Bu yılın hedefi karanlık maddenin gizini çözmek

Evrenin yüzde dördü görünen maddeden oluÅŸur. Geriye kalan karanlık madde astrofizikçiler tarafından uzun bir süre için yok sayılmıştı. Fakat bilim adamları 2003 yılının sonunda bambaÅŸka bir soruya yanıt arıyorlar: Esrarengiz maddenin içeriÄŸi ne?Evrenin dev karanlık yüzüne karşın, yıldızlar, gezegenler ve insanlarından meydana gelen görünebilir yapılar evrenin sadece küçük bir kısmını oluÅŸturuyorlar. Astronomlar uzayın %90 oranında karanlık madde veya enerjiden oluÅŸtuÄŸunu bilmelerine raÄŸmen bugüne kadar doÄŸrudan doÄŸruya izleyememiÅŸlerdi. Fakat bu yıl çok sayıda astronomi ekibi karanlık maddeye az da olsa ışık yansıtabildi. Bu aydınlanma dev bir karanlığın içinde el fenerinden yansıyan sönük bir ışık gibi kaldıysa da yine de çok önemli bir aÅŸamaydı. Science dergisinin karanlık maddeyle ilgili tüm yeni bulguları 2003 yılının en önemli bilimsel geliÅŸmesi olarak seçtiÄŸini duyurmuÅŸtuk. Yeni bulguların sonuçları nefes kesici diyor Science yayın yönetmeni Don Kennedy. ‘Kozmologlar yıllardan beri karanlık evren hipotezini kanıtlamaya çalıştılar.’ Her ÅŸey 1988 yılında baÅŸlamıştı. O tarihte sönmekte olan yıldızları uzun bir süre inceleyen astronomlar, sürpriz bir biçimde evrenin git gide daha hızlı bir ÅŸekilde genleÅŸtiÄŸini fark etmiÅŸlerdi. Oysa görelilik kuramına göre bu temponun yavaÅŸlaması gerekiyordu. Bilimsel bir devrim olarak açıklanan bu bulgu, ilk olarak bilinmeyen bir enerjinin varlığına iÅŸaret etmekteydi. Söz konusu enerji, kütle çekim kuvvetine karşı etkiyerek, evreni geniÅŸletiyordu. Bu konuya ilk baÅŸta kuÅŸkulu yaklaÅŸan bilim adamları, esrarengiz maddenin varlığına da pek sevinememiÅŸlerdi. Fakat bu hoÅŸnutsuzluk artık geride kaldı. Bilim adamları geçen Åžubat ayında evrenin en iyi bebeklik fotoÄŸrafını yayımladılar. WMAP (Wilkinson Microwave Anisotropy Probe) uzay sondasının fotoÄŸrafı, kozmik arka plan ışınlarının son derece düzensiz bir ÅŸekilde dağıldıklarını gösteriyordu. Ä°lk patlamadan 400.000 yıl sonra yıldız veya galaksiler henüz ortada yoktu ve yeni doÄŸmuÅŸ evren adeta parlak bir plazma topuydu. Fakat yine de küçük yoÄŸunluklar ve sıcaklık oynamaları baÅŸlamıştı. Daha sonra ilk bulutsuların, yıldızların ve galaksilerin geliÅŸmesine yol açacak kuvvet, kozmik arka plan ışınında gizliydi. Astronomlara uzayın oluÅŸumu ve geliÅŸimi hakkında bilgi veren bu ışınlar özellikle de son 13 milyar yıl içinde hangi karanlık kuvvetlerin iÅŸ başında olduÄŸunu göstermekte. WMAP araÅŸtırmacıları verilerin yardımıyla evrenin sadece yüzde dört oranında bilinen maddeden oluÅŸtuÄŸunu hesapladılar. Buna göre uzayın yüzde 23’ü karanlık maddeden, en büyük kısmı yani yüzde 73’lük bölümü karanlık enerji. Bu esrarengiz enerji biçimi evrendeki hakim kuvvetten sorumlu. WMAP araÅŸtırmacıları bu yıl, hedefi bir milyon galaksinin kartografını çıkarmak olan Sloan Digital Sky Survey’den yararlandılar. Bugüne kadar kartografın dörtte biri tamamlandı ve ÅŸimdiden galaksilerin dağılımında, mesafeleri ve kümeleniÅŸlerinde bilinmeyen bir gücün iÅŸ başında olması gerektiÄŸi anlaşılıyor. Ä°ÅŸte astrofizikçilerin merak ettikleri konu, artık karanlık maddenin varlığı deÄŸil, oluÅŸumudur. Bilim adamlarının gelecekte karanlık kuvvetler üzerinde daha fazla çalışmaları gerecek. Çünkü ortaya çıkan ilk hipotezler hiç de iç açıcı deÄŸil. Karanlık madde gelecekte uzayı git gide daha hızlı genleÅŸtirerek büyük bir (‘Big Rip’) yırtığın açılmasına sebep olacak. Önce galaksiler, sonra yıldızlar ve en sonunda da atomlar parçalanacak. Fakat bilim adamlarının, dünyanın sonunu getirecek bu gizli gücü anlamaları için biraz zamanları var. Uzmanların hesaplarına göre ‘Big Rip’ yırtığı 22 milyar yıldan önce meydana gelmeyecek. Stardust Kuyrukluyıldızdan toz örneÄŸi aldıNasa’dan yapılan açıklamaya göre Stardust uzay aracı (sondası), buz ve donmuÅŸ gazlardan oluÅŸan ‘Wild 2’ kuyrukluyıldızının kılıfı içindeki sekiz dakikalık uçuÅŸu sırasında iki ışın arasından geçerken, Aerogel adındaki özel bir malzeme taşıyan tenis raketi büyüklüğündeki bir aletle kuyrukluyıldız tozu topladı. Aerogel, tıpkı kum gibi silisyum dioksitten oluÅŸuyorsa da %99,8 oranında hava içerdiÄŸinden bin kat hafif. Bu ileri teknoloji malzemenin görevi, büyük bir hızla savrulan toz taneciklerini deÄŸiÅŸtirmeden yumuÅŸak bir ÅŸekilde frenlemek. Bilim adamları toz örneÄŸiyle GüneÅŸ Sistemi’nin kökenine hatta dünyadaki yaÅŸamın baÅŸlangıcına inebilmeyi umuyorlar. Tahminlere göre tozun içinde, kuyrukluyıldızın, GüneÅŸ Sistemi’nin baÅŸlangıcından itibaren gezegenler ve yıldızlar arasındaki yolculuklar sırasında taşıdığı partiküller bulunmakta. Stardust projesiyle uzay araÅŸtırmacıları ilk kez uzaydan malzeme getirmeye çalışıyorlar. Aydan toplanan istisna örnekler dışında bunlar dünyaya getirilecek ilk uzay malzemesi olacak. Stardust 7 Åžubat 1999 yılındaki fırlatılışından sonra örnek toplamak için en uygun pozisyona gelebilmek için GüneÅŸin etrafında üç kez döndü. Bugüne kadar 3,7 milyar kilometrelik yok kat eden sondanın 15 Ocak 2006 tarihinde Utah çölüne düşmesi bekleniyor. Â