Çanakkale'de ilk şehitlerin verildiği kalede restorasyon çalışması

Çeşitli kültürlere ev sahipliği yapan Çanakkale kenti ve boğazı, jeopolitik önemi nedeniyle tarih boyunca Avrupa ve Anadolu yakasında yaptırılan kalelerle korundu. Tarihin en kanlı savaşları arasında yer alan ve Mehmetçiğin kahramanlığı sayesinde 'Çanakkale Geçilmez' destanının yazıldığı Çanakkale Savaşları'nda, Gelibolu Yarımadası'ndaki Seddülbahir Kalesi, boğazın güvenliğinde çok önemli rol oynadı. 106 yıl önce 'yedi düvel'e karşı Mehmetçik ile beraber karşı koyan kale, isabet eden top atışlarıyla gazi oldu. Savaşın yanı sıra coğrafi koşullar nedeniyle yorgun düşen kaleyi ayağa kaldırmak için Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı restorasyon çalışması başlattı.

İLK ŞEHİTLERİN VERİLDİĞİ KALE

Çanakkale Boğazı'nı geçmek isteyen itilaf devletlerinin gemilerinden atılan top mermileriyle ilk bombalanan ve ilk şehitlerin verildiği yer olan tarihi Seddülbahir Kalesi, aradan geçen zaman diliminde savaşın yorgunluğunun yanı sıra doğa koşullarına da yenik düşerek zarar gördü. Harap haldeki kaleyi ayağa kaldırıp, açık hava müzesi haline getirmek için Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı'nca 2015 yılında başlatılan restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmalarında ise sona gelindi. Çalışmalarda restorasyonun yüzde 90'lık bölümü tamamlandı. Kalede I.-II. ile V.-VI. nolu bonetler arasındaki siper duvarları tümleme ve onarım çalışmaları devam ederken, kuzeybatı duvarındaki kazı çalışmalarından çıkan 38 bin 500 buluntunun envanter çalışmaları ise devam ediyor. Seddülbahir Kalesi Müzesi tamamlandığında, ziyaretçiler kalenin 17. yüzyıldan bugüne kadar ki tarihi hakkında bilgilendirilecek. Çanakkale Savaşları'nın ilk şehitlerinin yer aldığı kabristanı ziyaret edip, 1915 Çanakkale Savaşları'nın bu kalede yaşanan kısımlarını, o dönemin savaş malzemelerini, belgelerini inceleyebilecek. Restorasyon çalışmalarının kısa sürede tamamlanarak, yıl sonunda ziyaretçiye açılması planlanan Seddülbahir Kalesi ve diğer gazi kaleler ile Tarihi Alan bir açık hava müzesine dönüşecek.

ÇANAKKALE BOĞAZI'NIN MUHAFIZI

Çanakkale'nin, kaleler şehri olduğunu belirten Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, "Seddülbahir Kalesi, bir Osmanlı yapısı ve Çanakkale Boğazı'nın muhafızlarından birisi. Çanakkale Savaşları sırasında ilk bombalanan ve ilk şehitlerimizi verdiğimiz yer olarak tarihe geçmiştir. Burada 3 Kasım 1914’te denizden yapılan bir atışla Seddülbahir Kalesi isabet almış ve cephaneliğin patlamasıyla birlikte onlarca Mehmetçiğimiz şehit olmuştur. Onlar da Çanakkale’nin ilk şehitleri olarak tarihe geçmiştir. Tabi daha sonraki süreçte burada gerek coğrafi koşullar gerek uzun bir zamanın geçmesi sebebiyle bozulmalar yaşanmış. Bizde Tarihi Alan Başkanlığı olarak burayı restore etmeye ve gazi mekanı ayağa kaldırmaya karar verdik. Restore çalışmalarımızı başlattık. Uzun bir zamandan beri çok başarılı ve titiz bir restorasyon süreci devam ettiriyoruz. İnşallah önümüzdeki yıllar içerisinde burası gerek tarihi bir mekan olarak çok özel bir konumda olacak, gerekse coğrafi güzellik olarak da eşsiz bir manzaraya kavuşmuş olacak. Bizim Çanakkale tarihi alanındaki ecdattan kalmış yadigarları, bu gazi mekanları bulup, ayağa kaldırıp, gelecek kuşaklara aktarmak gibi bir sorumluluğumuzun olduğunu çok iyi biliyoruz. Çünkü Çanakkale hepimizin ortak değeri. Çanakkale dendiği zaman Türk milletinin kalbi başka atmaya başlar. Seddülbahir Kalesi, bir muhabere ortamına sahne olmasıyla hem de bir gazi mekan olmasıyla önemli bir yer. Seddülbahir kahramanı Bigalı Mehmet Çavuş’un da kendinden kat be kat güçlü olan düşmana önce silahıyla, silahı bozulunca küreğiyle, o da işe yaramaz hale gelince taşla, toprakla, yumrukla düşmana saldırdığı yer. İşte böyle kıymetli ve önemli tarihi mekanları ayağa kaldırıp gelecek nesillere taşıyoruz" dedi.

HATİCE TURHAN SULTAN TARAFINDAN YAPTIRILDI

8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nün yakın zamanda kutlandığını ve Seddülbahir Kalesi'nin de bir kadın tarafından avunma amaçlı yaptırılmış mekan olduğunu anlatan Alan Başkanı Kaşdemir, "Şu anda içinde bulunduğumuz Seddülbahir Kalesi, bir sultan tarafından ülke savunması için yaptırılmış, sayısı çok az müstesna yapılardan birisidir. Hatice Turhan Sultan tarafından yaptırılan Seddülbahir Kalesi, yüzyıllardan beri hem bu memlekete hem Çanakkale’ye hem de Çanakkale Boğazı’na bekçilik, muhafızlık yapıyor. Savunma amaçlı bir yapının bir kadın tarafından yaptırılmış olması da buraya farklı bir özellik katıyor. Bizde restorasyon süreci tamamlandığında Hatice Turhan Sultan'a da burada ayrı bir bölüm yaparak, onun hatırasını yaşatmış olacağız. Yani ülke savunmasında kadınlarımızın ne kadar çok önemli olduğunu ve her zamanda bu vatanı savunmak adına kadınların ön planda olduğunu göstermek istiyoruz. Çünkü biz bu ülkeyi kadınıyla, erkeğiyle, yaşlısıyla, genciyle beraber kurtardık, beraber kurduk. İnşallah böyle devam edecektir" diye konuştu.

BANİSİ (YAPTIRANI) KADIN OLAN İLK ASKERİ YAPI: SEDDÜLBAHİR KALESİ

Çanakkale'nin Eceabat ilçesine bağlı Seddülbahir Köyü’nde yer alan, 1. derece arkeolojik-askeri-harp tarihi-kentsel sit alanında bulunan Seddülbahir Kalesi, Gelibolu Yarımadası'nın en güney ucunda bulunmaktadır. Kale, Tarihi Alan içinde yer almakta olup Boğaz’a girişte Ertuğrul (Cape Helles) ve Morto Koyları arasında kalan burun üzerindedir. Seddül-bahr yani 'denizin seddi' anlamına gelen yaklaşık 22 bin metrekarelik alanda konumlanmış kalenin Venedik saldırılarına karşı 17'nci yüzyılda, Osmanlı tarihinde banisi (yaptıranı) kadın olan ilk askeri yapı olma özelliği taşıması bakımından önemli olup, Hatice Turhan Sultan (IV.Mehmed’in annesi) tarafından 1658 yılında inşasına başlanmıştır. Kale, topografik durumu nedeniyle asimetrik düzensiz bir plan özelliğine sahiptir. Kalenin dört köşesinde birer, kuzey batı köşesinde de bir olmak üzere 5 burcu vardır. Bu burçlar birbirlerine sur duvarlarıyla bağlanmıştır. Kalede güney doğudan kuzey batıya 3 kademeli sur ile hisar peçe oluşur.