Bu tablo çok ağır! 'Covid geçiren gebelerin hepsinden aynı cümleyi duyuyoruz...'

Ağustos 2021’de hamilelerin Covid-19’u daha ağır atlattığının altını çizen ve koronavirüs sebebiyle hayatını kaybeden gebelerin çok büyük kısmının aşısız olduğunu anlatan bir haber yapmıştık.

Gözden KaçmasınDoğuma günler kala Covid-19’a yakalandı, acil sezaryene alındı... 'Öleceğimi sandım, tek düşündüğüm bebeğimdi'Haberi görüntüle

O zamandan bu zamana maalesef aşı olan hamile sayısı hem ülkemizde hem de dünya genelinde halen çok düşük. Vefat eden gebe sayısı ise aşı oranının tam tersi bir şekilde çok yüksek.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) verileri, hamile Covid-19 hastalarının, virüsü kapan ve hamile olmayan diğer kadınlara göre yoğun bakıma yatma riskinin iki kat, mekanik ventilasyona (solunum cihazı) ihtiyaç duyma olasılığının ise üç kat daha fazla olduğunu gösteriyor. Oxford Üniversitesi tarafından yürütülen uluslararası bir araştırma ise Covid-19’lu hamile kadınların ölüm olasılığının diğer insanlara kıyasla 22 kat fazla olduğunu söylüyor.

SAĞLIK BAKANI PAYLAŞTI: VEFAT SAYILARI YÜZDE 50 ARTTI

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, geçtiğimiz hafta gerçekleşen Bilim Kurulu toplantısı sonrası yaptığı açıklamada hamileler ve Covid-19 konusuna da detaylıca değindi, çok önemli veriler paylaştı.

Koca, 2019 yılına göre 2020 yılında hayatını kaybeden gebe sayısında yaklaşık yüzde 52’lik bir artış olduğunu, seyrin bu yıl da devam ettiğini ve geçen yıla kıyasla yaklaşık yüzde 50 daha fazla anne adayını Covid-19 sebebiyle kaybettiğimizi söyledi.

Öte yandan gebelerde aşılanma oranının hala düşük olduğunu, Covid-19 sebebiyle kaybettiğimiz gebelerin yüzde 99’unun aşısız olduğunu ifade etti.

Tüm bu korkutucu rakamların ardından uzmanlarımıza bir kere daha danışmak, anne adaylarının kafalarındaki ‘aşı’ sorularını gidermek istedik.

İşte 9 soruda Covid-19, aşılar ve hamileler hakkında merak edilenler…

‘KEŞKE ÖNERİLERE UYUP AŞI OLSAYDIM’ DİYORLAR

1- Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın açıkladığı rakamları nasıl yorumlarsınız?

Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Hakan Leblebicioğlu: Hamilelerde aşılanma oranları tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de düşük. Amerika’da hamilelerde aşılanma oranı yüzde 30, hamilelik sırasında aşı olanların oranı ise yüzde 18. İngiltere’de ağır Covid-19 hastalığı geçiren her beş hastadan birisi hamile. Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı veriler hamilelerin aşılanması için daha fazla bilgilendirme yapılması gerektiğini ortaya koyuyor. Salt bu rakamlar dışında bir başka önemli nokta da Covid-19 geçiren hamilelerde virüsün bebeklerini etkileyebileceği endişesi hakim oluyor, hastalığın yanı sıra ruhsal durumları da bozuluyor. Bu hastaların hepsinden neredeyse aynı cümleyi duyuyoruz “Keşke önerilere uyup aşılansaydım, bebeğime bir şey olur mu?”

 'GEBELİK DÖNEMİNDE İLAÇ KULLANILMAZ ALGISI ÇOK YÜKSEK'

2- Hamileler neden aşı olmak istemiyor olabilir?

Hakan Leblebicioğlu: Hamilelerin aşı olmak istememesinin temel nedenlerini, aşılar hakkında yetersiz bilgi ve aşının bebeklerine zarar vereceği endişesi olarak söyleyebiliriz. Sıklıkla hamileliğim geçsin, bebeğimi emzireyim sonra aşı olurum diye düşünülüyor. Aşıların içeriğinin bilinmediği şeklinde dezenformasyon da bunda etkili oluyor. Hamilelik öncesinde de kadınlar çocuk sahibi olmak istediklerinden aşının kısırlık yapacağı düşüncesiyle aşı olmuyor. Böylece hamilelik öncesi, hamilelik ve emzirme dönemi olmak üzere kadınların Covid-19’a yakalanma riskleri artıyor.

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. İsmail Çepni: Yanlış olarak toplumda “Gebelik döneminde ilaç kullanılmaz” algısı yerleşmiş ve bebeğe zararlı olabileceği kaygısı anne adaylarında var. Oysa hekim kontrolünde gerekli ilaç ve aşılar güvenle yapılabilir. Anne adayları özellikle bebeklerine bir şey olmasın diye aşı olmaktan kaçınıyorlar.

'AŞILAMADAN BİRKAÇ GÜN SONRA AŞI MRNA'SI KALMIYOR'

3- Covid-19 aşılarının anneye ve bebeğe bir zarar varı mı?

İsmail Çepni: Covid-19 aşıları ‘canlı’ aşılar değildir ve insanda enfeksiyona neden olamazlar. On yıllardır diğer canlı olmayan aşılar, gebelikte emniyetle kullanılılıyor. mRNA aşıları (Pfizer ve Moderna) da enjekte edildikten sonra hızla parçalanıyorlar ve aşılamadan sonraki birkaç gün içinde aşı mRNA'sı kalmıyor.

40.000’den fazla gebe kadının yer aldığı altı ayrı çalışmada aşı olmanın, gebe kadınlarda düşük, erken doğum, ölü doğum ve bebeklerde doğumsal özür (konjenital anomali) riskini artırmadığı gösterildi.

Gebelerin Covid-19 aşısı olduktan sonra, gebe olmayanlardan farklı yan etkiler gördüğü de bildirilmedi. Genel olarak aşıların yan etkileri hafiftir ve uzun sürmez. Aşıdan sonraki ilk iki günde en çok görülen yan etkiler; yorgunluk, ağrı, titreme ve enjeksiyon yapılan kolda ağrı veya hassasiyettir. Gebe olmayan insanlarda COVID-19 aşılarının bir veya iki gün süren ateş veya kas ağrısı gibi hafif ve kısa süreli yan etkileri olduğu bilinmektedir. Gebelerde aşıya bağlı olarak ateş çıkarsa (ateşiniz 38°C veya üzerindeyse) dinlenip, hamilelikte güvenli olan parasetamol kullanılabilir.

'ANNE ÖLÜMÜ, PREEKLAMPSİ, ERKEN DOĞUM...'

4- Covid-19 gebelerde erken doğuma sebep olabilir mi?

İsmail Çepni: 18 ülkeden 2000’den fazla kadının dahil edildiği bir araştırmada Covid-19 geçiren gebelerde anne ölümü, preeklampsi (gebeliğe bağlı tansiyon yükselmesi ile ortaya çıkan ve gebelik zehirlenmesi de denilen tablo) ve erken doğum riskinin Covid-19 geçirmeyenlere göre daha yüksek olduğu ortaya kondu. Öte yandan hem Alfa hem de şu an ülkemizde baskın olan Delta varyantı gebelerde daha ağır sonuçlara sebep oluyor.

'HAMİLELERİN AKCİĞER KAPASİTESİNDE AZALMA GÖRÜLÜYOR'

5- Gebeler virüsten neden daha ağır etkileniyor?

Hakan Leblebicioğlu: Hamilelik sırasındaki bağışıklık sistemi, solunum sistemi, kardiyovasküler fonksiyon ve pıhtılaşma üzerinde önemli bir etkiye sahip. Bunların Covid-19 hastalığının ilerlemesi üzerinde olumlu veya olumsuz etkileri olabiliyor.

Hamilelerde rahmin büyümesi ile diyafram yükseliyor, solunum fonksiyonlarında ve akciğer kapasitesinde azalma görülüyor. Toplam akciğer kapasitesindeki azalma ve salgıların temizlenememesi, hamile kadınları ciddi solunum yolu enfeksiyonlarına karşı daha duyarlı hale getirebiliyor. Gelişen Covid-19 da solunum güçlüğünü artırarak, hastalığın ağır geçmesine neden olabiliyor.

Hamilelik ve Covid-19 ayrı ayrı topar damar tıkanıklığı (tromboz) ve emboli için risk oluşturuyor. Bu durum da Covid-19 enfeksiyonunun hamilede ağır seyretmesine sebebiyet verebiliyor. Covid-19 enfeksiyonu hamilelerde özellikle ikinci trimester ve üçüncü trimesterde daha ağır seyrediyor.

6- Covid-19 anne karnındaki bir bebeği nasıl etkiliyor?

İsmail Çepni: Daha çok anne bedeninde oluşan hastalık hali, ateş, solunum ve diğer sistem sorunları anne karnındaki bebeği etkiliyor. Bu etkiyi erken doğum sonucu ile görebiliyoruz. Covid-19'un hamilelikte anneden bebeğe geçişi hala tartışma konusu ancak son araştırmalar, bebeği besleyen eşinden (Plasenta) bebeğe Covid-19 geçişinin yüzde 2 ila 4 arasında olduğunu söylüyor.

'GEBELİK VE EMZİRME AŞIYA ENGEL DEĞİL'

7- Aşı olmak için gebelikte belli bir haftayı doldurmuş olmak mı gerekiyor? Hangi dönemde aşı yaptırılmalı?

Hakan Leblebicioğlu: Aşı olmak için hamilelikle belli bir haftayı doldurmuş olmak gerekmiyor. Covid-19 aşıları hamileliğin her döneminde yapılabilir. Emzirme de aşı olmaya engel bir durum değildir.

İsmail Çepni: Dünya Sağlık Örgütü dahil bütün otoriteler; Covid-19 hastalığının ciddiyetini değerlendirerek gebeliğin her haftasında ve lohusalıkta onaylanmış herhangi bir Covid-19 aşısının yapılmasını tavsiye ediyor. Sağlık Bakanlığı da bu konudaki önerisini güncelledi.

8- Aşı olan annenin bebeğine de antikor geçiyor mu?

Hakan Leblebicioğlu: Yapılan çalışmalarda Covid-19 aşısı yaptırmış hamilelerin doğan bebeklerinin kordon kanında Covid-19’a karşı antikorlar saptandı. Annede aşı ile oluşan antikorlar anne karnında bebeğe geçebiliyor, bunun da muhtemelen doğduktan sonra bebeğe fayda sağlayacağı tahmin ediliyor.

'ANTİKOR DÜŞTÜĞÜNDE AŞI OLMAYANLARLA EŞİT RİSK TAŞINIYOR'

9- Aşı olduktan sonra hamile kalan ve aşısının üzerinden 6 ay geçmiş olan gebeler için risk yüzdesi nedir? Onlar da aşısız mı sayılıyor?

Hakan Leblebicioğlu: 2 doz Sinovac aşı sonrası genelde antikorlar 6. ayda azalıyor ve 3. doz aşı yapılması öneriliyor. Bu durumda olan hamilelere de 3. doz aşısı yaptırması ve aşı tercihini BioNTech’ten yana kullanması tavsiye ediliyor.

2 doz BioNTech aşısı olmasının üzerinden 6 ay geçenler için ise şunları söyleyebilirim; 65 yaşından büyük kişilerde, bağışıklığı baskılanmış olanlarda ve diyabet, kronik böbrek yetmezliği gibi ek hastalığı olanlarda ikinci doz BioNTech aşısından 6 ay sonra bağışıklık azalıyor.

Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), 2 doz BioNTech aşısı yaptıran ve üzerinden 6 ay geçen 18-49 yaş arası hamilelere bireysel risklerine ve faydalarına göre destekleyici bir aşı yapılabileceğini bildiriyor.

İsmail Çepni: Aşıdan bir süre sonra oluşan antikorlar düşüyor ve koruyuculuk giderek yok oluyor. Bunun için hatırlatma dozları yapılıyor. Antikor düştüğünde ise insanlar aşı olmayanlarla eşit risk taşıyorlar.