Çayın faydaları nelerdir? Hangi tedavilerde kullanılır?

Çay dünyada sudan sonra en yaygın ikinci içecektir. Binlerce yıldır Camellia sinensis’in kurutulmuş yaprakları kullanılarak bizim “çay” diye tabir ettiğimiz dinlendirici içecek yapılır. Çayın tür adı olan sinensis kelimesi bu çalılık bitkinin ve çay kültürünün yayıldığı Çin’e ithafen koyulmuştur. Tam olarak ne zaman ortaya çıktığı bilinmeyen çayın tarihsel kökeni hakkında efsaneler vardır. Bu efsanelerden birine göre meşhur Çin kralı Şen Nong ilk çay yudumunu M.Ö. 2737 yılında tesadüfen içmiştir, bitkinin kurutulmuş yaprakları kazara bir kaynar su çömleğine düşmüş, su açık kahverengi bir renk almış ve dinlendirici bir içeceğe dönüşmüştür. 4. yüzyıldan kalan Çin metinleri çaydan bahsetmektedir ve yüzyıllar boyunca Çin’in ulusal içeceği olmuştur. Çay, Çin’den Japonya’ya 9. yüzyılda yayılmıştır. Hollanda Doğu Hindistan Şirketi çayı Avrupa’ya ilk olarak 1600’lü yıllarda getirmiştir. Sonraki zamanlarda çay içme alışkanlığı İngiltere ve Kuzey Amerika kolonilerinde sağlam bir şekilde yerleşmiştir. Çay vergisiyle ve çay ticaretinin kontrolüyle ilgili savaşlar Amerikan Devrimi’ni tutuşturmuştur. Çayın üç esas çeşidinin –yeşil çay, oolong ve siyah çay- yapraklarının işlenme biçimleri de farklıdır. Yeşil çay

Hangi tedavilerde kullanılmıştır?

Çin ve Hindistan geleneksel tıbbında yüzlerce yıldır kullanılmaktadır. Yeşil çay bir uyarıcı, idrar söktürücü ve kanamayı durdurucu olarak kullanılmanın yanı sıra, kalp ve kan damarları sorunları için de kullanılmıştır. Geleneksel olarak yeşil çay sindirim sorunlarının tedavisi ve kan şekerinin düzenlenmesi için tavsiye edilmiştir. Yeşil çayın içeriğinde güçlü antioksidanlar yüksek oranlarda bulunur. İnsanlar ve hayvanlar üzerinde yapılan labaratuvar çalışmaları yeşil çayın koroner kalp rahatsızlığını engellediğini göstermiştir. Kolesterolün düşürülmesine yardımcı olur ve kan şekeri seviyesini dengeleyerek diyabeti engelleyebilir. Yeşil çay ayrıca inflamatuar bağırsak hastalığını geriletir, zayıflamaya yardımcı olur, birçok kanser tipinin oluşmasını ve gelişmesini engeller. 

Çayın kaç türü vardır?

Eğer bir güneyliyseniz ve “kamelya” kelimesini duyduysanız gözünüzün önünde botanikçilerin Camellia japonica olarak adlandırdığı krem rengi ya da flamingo pembesi çiçekler canlanır. Ama Camellia cinsinin botanikteki karşılığı daha ünlü bir bitkidir: Çay. Camellia sinensis, Camellia cinsinin 120 türünden en yaygın olanıdır. Çay, Çin’de yaklaşık 5000 yıldır ekilip biçilmektedir. Boyu 1 metreyle 15 metre arasında değişen ve yaprak dökmeyen bir türdür. Elips şeklinde derimsi yaprakları 5-12 cm uzunluğunda ve 5 cm genişliğindedir, rengi koyu yeşil ve parlaktır. Üst tarafı aşağı doğru eğilmiş çiçekleri 2,5 cm genişliğinde ve beyaz renktedir, 7 ya da 8 tane taçyaprak ayrı ayrı ya da kümeler halinde büyür. Çinli botanikçiler vahşi doğada 4 ayrı çeşit tanımlamışlardır. 

Yetişme Alışkanlıkları

Çay bitkisi, Çin’in ılık iklim şartlarına sahip güney ve orta bölgelerindeki tropikal ve yarı tropikal dağların yaprak dökmeyen ormanlarında bulunur. Ayrıca Hindistan’ın kuzeydoğusu, Japonya’nın güneyi, Güney Kore, Laos, Myanmar, Tayland ve Vietnam’ın benzer koşullara sahip ortamlarında da yetişir. Dünyada içecek olarak en yaygın kulllanılan bitkidir. Binlerce yıldır yetiştirildiği için yabani olarak yetiştiği yerlerde gerçekten yabani mi olduğu yoksa çok eski bir dönemde insan eliyle mi getirildiği bazen anlaşılamamaktadır. Hindistan’da ticari amaçlarla çay üretiminin başlaması 19. yüzyılın ortasında İngiliz Doğu Hindistan Şirketi eliyle olmuştur. Çin ve Japonya’da çay seçimi ve kullanılması tarımsal bir işin yanı sıra sanatsal bir uğraş olmuştur. İyi bildiğimiz içecek genç ve taze yapraklardan ve tomurcuktan yapılır. Son kurutma işleminden önce fermente edilmiş yapraklardan siyah çay üretilir. Yeşil çay yaprakları kurutmadan önce soldurulur. Uygulanan farklı işlemler farklı kimyasal içeriklere sahip çayların üretilmesini sağlar ve böylece hem tat hem de tıbbi özellikler açısından değişik özelliklere sahip çeşitler ortaya çıkar.

Ekim ve Hasat

Çay, Doğu Asya’nın tropikal ve yarı tropikal dağlarında yüzyıllardır geniş çapta yetiştirilirmektedir. Hafif asidik ya da nötr toprakları sever ve soğuk bölgelerde olabildiğince bol güneş, sıcak bölgelerdeyse gölge ister. Toprak yazın nemli ve iyi drene edilmiş, kışın da kuru olmalıdır. Turf, 1/3 oranında kum ve yüksek miktarda humus idealdir. Birleşik Devletler’de sınırlı miktardaki ticari üretimin büyük kısmı Güney Karolina’da yapılmaktadır.

Tedavi Amaçlı Kullanımı

✚ Kalp sağlığı
✚ Kolestrol
✚ İltihap giderici ve antioksidan
✚ Zayıflama
✚ Kanserden korunma

Çay içmenin sağlığa çok sayıda faydası vardır. Yeşil çay ve siyah çay aynı bitkiden sağlansa da yeşil çayın tıbbi özellikleri daha fazladır. Bunun nedeni tıbbi açıdan çok etkili olan polifenol bileşenleri daha fazla içermesidir. Polifenollerin güçlü antioksidan ve iltihap giderici özellikleri vardır ve bu sayede damar sertliğiyle (aterosklerosis) mücadele edebilir, yüksek yoğunluklu lipoproteinlerİ (HDL) , diğer adıyla “iyi” kolesterol, arttırabilirler. Günde 5 ya da daha fazla yeşil çay içen kişilerin felç ya da kalp krizi geçirme ihtimallerinin azaldığını gösteren araştırmalar vardır. Çay ayrıca az miktarda yatıştırıcı etki yaratan kafein ve teofilin içerir. Bu maddelerin ve polifenollerin birlikte metabolizmayı hızlandırarak ve yağları yakarak yarattığı etki zayıflamaya yardımcı olur. Japonya’da 240’tan fazla insan üzerinde yapılan bir araştırma yeşil çay ekstresinin 3 aylık bir süre içinde kilo verdirdiğini göstermiştir. Yeşil çay kanserin önlenmesinde de faydası olan bir içecektir. Düzenli olarak yeşil çay içenlerin meme kanseri ve kolorektal kanser gibi bazı kanser türlerine yakalanma riskleri daha azdır.

Kullanım Şekli

DEMLEME: 1 çay bardağı çay yaprağını bir bardak sıcak suya koyun (demleme süresi size bağlıdır). Zayıflama ve kilo kontrolü, kanser ve kalp krizinden korunma için günde 4 ya da 6 bardak zorunludur. Kafeinden arındırılmış ürünler de bir seçenektir ve sağlığa olumlu etkileri fazladır, ancak kafein ve teofilin zayıflamaya yardımcı olduğu akılda tutulmalıdır. Çaya süt eklemek polifenollerin emilimini azaltabilir, çayın sağlığa en faydalı tüketiliş biçimi sadece suyla demlemek ve belki içine bir parça tatlandırıcı katmaktır.

KAPSÜL: Kurutulmuş çay yapraklarının polifenol miktarı standardize edilmiş kapsülleri mevcuttur; doz günde bir ya da iki defa 500 mg’dır.

Uyarılar

Çay tüketilmesinden kaynaklanan çok az sorun vardır, bazı insanlar çaydaki kafein yüzünden kendilerini uykusuz ve huzursuz hisseder. Yeşil çay tüketimiyle ilgili kaydedilen az sayıda karaciğer zehirlenmesi olayı vardır.