BM kürsüsünden reform çağrıları: ‘5’li düzen değişmeli

Uluslararası krizleri önlemede ve savaşları sona erdirmede başarısız olan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) yapısal değişime ihtiyaç duyduğu yönündeki fikir birliği güçleniyor. 2. Dünya Savaşı’nın galipleri esas alınarak oluşturulan modelin, hem küresel temsildeki adaletsizliği hem de değişimleri göz ardı etmesi, reform gerekliliğini göz önüne seriyor. Her seferinde “Dünya 5’ten büyüktür” diyerek reform ihtiyacını vurgulayan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çağrısını, son Genel Kurul’da pek çok lider yineledi. İşte o mesajlardan bazıları:

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER: PARÇALANMA KAÇINILMAZ

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres: Küresel eşitsizlikler küresel kurumlara yansıyor. BM Güvenlik Konseyi (BMGK) İkinci Dünya Savaşı’nın kazananları tarafından tasarlandı. Bu dönemde Afrika’nın çoğu hâlâ sömürge hakimiyetinde. BMGK’de Afrika ülkelerinin daimi üyeliği yok. Finansal mimari de değişmeli. Reform olmazsa parçalanma kaçınılmazdır. Küresel kurumların meşruiyeti, itibarı ve etkisi azalır.

BREZİLYA: ARTIK REVİZE ZAMANI GELDİ

Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva: BM Şartı’nın mevcut hali, insanlığın acil sorunlarından bazılarını ele almakta başarısız. BM’yi yeniden yapılandırmanın, BM Şartı’nın kapsamlı şekilde gözden geçirilmesi ve revize edilmesinin zamanı geldi. Reform Genel Kurul’un yapısına, çalışma yöntemlerine ve veto yetkilerine odaklanmalı.

İTALYA: HERKES İÇİN REFORM ŞART

İtalya Başbakanı Giorgia Meloni: Reform, sadece bazıları için değil, herkes için yapılırsa anlamlı olur. Biz yeni hiyerarşiler yaratmakla ilgilenmiyoruz. Birinci sınıf, ikinci sınıf ulusların olduğuna inanmıyoruz. Milletler, tarihleriyle ve kendilerine has özellikleriyle mevcutturlar ve vatandaşların da hepsi aynı haklara sahiptir çünkü bireyler özgür ve eşit doğarlar.

FRANSA: YENİ BİR DÜZENE İHTİYAÇ VAR

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron: (23 Eylül’de “Barış için Buluşma” açılışında yaptığı konuşma): Yüksek nüfuslu birçok ülke, yeteri kadar temsil hakkına sahip değil. Uluslararası sistem eksik ve adaletsiz. Yeni uluslararası düzen inşa edilmeli. Şu ya da bu ülke diğerlerini bloke edemez. Adil bir düzene ihtiyaç var.

ABD: BMGK DAHA ETKİN OLMALI

ABD Başkanı Joe Biden: BM Güvenlik Konseyi’nde reform yapılması ve üyeliğin genişletilmesi şart. BM’nin yeni sesler ve perspektifler getirmesi gerekli. Güvenlik Konseyi’nin barış yapma ve savaşları sona erdirme konularında daha etkin olması lazım.

TÜRKİYE: İŞLEVSİZ, HANTAL VE ATIL BİR YAPI

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan: Birleşmiş Milletler, milyonlarca insanın hayatını kaybettiği İkinci Dünya Savaşı sonrasında uluslararası barışı ve güvenliği korumak amacıyla kuruldu. Küresel istikrara, huzura ve adalete dair beklentiler yeniden yeşermiş, barış umutları yeniden filizlenmişti. Ancak üzülerek görüyoruz ki son yıllarda Birleşmiş Milletler kuruluş misyonunu ifa etmekte yetersiz kalıyor. Giderek işlevsiz, hantal ve atıl bir yapıya dönüşüyor. ‘Dünya Beşten Büyüktür’ şiarının temsil ettiği değerlere, bugünlerde daha çok daha fazla ihtiyaç duyuyoruz. Uluslararası barış ve güvenlik, imtiyazlı 5 ülkenin keyfine bırakılmayacak kadar önemli.

GÜNEY AFRİKA: ‘ÖZEL KULÜP’ DEVAM EDEMEZ

Güney Afrika Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa: BMGK’de kapsamlı reformlar yapılmalı. Konsey, 5 ülkeden oluşan özel bir kulüp olmaya devam edemez. BMGK’nin mevcut
yapısı çağ dışı ve dışlayıcı. Afrika ülkeleri ve diğer ülkeler de konseyin karar alma sürecine dahil edilmeli.

SIRBİSTAN: ÇİFTE STANDARDA SON VERİLMELİ

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic: Dünya nükleer bir felaketin eşiğinde. BM’nin güvenilirliğini yeniden inşa etmeliyiz. Çifte standarda son verilmeli ve uluslararası hukuka olan inancı geri getirmeliyiz.

ÜRDÜN: BM BİR KRİZLE KARŞI KARŞIYA

Ürdün Kralı 2. Abdullah: BM, meşruiyetinin kalbine darbe indiren ve küresel güveni ve ahlaki otoriteyi çökertme tehdidinde bulunan krizle karşı karşıya. Tüm dünyada başta BM olmak üzere uluslararası kurumlara yöneltilen yetersizlik eleştirileri var.

AB KONSEYİ: DAİMİ KOLTUK AYRICALIK DEĞİL

Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Michel Charles : “Bu pencerelerin dışında olup bitenlerden hepimiz sorumluyuz. Ama bazıları diğerlerinden daha fazla sorumlu. Güvenlik Konseyi’ndeki daimi koltuk bir ayrıcalık değil, sorumluluktur. Dünya barışının koruyucusu olmak üzere sadece 5 ülkeye verilmiş ağır bir sorumluluktur”

AB DIŞ İLİŞKİLER: KAÇ KARARI İSRAİL UNUTTU

Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell: BM’nin kaç kararı, Uluslararası Adalet Divanı’nın kaç kararı İsrail tarafından tamamen unutulmuş ve uygulanmamışken BM Şartı’na bağlı olduğumuzu nasıl söyleyebiliriz?”

HİNDİSTAN: KÜRESEL BARIŞ İÇİN GEREKLİ

Hindistan Başbakanı Narendra Modi: BM gibi küresel kuruluşlarda reform şart. İnsanlığın başarısı savaş alanında değil, küresel barış ve kalkınma reformu için kolektif gücümüzde yatmaktadır.

AVUSTRALYA: TÜM ÜLKELERİ İÇERMELİ

Avustralya Dışişleri Bakanı Penny Wong: BM içerisinde reform gerekli. Bu reform birkaç ülkenin gücünü artırmak yerine küçük ve orta ülkeler de dahil tüm ülkelerin ihtiyaçlarını karşılamakla ilgili olmalı. Ukrayna, Gazze ve Sudan’da barışı sağlamaya yönelik kararlılığımızı güçlendirmeliyiz.

İRAN: HESAP VERİLEBİLİR VE ADİL YAPI GEREK

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan: BM’nin karar mekanizmalarında reform yapılması gerekli. Gelişmekte olan ülkelerin karar alma mekanizmalarında yer almasını ve finans kurumlarında acil reformlar talep ediyoruz.

YOL HARİTASI ‘GELECEK PAKTI’

- 79’uncu BM Zirvesi’nde, acil çözümler gerektiren kriz ve çatışmalarda işlevsiz kalan kurumun işleyişinde ve yapısında reform için yol haritası olarak ‘Gelecek Paktı’ kabul edildi. İki yıldan fazla bir süredir hazırlanan ve ana metni 35 sayfadan oluşan ‘Gelecek Paktı’; uluslararası barış ve güvenlik, bilim, teknoloji, yenilikçilik ve dijital ortaklık; gençlik ve yeni nesil ve küresel yönetimin transformasyonu başlıklarını kapsıyor. BM’ye duyulan güvenin azaldığına işaret edilen metinde kurumu güçlendirmenin önemine değiniliyor. Gelecek Paktı’nı beklenen reformun ilk ayak sesleri olarak değerlendirse de metnin somut adımlara dönüşmesinin mümkün olup olmayacağı tartışma konusu. 22-23 Eylül’de düzenlenen Geleceğin Zirvesi toplantısına Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üye ülkesinden hiçbiri katılmadı.