Bu kuşlar evsiz kalacak

Üçüncü köprünün güzergahıyla ilgili ilk açıklama geçen ay Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım’dan gelmişti. Bakan Yıldırım, “Bazı yerlerde mecburi sapmalar oldu. Mesela kuş yollarına rastlandı Riva deresinde. Orada hafif yolu değiştirdik. Kaynak sularına rastlayan bölgeler oldu, değiştirdik” demişti. Ancak çevrecilere göre güzergah değişikliği de, önlemler de İstanbul’un kuzey ormanlarını mola yeri olarak kullanan çok sayıda göçmen kuşun hayatını kurtaramayacak. Çünkü bölgenin tamamı zaten göç yolu.

TÜM BÖLGE MOLA YERİ

Doğa Derneği Bilim Koordinatörü Süreyya İsfendiyaroğlu üçüncü köprüyle ilgili sorunun noktasal olmadığını söylüyor: “Üçüncü köprü yapıldıktan sonra sağa ya da sola yapılmış olması önemli değil. İstanbul’un kuzeyinin tamamı göç yoludur. Riva Çayı sulak alan olduğu için orası göçmen kuşlara beslenme açısından daha çok olanak sunar. Etrafındaki ıslak çayırlarda leyleklere, bıldırcınlara, kuyruksallayanlara, çalılık ve ormanlarda da 100’ün üstünde ötücü kuş türüne rastlamak mümkün. Özellikle İstanbul’un kuzeyindeki ‘bozuk orman’ diye düşünülen çalılıklar göçmen kuşların benzin istasyonlarıdır. Her sonbahar Karadeniz’i geçen ötücü kuşlar bitap vaziyette mola yerine gelir ve bu çalıların meyveleriyle beslenir yollarına devam eder.”

BAŞTAN DÜZGÜN YAPILABİLİRDİ

Peki tüm bu zorunlu güzergah değişikliği ve önlemlere ne sebep oldu? Çevre Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Baran Bozoğlu bu soruyu, “Bu gibi büyük bir coğrafyayı, nüfusu etkileyen projelerde Çevresel Etki Değerlendirme Raporu’nun hazırlanması tüm bu olasılıkları baştan görmeyi sağlar. Ancak ne yazık ki, hükümet üçüncü köprü projesini bu rapordan muaf tuttu. Plansızlığın temelini bu raporun hazırlanmaması oluşturdu. ‘Yolu bir noktaya kadar getirip o noktada Riva Deresi’ni fark ettik, kuş yollarına tesadüfen rastladık’ açıklamaları üzücü ve bilim dışı” diye cevaplıyor: “Çevre Kanunu’na konulan bir maddeyle 1997 yılından önce Kalkınma Bakanlığı Yatırım Programları’na alınan tüm projelere ÇED Raporu hazırlama zorunluluğu kaldırıldı. Üçüncü köprü de bu kapsamda rapordan muaf tutuldu.”

BAŞKA SORUNLAR DA ÇIKACAK

Bozoğlu, proje ÇED Raporu’ndan muaf tutulduğu için başka sorunlarla da karşılaşılacağını söylüyor: “Güzergah tamamen orman alanlarından geçiyor. Burada önemli ekosisteme sahip olan, doğayı besleyen ve kentteki su dengesini sağlayan sulak alanlar bulunuyor. Barajların, göllerin çeperinden ve doğrudan ormanların içerisinden otobanlar geçiriliyor. İnşaat ve araç yoğunluğu nedeniyle ekosistemin zarar göreceği açık. Bu alanda endemik türler de bulunuyor. Yok olmaları halinde önemli çevresel ve halk sağlığı sorunları yaşanır. Örneğin kuş gribi nedeniyle milyonlarca kuşun yok edilmesi sonucu kene miktarı artmıştı.”

ÇED Raporu nedir?

Çevre Etki Değerlendirme Raporu yani ÇED Raporu’nda bir projeye başlanmadan önce; projenin yapılacağı bölgedeki coğrafi ve çevresel koşullar, ekosistem, orman ve sulak alanlar gibi mevcut durum değerlendirilir. Bilimsel, modelleme çalışmalarıyla öngörüler oluşturulur ve bu çevresel etkilere dair önlemler ve taahhütler hazırlanır. Rapor, planlı çalışmayı sağladığından sonradan oluşabilecek olası etkilerin önceden görülmesini sağlayarak maddi ve manevi zararı azaltıyor. Bilimsel olarak tüm projelerde bu raporların hazırlanması gerekiyor. Ancak Çevre Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Baran Bozoğlu Türkiye’deki mevzuatta çeşitli muafiyetler olduğunu söylüyor: “ÇED süreci sağlıklı bir şekilde yürütülebilmiş olunsaydı yolun güzergahında değişiklikler olabilirdi. Otoyolun ve köprünün faaliyete geçmesi ile oluşacak çevresel etkiler görülebilirdi.”

Yeni ağaçlandırma faydasız

Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu köprü inşaatı sebebiyle İstanbul’un Anadolu yakasında 93 bin 750, Avrupa yakasında 151 bin 371 ağaç kesildiğini ancak 5 katı fidan dikileceğini söyledi. Ama Doğa Derneği Bilim Koordinatörü Süreyya İsfendiyaroğlu bunun telafi olmadığını söylüyor: “Orman sadece ağaç grubu demek değildir. Toprağıyla, yüzlerce yıldır onunla beraber yaşayan hayvan varlığıyla, ağaçları, çalıları ve otsu bitkileriyle bir bütündür. Sonradan dikilen ağaçlandırmalarda ormandakinin 10’da birinden az kuş ve böcek yaşıyor.”

Hangi türler etkilenecek?

İstanbul Boğazı, Doğu Avrupa’daki süzülen yırtcı kuşlar için hayati önem taşıyor. Küçük Orman Kartalı’nın dünya nüfusunun tamamı boğaz üstünden göç ediyor. Boğazdan geçen yırtıcı kuşlardan bazıları arı şahini, şahin, yılan kartalı, yaz atmacası, ala doğan, çakır, atmaca. Ayrıca Ukrayna’dan yola çıkıp gece boyunca uçarak Karadeniz’i geçen göçmen ötücü kuşlar var. Bu göçmen kuşlar İstanbul’un kuzeyindeki çalılık ve ormanda güç kazanıp yollarına devam ediyor. Köprü ve etrafındaki imarlaşma kuşların mola yerini yok edecek.