Paylaşmaya hazır mıyız? Tuvaletler bile akıllı olacak…

Günümüzde neredeyse her şey akıllı hale geldi. Akıllı evler, arabalar, saatler, telefonlar… Ancak tuvalet tasarımları yıllardır neredeyse hiç değişmedi. Koltuğu ısıtmalı olan veya sesle çalışan tuvaletleri biliyoruz ama Duke Üniversitesi’nden Prof. Sonia Grego, tuvaletin bir sağlık izleme aracı olabileceğine inanıyor. Bu inançla yola çıkan Grego, şimdiye kadar insanların rahatlığını önemseyen gelişmeleri geride bırakarak sağlığa yönelik bir tasarım üzerinde çalışıyor.

Ürünü geliştirenler sağlık konularında en fazla risk altında olan yaşlılar için tasarlasa da bir gün her evin tuvaletinde bu klozetlerin kullanılacağını umuyor. ABD’de gastrointestinal sistem hastalıkları için yıllık sağlık maliyeti tam 135,9 milyar dolar ve daha da artması muhtemel. Uzmanlar akıllı tuvaletler ile bu maliyetlerin de düşürüleceğini söylüyor.

Grego, akıllı tuvaletlerin doktorlar için de büyük fayda sağlayabileceğini belirterek, “Konseptin daha da ileri gidip kullanıcılara beslenme önerileri bile sunabilir. Mesela, daha fazla lif veya belirli besinleri yemenizi söyleyebilir veya ne tür yiyeceklerin mide rahatsızlıklarını tetiklediğini söyleyebilir.”

Sağlık takibini nasıl yapıyor?

Duke Üniversitesi'nde geliştirilen akıllı tuvalet, atıkları temizledikten sonra analiz etmek için kameralar ve makine öğrenimi kullanıyor. Kanın ve proteinlerin varlığını yakalamak için sensörleri kullanıyor. Daha fazla analiz için ise laboratuvara gönderilebilecek küçük bir dışkı şişesi çıkarıyor. Verileri ise kişinin telefonuna yükleyeceği bir uygulama ile öğrenmeyi mümkün kılıyor.

Dışkı ve idrar örneklerinden elde edilen bilgiler pek çok bilgiyi sağlayabilir. Bunlar arasında hastalık riskiniz, diyetiniz, egzersiz seviyeniz, hatta ne kadar alkol içtiğiniz bile olabilir. Tuvaleti kullandığınız günün saati gibi önemsiz bir şeyi takip etmek bile depresyon veya anksiyete gibi durumları ortaya çıkarabilir. Örneğin, geceleri düzenli olarak tuvalete kalkmak ve uykusuzluk belirtileri bu riskleri ortaya koyabilir.

Akıllı tuvaletlere hazır mıyız?

İnternete bağlı çoğu cihazda olduğu gibi akıllı tuvaletler tarafından toplanan verilerin nasıl yönetileceği ve saklanacağı sorusu kafaları kurcalıyor. Bazı insanlar sağlıklarıyla ilgili verilerin kolayca erişilebilir olması fikrinden pek memnun olmasa da bazıları için geç bile kalınmış bir adım.

KİMİ KOMİK BULUYOR, KİMİ KORKUNÇ…

Berfin B.: Aslında bu fikir biraz komik çünkü klozette bir kamera olacak ve beni takip edebilecek ama bir o kadar da ilginç. Sağlığım hakkında pek çok fikir verebileceğini düşündüğüm için bu fikre sıcak bakıyorum. Erken teşhis bütün hastalıklar için oldukça önemli ve şimdi akıllı tuvaletler sayesinde erken teşhis konulabilir. Ancak günümüzde aşı olmayı reddeden ve aşıyla vücutlarına çip yerleştirildiğine inanan insanların bu konuyu nasıl yorumlayacağını da merak ediyorum.

Zübeyde O.: Tuvalet her ne kadar mahrem olsa da insanlığımızın bir parçası ve insan dışkısının çeşitli özelliklerine göre hastalıklarımızın anlaşılabildiğini biliyorum. İnsan sağlığına olumlu etkileri sebebiyle gelecekte ben de akıllı tuvalet kullanabilirim.

Emre K.: Akıllı saatlerin sağlık uygulamalarıyla denk olduğunu düşünmüyorum. Zorunda kalıp hastanede idrar tahlili vermek bile bana zor gelirken, bunu her tuvalete girdiğimde yapmak istemem. Akıllı tuvaletler benim için oldukça korkunç.

Ceyda D.: Akıllı tuvaletleri çok mantıklı buldum. İş yoğunluğu sebebiyle çoğumuz düzenli sağlık kontrolleri yaptırmakta zorlanıyor ve aksatıyoruz. Akıllı tuvaletler sayesinde bu kontrolü eve taşıyabilir ve bir sorun olduğunda hemen doktora gidebiliriz.

Bütün bunlar çok ileri bir mahremiyet ihlali mi, güvenli tutulabilir mi?

Leicester'deki De Montfort Üniversitesi'nde siber güvenlik profesörü olan Eerke Boiten, “Bu verilerin kimlerle paylaşılacağı konusunda risklerin ne olduğu tam olarak bilmediğimiz bir alan. Bu konuda ciddi araştırmalara ihtiyacımız var.” diyor.

Tıbbi kayıtların gizliliği konusunda kampanya yürüten Phil Booth ise birçok insanın tuvalette izleniyormuş hissine kapılmak istemeyeceğini ifade ederek, “İnsanlar verilerini şirketle paylaşmaktan değil, şirketin satın alınması ve verilerinin başka bir şirkete geçmesi konusunda tedirgin.” dedi ve ekledi:

“Vücuda ait bir şeyi ölçmeye başladığınızda, mahremiyet çizgisi aşılır. Birinin bağırsak hareketlerinde neler olduğunu ölçmezseniz, bağırsak hareketi özeldir.”

• İnsan dışkısı ve idrar örneği sağlık durumu hakkında hangi bilgileri verebilir?
• Bu gelişme toplum geneline yayıldığında hastalıkların erken tespiti konusunda ne gibi faydalar sağlayabilir?
• Mahrem alan olarak kabul edilen tuvaletlerde her an izleniyor psikolojisi insanları nasıl etkiler?

Tüm bu soruları ve merak edilenleri Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Ziya Akbulut ve Psikolog Tuğçe Yılmaz ile konuştuk.

KANSERİN SAPTANMASINA DA YARDIMCI OLUR

Hekime başvuran hastaların yaklaşık yüzde 20’sinin ürolojik problemleri olduğunu ifade eden Prof. Dr. Akbulut, “Bu hastaların değerlendirmesinde ilk kullanılan laboratuvar testi idrar tahlilidir. İdrar tahlili hem üriner sistem hastalıklarının tanı ve takibinde hem de sistemik, metabolik ve kanser hastalıklarının saptanmasında yardımcı olur.” dedi.

İDRAR DEYİP GEÇMEMEK GEREK…

İdrar tahlili ile tespit edilebilecek hastalıkları sorduğumuz Prof. Dr. Akbulut, idrar deyip geçmemek gerektiğini ve özellikle yaşlılar için önemli olduğunu vurgulayarak, nelerin tespitini kolaylaştıracağını sıraladı:

-İdrar yoğunluğu, hastanın sıvı tüketiminin yeterli olup olmadığını gösterir.

-İdrarda protein artışı, böbrek fonksiyonlarının bozulduğunu gösterir.

-İdrar pH‘ı, idrar yolu enfeksiyonu ve taş hastalıklarının teşhisi ve tedavisinin takibinde kullanılır.

-İdrarda bilirubin ve ürobilinojen tespiti,karaciğer hastalığını ve safra yollarındaki tıkanıklıkları gösterir.

-İdrarda glukoz (şeker), hastalarda diyabet olduğunu gösterir ve takibinde yardımcı olur.

-İdrarda eritrosit (kan) görülmesi idrar yolu enfeksiyonu, taş hastalığı ve mesane kanserinin ilk belirtisi olabilir. Özellikle kırk yaş üstü, sigara kullanan ve ağrısız idrarda kanama görülen kişilerde mesane tümörü tanısı konulabilir.

SÜREKLİ İZLENME FİRKİ KAYGI BOZUKLUĞUNA SEBEP OLABİLİR

Sokaklarda kameraların bulunduğu, herkesin sosyal medyadan hayatını afişe ettiği ve bizlerin de bu hayatları izlediğimiz bir dünyada zaten insanların izlenme psikolojisiyle baş etmeye çalıştığını belirten Yılmaz, “Akıllı tuvaletlerle kişinin sağlık verilerinin tutulması ve mahrem olan tuvalette bile kontrol altında hissetmek uzun vadede insanları kaygılandıran, sürekli izleniyorum fikriyle dolduran bir süreç. Bunun ilerisi kaygı bozukluklarına, psikozlara ve bazı sendromlara yol açabilir. Önceden olan duygu durum bozukluklarını tetikleyebilir. Bu yüzden çok sağlıklı bir yöntem olduğunu düşünmüyorum.” ifadelerini kullandı.

PSİKOLOJİK SORUNLARI BİLE AÇIĞA ÇIKARABİLİR

Bilim insanları, akıllı tuvaletler sayesinde psikolojik sorunları bile tespit edebileceklerini savunuyor. Örneğin, gece sık sık tuvalete kalkan insanlar için depresyon ve anksiyete belirtileri gösterdiğini belirtip bir uzmana ihtiyacı tetikleyebilir. Biz de bu konuyu Psikolog Yılmaz’a sorduk. İdrar gerçekten psikolojik sorunları da açığa çıkarabilir mi?

Yaklaşımın doğru olduğunu ve özellikle kaygı bozukluğu, yoğun stres altında olmak, depresyon ve benzeri durumların kişide sık sık idrara çıkma ihtiyacı yaratabileceğini belirten Yılmaz, “Sık sık idrara çıkmanın altında psikolojik sorunlar yatabiliyor. Fakat tek belirti yalnızca yönlendirme yapmaya yarar, asla bir teşhis koydurmaz. Zaten bu şikayetle gelen bir hastaya doktorlar da gerekli tahlil ve testleri yaptıktan sonra fizyolojik bir durum yoksa bir psikiyatrist ya da psikologla görüşmesini tavsiye ederler.” dedi.