fiyatı 50 milyon lira. Ama en fazla 30 metreye kadar çıkıyor. O da hava rüzgarlı ve yağışlı olmazsa. Çünkü o zaman fişekler dağılıyor ya da parlamadan sönüyor.
Yok sizin fişekleriniz en az 80 metreye çıkmalıysa, o zaman 3 inçlik bombalardan buyrun. Ama bunları siz atamazsınız. Ehliyetli teknisyenler gerek. Onlar da havai fişek firmalarında bulunuyor. İnternette adresleri, telefonları var. Arıyorsunuz, istediğiniz zaman, istediğiniz yerde, istediğiniz kadar fişekle emrinizde oluyorlar.
3 inçlik en cüce gökbombası 80 metre yükseğe çıkıyor, 300 metrekare alana yayılıyor, 300 desibel ses çıkarıyor.
Eğer 4 inçlik olanlarından isterseniz bunların desibeli 400, bin 500 dolara arka arkaya yirmi tane patlatabilirsiniz.
Rusya, Suudi Arabistan, Ürdün, Türkmenistan bizden havai fişek alıyor
Havai fişek gösterileri Avrupa'da 13. yüzyıldan beri yapılıyor. Türkiye ise ilk büyük havai fişek gösteriyle Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün açılışında tanıştı. Onu Japonlar yapmıştı ama sektör Türkiye'de de hızla büyüyor. Son on yılda bu alanda çalışan 30'a yakın irili ufaklı firma kuruldu. Türkiye artık Adapazarı'ndaki Çoşkunlar fabrikasında kendi fişeklerini üretiyor, ürettiğinin dörtte üçünü ihraç ediyor. Alıcılar Rusya, Suudi Arabistan, Ürdün, Türkmenistan ve KKTC. Ancak Türk organizasyon firmaları Çin, Almanya, ABD ve Kanada'dan ithal ürünleri tercih ediyor. Organizasyon firmaları Arabistan'dan Yakutistan'a kadar her yerde başarıyla gösteriler düzenliyor. İstediğiniz şehre, istediğiniz yere ekipmanlarını kurabiliyorlar. Bazı firmalar aynı anda 48 vilayette etkinlik gerçekleştirebiliyor. Yüzen bir platform önce Laila'nın, yarım saat sonra Reina'nın, yarım saat sonra da Kız Kulesi'nin önünde gösteri yapabiliyor. İsteyene havai fişeklerin yanında ses ve görüntü efektleri, lazer ışıkları, su dalgaları da yapılıyor. Ama eklenen her atraksiyon fiyatı artırıyor. Reina, Laila gibi eğlence mekanlarının açılışlarında yaptıkları türden 10-20 dakikalık bir gösterinin maliyeti 2 bin dolar civarında. Eğer gösteri denizden yapılsın isterseniz, o zaman Denizcilik İşletmeleri'nden şat denilen platformlar kiralıyor; bu kez fiyat 3-5 bin dolar aralığına fırlıyor.
SEKTÖRÜN ÖNDE GELENLERİ
Havai fişek sektörü Türkiye'de 90’ların başında oluşmaya başladı. Bu alan krizlerin etkilerine çok açık ve firmaların çok uzun ömürlü olmadıkları bir alan. Çoğu firma açıldıktan bir-iki sene sonra kapanıyor. Buna karşı faaliyet alanlarını organizasyonculuğa doğru çeşitlendiriyorlar. Hemen hepsinin internet siteleri var. Aralarında ayakta kalabilen ve önemli işlere imza atanlar:
Coşkunlar (Adapazarı)
ADS Ajans (Ankara)
Metronom (Ankara)
Burcu (Antalya)
Astoria (Bursa)
Gösteri Dünyası (İstanbul Anadolu Yakası)
Eda Havai Fişek (İstanbul Anadolu Yakası)
Noel Baba (İstanbul Anadolu Yakası)
Galaksi (İstanbul Avrupa Yakası)
Staras (İstanbul Avrupa Yakası)
DİLDEN DİLE ANLATILAN GÖSTERİLER
* 2. Boğaz Köprüsü'nün açılışı (1988)
* Milli Takım’ın dünya üçüncülüğü. (2002)
* Beşiktaş'ın Dolmabahçe'deki 100. Yıl ve şampiyonluk kutlamaları
* Hürriyet Gazetesi'nin Dolmabahçe'de yapılan 50. yıldönümü kutlaması
* Metin Şen'in (Ali Şen'in oğlu) 2000 yılında Hammam'daki düğünü
* Fenerbahçe Futbol Takımı'nın 2001'de Şükrü Saracoğlu Stadı'ndaki şampiyonluk kutlamaları
* Habitat Toplantıları açılışı (1996)
* Reina'da Tarkan'ın albüm tanıtımı
* Sertab'ı karşılarken Taksim'de gün ışığında
* Nihat Kahveci'nin Pınar Kaşgören'le Çırağan'daki düğünü
* Laila'da Orient adlı albümün tanıtımı
* Tarek Kavtini ile Lisa van Goinga'nın Kız Kulesi'ndeki kına gecesi
* Çeşme'de Ali Sayar'ın sahibi olduğu Granada Beach'in açılışı
* Kız Kulesi'nin açılışı
* Mehmet Ali Erbil'in Kıbrıs'taki düğünü
* 12 Dev Adam Laila kutlamaları
* Suat Suna'nın düğünü 2003
* Hülya Avşar Yılbaşı Özel Programı 2002
AMAN DİKKAT
Atış yapılacak alanın mutlaka üstü açık olması gerekli. Ağaç olmayan bir bölgede atış yapılmalı Etrafta parlayıcı ve yanıcı madde olmamalı 18 yaşından küçükler kullanmamalı Patlamayan fişek asla kontrol edilmemeli, üstüne su dökülüp imha edilmeli (çok önemli) Fitil ateşlendikten sonra en az on metre uzağa gidilmeli.
KENDİNİZ DE PATLATABİLİRSİNİZ
Havai fişek eğlencesi sadece zenginlerin işi değil. Tekneyle açılan, mahalle arasında düğün yapan insanlar da havai fişek atıyor. Bunlar piroteknik ruhsatı olan oyuncakçı ve av malzemesi satıcılarından temin ediliyor. Birçok çeşidi var, genel adları saksı çiçekleri çünkü bir pakette aynı anda atılan çok sayıda (8-10-12-16+) fişek bulunuyor. Fiyatları on dolarla altmış dolar arasında değişiyor. Tüpleri ince, içindeki patlayıcısı az. Dolayısıyla riski de düşük ama yine de tehlikelerden korunmak için bazı kurallara uymak gerek.
HAVAİ FİŞEK ÇİNLİLERİN İCADI
Fişek karışımında oksijen verici madde olarak çok uzun süre güherçile (potasyum nitrat) denilen tuz kullanıldı. Bu tuz Doğu ülkelerinde çok bulunduğu için fişekçilik, barut gibi önce Doğu’da, özellikle de Çin'de gelişti ve ilk fişekler burada yapıldı. Avrupalılar havai fişek yapmayı Çinlilerden öğrendiler ve fişekçilik 13. yüzyıldan itibaren önce İtalya sonra Fransa ve bütün Avrupa ülkelerinde gelişti. Başlangıçta yalnızca dini festivallerde kullanılan havai fişek gösterileri 18. yüzyıla gelindiğinde büyük Avrupa kentlerinde en çok ilgi çeken gösteriler haline geldi. Havai fişeğin tebanın gözünü boyamanın kestirme bir yolu olduğunu ilk keşfeden Japon hükümdarı Ieyesu Tagugawa oldu. Ama Ortaçağ'ın İtalyan soyluları Tagugawa'dan daha akıllı çıktı. Örneğin 14. yüzyılda açlık ve salgın hastalıklardan kırılan halkını doyurmanın pahalıya mal olacağını gören Floransa dükü, havai fişek gösterileriyle göz boyamaya karar verdi. İlk Floransa festivali de böylece doğmuş oldu.
ABDULLAH COŞKUN
(Coşkunlar şirketinin patronu)
Köprüyü 20 dakikalığına versinler 29 Ekim’i bedava kutlayalım
Bu işe 1966'da çatapat üreterek başladık. Bugün 85 çeşit ürünümüz var. Üretimimizin dörtte üçünü Rusya, KKTC, Ürdün ve Arabistan'a ihraç ediyoruz. Teknolojimizi gidip Çin'den aldık. Standartlarımız ise ABD'ye göre. Organizasyon bölümümüz aynı anda 48 ilde gösteri yapabiliyor. Benim bir isteğim var: İstanbul Valiliği Boğaz Köprüsü'nü 20 dakikalığına trafiğe kapatıp bana versin önümüzdeki 29 Ekim'de ücretsiz olarak İstanbul'un gördüğü en büyük gösteriyi yapayım.
YASAL DÜZENLEME YOK
Havai fişeklerle ilgili özel bir yasal düzenleme yok. Gösteriler İçişleri Bakanlığı'nın Mayıs 2003 tarihli patlayıcı madde tüzüğü kapsamında değerlendiriliyor. Tüzüğün 116 ve 117. maddeleri patlayıcıların kimler tarafından ve hangi ehliyetlerle kullanılabileceğini düzenliyor. Havai fişek gösterisi için önceden mülki amirlerden izin almak gerekli. Ama zamanlama konusunda hiçbir kısıtlama yok. Bu yüzden her isteyen her istediği saatte havai fişek fırlatabiliyor.
Çünkü havai fişekleri şirketlerin dışında bireysel olarak atmak da mümkün. 5 kilograma kadar olan fişekler piroteknik ruhsatı olan yerlerden satın alınabiliyor. Ancak sektörün önde gelenleri bu ruhsata sahip olmayan yerlerin de bulundurma ve satış yapmalarından endişe ediyor. Fişekler oyuncakçılardan ve av malzemesi satan yerlerden temin ediliyor.
MERAL TAMER (Gazeteci-yazar)
Kelimenin tam anlamıyla parayı havaya savurmak
Havai fişek gösterileri aynı zamanda hararetli bir muhalefetin de konusu. Karşı çıkanlar hem aşırı israftan hem de her önüne gelenin istediği gibi fişek atabilmesinden şikayetçi. Milliyet Gazetesi'nden Meral Tamer gösterilerin tadının kaçtığı kanısında:
‘‘İnsanlar kazandıkları parayı diledikleri gibi harcarlar. Ama bu havai fişek meselesi kelimenin tam anlamıyla parayı havaya savurmak oluyor. Milliyet TIR'ıyla Anadolu'yu dolaştığımda hayret etmiştim. Bir aileye ayda sadece 10 milyon lira gönderdiğinizde açlıktan bayılmalarını engelleyebiliyorsunuz. 50 milyon lira gönderdiğinizde aç komşularına yardım bile ediyorlar.
Birkaç yıl öncesine kadar peşpeşe patlama sesi duyduğumuzda kızımla havai fişek gösterisi mi diye pencereye koşardık. Çünkü seyrekti ve yakalayıp seyretmek hoşumuza giderdi. Şimdiyse düğünlerden şirket yıldönümlerine kadar, hatta Rotary kulüp toplantılarına- her türlü kutlamada havai fişek hazır ve nazır!
Adapazarı’nda Çinli kimyager
Rekabet için kendimizi geliştirmek ve yenilikleri takip etmek zorundayız diyen Coşkunlar fişek fabrikasının patronu Abdullah Coşkun, yeni ürünler geliştirmesi için Çin'den bir kimyager getirtti. Tercümanıyla birlikte Adapazarı'na yerleşen Li Xianhua için Abdullah Çoşkun 'gidip gelmekten bıktık, sonunda parasını ödedik, ustasını getirttik' diyor.
Mustafa kemal çamkıran
(ADS Ajans firması ortağı)
Molotof korku salar havai fişek mutlu eder
İşçi Partisi MK üyesi iken 12 Eylül'de yurda dönerek teslim olan Mustafa Kemal Çamkıran hapisten çıktıktan sonra havai fişek işine girdi. Çamkıran'a göre molotof kokteyli de patlıyor, havai fişek de. Ama birisi insanların içine korku salarken, diğeri herkesi mutlu ediyor: ‘‘Korku ve dehşetin hakim olduğu o dönemlerde bu ülkedeki insanların sevinmeye ihtiyacı olduğunu düşünürdüm. Bu düşünceyle bu işe girdim. Kaliteye verdiğimiz önemle bu sektörde gelenek yarattım. Estetik kaygısı olmayan bir gösteri gürültüye dönüşebiliyor. Onun için bu alanda çalışan firmaların özdenetim sağlayacakları bir proje üzerinde çalışıyoruz. Ayrıca gösterilerin de bir etiği olmalı. Toplumsal hassasiyetleri dikkate alan bir çalışma tarzımız var. Gölcük depreminden sonra altı ay boyunca hiçbir havai fişek gösterisini kabul etmedik. Taşıma, satma ve depolama konusundaki güvenlik kurallarının çiğnendiği konusunda da endişelerimiz var.
SİNAN ÖRSÇELİK (Staras firması ortağı)
Gösterimizi izlerken ağladım
Havai fişek gösterileri hızla gösterişe dönüşüyor. Kim daha uzun ve daha yoğun atarsa o daha prestijli oluyor. O yüzden biz Staras olarak genellikle konsept üzerine kurulu işler alıyoruz. Lazer ışıkları, su dalgaları ve müzik olan gösteriler. O zaman yaptığımız işten biz de keyif alıyoruz. Mesela Cumhuriyet'in 75. yılı için İstinye'de hazırladığımız gösterimizi izlerken ben de ağladım. Bu konsept tamam olunca ortaya etkileyici bir şeyler çıkıyor.
Enver YILMAZ
(Metronom şirketinin sahibi)
En çok belediyelerle çalışıyoruz
Firmamızı 1996 yılında kurduk. İki milyon dolarlık bir altyapı sistemi oluşturduk. Ağırlıklı olarak belediyeler ve inşaat şirketleriyle çalışıyoruz. Açılışlarımız gündüz olduğu için gösterilerimiz mutlaka ses ve sis bombası eşliğinde oluyor. Mahsun Kırmızıgül ve Özcan Deniz sürekli çalıştığımız sanatçılar. Onların konser organizasyonlarında mutlaka havai fişek gösterisi yapıyoruz.
BURAK ÇOK (Eda Havai Fişek şirketinin ortağı)
Birçok güzel olaya eşlik ettik
1991 yılında Eda Havai Fişek'i kurduğumuzda hayalimiz o zamana kadar bu tür gösterileri sadece televizyonda gören Türk insanına bu keyfi canlı olarak tattırabilmekti. Biz Uzakdoğu, Almanya, İngiltere ve Kanada'dan ithal ettiğimiz ürünleri kullanmayı tercih ediyoruz. Gösterilerimiz ehliyetli teknisyenler tarafından yapılır. Bugüne kadar GAP tünellerinin açılışından, Türkmenistan'ın kuruluş yıldönümüne kadar birçok güzel olaya eşlik ettik.