Böyle asker oluyorlar

Anadolu kültüründe bir erkek için askerlik, sünnet ile birlikte en önemli dönüm noktalarından biri kabul ediliyor. Gencin askere uğurlanması sırasında ise yüzyıllardır uygulanan adetlerin, askerlik süresi boyunca genci tehlikelerden ve kötülüklerden koruduğuna inanılıyor.

Türkiye'nin dört bir yanında askere uğurlama törenleri arasında büyük benzerlikler görülüyor. Askere gidecek olan genç, yola çıkacağı tarihten 15-20 gün önce bütün işlerini bırakıp, dinlenmeye çekiliyor. Bu dinlenme sırasında genç geziyor, arkadaşlarıyla eğlencelere katılıyor.

Askere gidecek gençler, yakınlarını, arkadaşlarını ve komşularını ziyaret edip onlarla helalleşiyor. Asker adayları için yemekler düzenleniyor, kına geceleri yapılıyor. Gence, askerlikte maddi sıkıntı çekmemesi için harçlık veren yakınları, çorap, iç çamaşırı gibi hediyeler de sunuyor.

Birçok bölgede asker adayları türbeleri ziyaret ederken, ülkenin hemen her yerinde genç, gideceği gün otogarda arkadaşları ve yakınları tarafından davul ve zurnalarla, halaylarla uğurlanıyor. Edirne'den Ardahan'a kadar tüm Anadolu insanının belki de değişmez asker uğurlama adeti ise asker adayının eline kına yakmak.

ASKER SAYISI KADAR İSTİKLAL MARŞI

Ülke genelinde klasik olarak uğurlama törenleri yapılırken, bazı bölgelerde bu törenler farklı uygulamalarla değişiklik gösterebiliyor.

Konya ve çevresinde yeni tertiplerin askere uğurlanması için “çetnevir” adı altında eğlenceler düzenleniyor. Bu eğlencelerde asker adayının arkadaşları kuru yemiş yiyerek, geleneksel oyunlar oynayarak, şenlik havasında sabaha kadar eğleniyor. Eğlencelerde “uzun eşek, top bir ateş” gibi geleneksel oyunlar da oynanıyor.

Asker adayının otogarda uğurlanması sırasında ise gencin ağzına “ağlamasın” diye emzik veriliyor. Emziği ağzına alan genç, arkadaşları tarafından havaya atılıyor, ardından halaylar çekilerek otobüse bindiriliyor. Bazı yerlerde, perondan hareket eden otobüsün önü 5-10 metre sonra kalabalık tarafından kesilip, otobüsün içindeki asker sayısı kadar İstiklal Marşı okunuyor.

ASKERE GİTMEYENE KIZ YOK

Bilecik'te de benzer bir uygulama yapılıyor. Normal asker uğurlama geleneklerinin yerine getirildiği Bilecik'te gençlerin yakın arkadaşları, asker adaylarının cebine çocuk emziği koyuyor. Giderken ağlamaklı olursa emziği emmesi isteniyor.

Sivas'ta ise askerlik görevi yapmamış kişilere, diğer bölgelere göre daha olumsuz şekilde bakılıyor. Bölgede, askerliğini yapan bir gencin çok daha olgunlaşmış ve pişmiş olduğu düşünülürken, kız istemelerde askerliğini yapmış gençler tercih ediliyor.

Köylerde, yerleşim biriminin 40-50 adım dışına çıkılarak toplu olarak dua ediliyor. Genç, duanın hemen arkasından, kendisini uğurlamaya gelenlerin hepsiyle teker teker vedalaşıyor, yaşıtlarıyla kucaklaşıyor. Yıllardır süren geleneğe göre büyükler, gencin gözlerinden öperken, asker adayı bavulunu alıp yola çıktığında, arkadaşları yoluna ayna tutuyor, arkasından bir kova su dökülüyor.

KARADENİZ'DE KEMENÇE, ADANA'DA SİMİT...

Asker uğurlama törenleri birçok yerde davul ve zurna eşliğinde yapılırken, Karadeniz bölgesinde şenliklere kemençe de katılıyor. Birçok köyde asker, kemençe eşliğinde oyunlar oynanarak, coşku içerisinde uğurlanıyor.

Van'da ise gençler, yaklaşık 1 hafta önce yakın akrabaları ve arkadaşlarının ailelerini ziyaretlere başlıyor. Arkadaşları tarafından düzenlenen gecelerde gençler, müzik grupları eşliğinde sabahlara kadar eğlenirken, birçok yerde kına geceleri düzenleniyor. Askere gidecek gencin eline mutlaka kına yakılıyor. Gideceği gün evinin önünde davul zurnalar çalınırken, oluşturulan konvoylar eşliğinde şehir turu atılıyor. Konvoya katılan her araca mutlaka Türk Bayrağı asılıyor.

Çukurova Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erman Artun, Adana'da asker uğurlama konusunda bir çalışma yaptıklarını, bu çalışmayı makale halinde yayınladıklarını söyledi. Adana ve çevresinde genci şehre götürecek aracın gelin arabası gibi süslendiğini vurgulayan Artun, gencin koluna kırmızı kurdele bağlandığını, otogardan davul zurna eşliğinde uğurlandığını bildirdi.

Artun, vedalaşma sırasında annenin oğluna simitten bir parça ısırttığını belirterek, “ısırılan bu simidi annesi saklar. Simit evde bir odaya asılarak delikanlı askerden gelene kadar saklanır. Kısmetinin onu sağ salim geri getireceğine inanılır. Genç askerden döndüğünde simit suda ıslatılarak kuşların yemesi için atılır” dedi.

VATANA KURBAN ETMEK İÇİN...

Artun, askere uğurlama törenlerinin tarihinin İslamiyet öncesine kadar dayandığını ifade ederek, şunları kaydetti:

“Asker uğurlama törenleri İslamiyet ile birlikte bugünkü halini aldı. Kına yakılarak, dua edilerek, türbeler ziyaret edilerek törenler düzenleniyor. İnanışa göre koçlara yakılan kına Allah'a kurban etmek için, kızların saçlarına gelinin ellerine yakılan kına kocasına kurban etmek için, askere gidecek gencin eline yakılan kına vatana kurban etmek içindir. Küçük farklılıklar olsa da hemen her yerde törenler arasında büyük benzerlikler oluyor. Özellikle Türk Silahlı Kuvvetlerinin PKK'ya yönelik düzenlediği operasyonun ardından asker uğurlama törenleri tekrar ilgi odağı oldu. İnternetteki arama motorlarında asker uğurlama ile ilgili yapılan aramalar arttı. Bizim hazırladığımız makale, 2500 makale içinde birinci sırada yer aldı. Şu anda ayda ortalama 3 milyon kişi bu makaleyi okuyor.”