Bombacı mülayim

AĞRI Dağı’nın eteklerinde uçsuz bucaksız bir araziye bakıyoruz. Bakabiliyoruz ama gidemiyoruz. Çünkü Ermenistan, İran ve Nahçıvan sınırlarının kesiştiği bu alan mayınlı bölge. Sınır güvenliğinin sağlanması için 1984-1999 arasında resmi makamlarca döşenen mayınlar Türkiye’de yaklaşık 313 milyon metrekarelik bir alanı kaplıyor. Son bir yıldır, Avrupa Birliği ile Türkiye’nin finansmanı ve UNDP’nin işbirliğiyle Doğu sınırlarında mayınlı arazilerin temizlenmesi için titiz bir çalışma yürütülüyor. Iğdır’da geçen hazirandan beri 100 bin metrekarelik alanda 9 binin üzerinde mayın temizlendi. Peki mayınlar nasıl temizliyor? İzlemek için operasyonun kalbine, Iğdır’a gittik.

EKİPTE 80 TÜRK BULUNUYOR
Bu işi Güney Afrikalı MECHEM ve Türk ortağı Altay Savunma Sanayi yapıyor. 200’ün üzerinde Güney Afrikalı çalışan var. Uzmanlar Iğdır’daki çalışmalarını şöyle anlatıyor: “Mayınların yerini saptamada zorlanıyoruz. Ağrı Dağı’nın volkanik yapısı da bizi şaşırtabiliyor. Tabii bir de kar var! Alışık değiliz.” Hava koşulları nedeniyle mayın tespiti ancak 6 ayında yapılabiliyor. Dedektörlerle yapılan hassas aramadan sonra mayınlar toprak altından bahçıvan manevralarıyla çıkarılıyor. Hal böyle olunca, çoğunlukla çiftçilikle uğraşan bölge insanına da yeni bir istihdam imkânı doğdu: Mayın tespit uzmanlığı... Ekipte 80 Türk var. 600-700 dolar (2.250-2.600 TL) arasında aylık alıyorlar.



BÖLGEYE BAKIP ÜZÜLÜRDÜK
Bu imkandan yararlananlardan biri mayınlı bölgeye üç kilometre uzaklıktaki Gödekli Köyü’nden Ferhat Demir. 53 yaşındaki Demir yeni işini, “Eskiden çiftçiydim. Bölgeye bakıp üzülürdük. Yaklaşamazdık, hayvanlarımız telef olurdu. Geçen yıl mayın temizleyici olarak işe başvurdum. Başta köydekiler karşı çıktı. Şimdi bana ‘Bombacı Mülayim’ diyorlar. Benden sonra 170 kişi daha işe başvurdu” diye anlatıyor. Demir arazide mayın ararken, ona komşu ilçe Karakoyunlu’dan Vedat Alım eşlik ediyor. Alım, yaklaşık bir yıldır mayın tarlalarında sağlık görevlisi olarak çalışıyor ve şunları anlatıyor: “Daha önce hastanelerde görev yapmıştım. Başta tedirgindim ama şimdi çok memnunum. Mayın tarama zevkli ama adrenalin yüksek oluyor. Mayın tarayan arkadaşlara güveniyoruz. Onlar da bize güveniyor. Birbirimize emanetiz.”



HER MAYIN BİR İNSAN
MAYINLAR yıllar içinde yağmur veya toprak kaymaları nedeniyle yer değiştirebiliyor. Böyle durumlarda mayın tespit uzmanlarının yardımına özel köpekler koşuyor. Güney Afrika pasaportu taşıyan 30 mayın tespit köpeği artık Ağrı Dağı’nın eteklerinde yaşıyor. Venga bunlardan biri. Altı yaşındaki Venga, Türkiye’ye gelmeden önce Güney Afrika’da havaalanında görevliydi. Burada mesaisi sabah 4.00’te başlıyor. Dört farklı cinsten mayın köpekleri 20 dakika aralıklarla çalışıyor. Bir patlayıcı kokusu aldığında sinyal olarak olduğu yere oturuyor. Ödülü; plastik topla oyun! Tasmanın ucunu eğiticiler tutuyor. Venga’nın eğitmeni Güney Afrikalı Freddy Mushandana. Mushandana, “Neredeyse 30 yıldır bu işi yapıyorum. Temizlediğimiz her mayın bir insanın hayatını kurtarıyor. Köpekleri de çok seviyorum” diyor. Afrika’yla kıyaslandığında Iğdır’da çalışmanın kolay ve güvenli olduğunu söylüyor ve gülerek şunu anlatıyor: “Iğdırlılar başta bizim gibi siyah insanlar görünce şaşırıyorlardı. Sonra kalabalıklar halinde görünce alıştılar. Artık sürekli fotoğraf çektirmek istemiyorlar!”



BİLGİ NOTU: ‘Bombacı Mülayim’, 1979 yılında çekilen Korkusuz Korkak filminde Kemal Sunal’ın canlandırdığı bir karakterin adıydı. Bir şirkette masa başı işte çalışan ve fakir bir adam olan Mülayim, kirasını bile ödeyememektedir. İş arkadaşları tarafından ezilen ve ev sahibi tarafından evden atılmakla karşı karşıya kalan Mülayim tam bu dönemde ölümcül bir hastalığa yakalandığını öğrenir. Doktor 6 ay sonra öleceğini, son günlerini dilediği gibi yaşamasını
tavsiye eder. Birden değişen Mülayim, iş arkadaşları ve patronu tarafından ezilmek bir yana, kendisi patron gibi davranmaya başlar. Mahalleye bırakılmış bir bomba ile oyuncak gibi oynayıp patlattığı için de bombacı Mülayim lakabı takılır.

İŞTE SON 24 SAATTE YAŞANANLAR