Çatışmaların odağındaki Kudüs ve Gazze’nin kodları

Mescid-i Aksa: Kubbetü’s Sahra’nın ve Kıble Mescidi’nin bulunduğu 144 dönümlük alanın adıdır. Müslümanlar buraya ‘Harem-i Şerif’, Yahudiler ise Har ha Bayt (Tapınak Tepesi) der. Mescid-i Aksa genelde altın kubbesiyle meşhur Kubbetü’s Sahre ile karıştırılır. Burası aynı zamanda Müslümanların ilk kıblesidir.

Kubbetü’s Sahre: 692 yılında yapıldı. Peygamber’in üzerinden miraca yükseldiğine inanılan Muallak taşı burada. O yüzden adı “Kaya Kubbesi” anlamına gelir. Buradaki “sahre(kaya)” ismi de “sahra(Çöl)” kelimesiyle çok sık karıştırılır. Yahudilere göre de Hz. İbrahim’in oğlu İshak’ı kurban etmek için bu taşın üzerine götürmüştü ve  Süleyman mabedi de bu taşın bulunduğu mekândaydı.

Kıble Mescidi: Hz. Ömer’in Kudüs’ü fethettikten sonra inşa ettiği ilk mescit. Emeviler devrinde taştan yeniden inşa edildi, Osmanlılar zamanında bazı eklemeler yapıldı. Bugünkü hali de o zamanlardan kalma. Bazı İslam tarihçileri Mekke’ye uzaklığından dolayı o dönem “uzak mescit” adı verilen Mescid-i Aksa’nın mekanının burası olduğunu, etrafına da adını  verdiğini kabul eder ama bazıları da buna itiraz ederek Mescid-i Aksa’nın tek bir mekanı değil kutsal bölgeyi ifade ettiğini söyler. 

Beytü’l Makdis: Kudüs’ün İslam’ın ilk yıllarındaki adı. 10. Yüzyıldan itibaren Kudüs ismi kullanılmaya başlandı.
Harem-i Şerif: Müslümanların Mescid-i Aksa içinde kutsal yerlerin bütününe verdiği isim…

Tapınak Tepesi: Müslümanların Mescid-i Aksa dedikleri bu yere Yahudiler Tapınak Tepesi (Har ha Bayt) der. Yahudi inancına göre Hz. İbrahim oğlu İshak’ı Tanrı’ya kurban etmek için buraya getirmişti.

ANAHTARI OSMANLI’DAYDI

- Ağlama Duvarı: Yahudiler buraya ‘Batı Duvarı’ der. Bu duvar önünde ağladıkları için adı ‘Ağlama Duvarı’ olmuş. Müslümanlar için ise Hz. Peygamberin Miraç için gelirken bindiği Burak adlı bineğini bağladığı yer. Yahudilere burada ibadet izni Kanuni Sultan Süleyman döneminde verildi. O zamana kadar yani Romalıların onları Kudüs’ten çıkardığı günden beri orada Yahudilerin bir ibadet mahalli yoktu.

Süleyman Mabedi: İsrail oğullarının kralı Süleyman’ın yaptığı kutsal mekân… Önce Babil kralı sonra da Romalılar yıktı. Bugün Mescid-i Aksa’da, Kubbetü’s Sahre’nin olduğu yerde yapıldığına inanılır. Mabedin yeniden yapılması gerektiği özellikle Siyonist Yahudilerin en önemli inanç ve amaçlarından biridir.  

Kutsal Kabir Kilisesi: Kamame veya Kıyamet Kilisesi olarak bilinir. Osmanlılar buraya ‘Merkad-i İsa’ derlerdi.  Hz. İsa’nın mezarının orada olduğuna inanılır. Hristiyan mezhepleri için kutsaldır. Hristiyanlar anlaşamadığı için buranın anahtarı Osmanlı devrinde Müslüman iki aileye verilmişti. O günden beri anahtar bu Müslüman ailelerde.

Elem Yolu: Hristiyanlar Hz. İsa’nın ölüm cezasına çarptırıldıktan sonra haçı sırtında taşıyarak çarmıha gerileceği yere ulaşıncaya kadar yürütüldüğü güzergâh olduğuna inanırlar. Hristiyanlar Haç yapmak için  (Via Dolorosa) dedikleri bu yolu takip ederek Kamame Kilisesi’ne giderler.

Eski Kudüs: Kudüs içinde surlarla çevrili yaklaşık 1 kilometrekarelik bölge. Mescid-i Aksa ve Kamame Kilisesi gibi neredeyse bütün kutsal mekanlar bu alanda…

Doğu Kudüs: Kudüs’te ilk zamanlardan beri Müslümanların en yoğun olduğu bölge. 1967’de İsrail kontrolüne geçti. Bugün hâlâ Müslümanların yoğun yaşadığı ve uluslararası toplumun da Filistin’in başkenti kabul ettiği bölge.  

Batı Kudüs: Yahudilerin yoğun bulunduğu bölge…

Hz. Davut: Kudüs’teki Yahudi devletinin en ünlü kralı. M.Ö 1010-970 arası hüküm sürdü. Yahudilikte hem dini hem tarihi önemi var.  Meşhur altı köşeli yıldız “Davut Yıldızı” adını ondan alır. Müslümanlar için de kutsaldır ve saygı görür. Hristiyan ve Yahudilerdeki “David” isminin de kaynağıdır.

Hz. Süleyman: Hz. Süleyman’ın oğlu ve ondan sonraki kral. Yahudilerin bugün hala çatışma ve gerilimin odağında olan Süleyman Mabedini yaptırdı. Müslümanlar için de kutsaldır ve mucizeleriyle meşhur. “Mühr-ü Süleyman” denilen güç ve hakimiyet sembolü olan mührün de sahibidir.
Titus: Yahudi isyanını bastırırken Süleyman mabedini de tamamen yerle bir eden Romalı komutan…

Selahaddin Eyyubi: Haçlıların Kudüs’teki 88 yıllık işgalini bitiren Müslüman komutan/sultan. Müslümanlar için Haçlılarla mücadele ve Kudüs’ün sembolü kabul edilir.

6 Gün Savaşı: İsrail 1967’de baskın bir harekât ile Suriye ve Mısır’a saldırdı. Doğu Kudüs ve Golan tepeleri de dahil birçok yeri işgal etti. 6 gün sonunda büyük bir başarı elde ederek çok geniş topraklar ele geçirdi.

Golan Tepeleri: İsrail-Suriye sınırında, su kaynakları olan bölge. İsrail işgal edip ele geçirdi. 

Yom Kippur: Yahudiler için kutsal bir günün adıdır. 1973’deki Arap-İsrail Savaşı o gün başladığı için ‘Yom Kippur Savaşı’ denildi. Suriye ve Mısır üç hafta süren bu savaşta İsrail’ karşı bir başarı elde edemedi.

Batı Şeria: Şeria nehrinin batı kısmında kalan bölge. Ramallah, Beytülhalim, Nablus ve Jenin önemli şehirleri. Burada Hamas’ın değil Başbakan Mahmut Abbas’ın da mensubu olduğu Filistin Kurtuluş Örgütü’nün ağırlığı var.

West Bank: Batı Şeria’nın Avrupa  terminolojisindeki adı.

Zeytindağı: Kudüs’ün doğusunda, kutsal metinlerde de adı geçen bir tepe. Yahudilere göre kurtarıcıları Mesih, Kudüs’e Zeytindağı’ndan gelecek. 1. Dünya Savaşı’nda bölgedeki Osmanlı komutanı Cemal Paşa’nın karargâhı da bu dağdaydı. Falih Rıfkı’nın o günleri anlattığı kitabı da adını buradan aldı.

 Hamas: Hem siyasi hem askeri kanadı olan İslami Direniş Hareketi anlamına gelen yapı. 1987’de kuruldu, silahlı mücadeleyi esas alıyor. Özellikle Gazze’ye hakim.

Filistin Kurtuluş Örgütü: 1964’te kuruldu. Seküler kimliği var. Yaser Arafat yıllarca liderliğini yaptı. Batı Şeria’da hakim. Arafat’tan sonra Mahmut Abbas yönetime geçti.