Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) nedir?

Bireysel Emeklilik Sistemi (kısaca “BES”), kişilerin aktif çalışma yaşamları süresince yaptıkları tasarrufları uzun vadeli yatırıma yönlendirerek emeklilik dönemlerinde yaşam standartlarını koruyabilecekleri bir gelir elde etmelerini sağlayan özel emeklilik sistemidir. Kişiler bu sisteme gönüllü katılarak, sosyal güvenlik sisteminin sağladığı emeklilik gelirine ek bir gelir oluşturur.

BES’in amaçları özetle şu şekilde sıralanabilir;

Bireylerin emekliliğe yönelik tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi ile emeklilik döneminde ek bir gelir sağlayarak refah düzeyini yükseltmek,

Ekonomiye uzun vadeli kaynak yaratmak,

İstihdamı arttırmak,

Ekonomik kalkınmaya katkıda bulunmak.

4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu uyarınca yürürlüğe giren BES; tasarrufların toplanması, değerlendirilmesi ve kişiye toplu para ya da maaş ödenmesi esasına dayanır. Bu sistem, Sosyal Güvenlik Kurumunda mevcut olan sağlık hizmetleri veya diğer hizmetleri sunmaz. BES, zorunlu sosyal güvenlik sisteminin alternatifi değil, tamamlayıcısıdır.

Ödediğiniz katkı paylarının %25’ine karşılık gelen tutar devlet katkısı olarak bireysel emeklilik hesabınıza ödenmektedir. Bir katılımcının bir takvim yılı içinde alabileceği devlet katkısı tutarı, ilgili yıla ilişkin toplam brüt asgari ücret tutarının %25’ini geçemez.

BES’e tercih ettiğiniz bir emeklilik şirketinden emeklilik ürünü (emeklilik planı) alarak girebilirsiniz.

Emeklilik şirketi, size sisteme girme kararınızı etkileyebilecek hususlar hakkında bilgi verir ve emekliliğe yönelik beklentileriniz, gelir düzeyiniz ve yaşınıza uygun bir emeklilik planı teklifi sunar. Teklifi kabulünüz, belgeleri usulüne uygun olarak doldurup imzalamanız veya elektronik iletişim araçları kullanarak onaylamanız ile bir emeklilik sözleşmesine sahip olabilirsiniz. Satın aldığınız emeklilik planı kapsamında emeklilik şirketiniz tarafından kesinti yapılabilir.

Emeklilik planınız çerçevesinde ödediğiniz katkı payları, planınızda öngörülmüşse kesintiler yapıldıktan sonra emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilir. Birikiminizin hangi fon veya fonlarda değerlendireceğine risk ve beklenti tercihinize göre siz karar verebilirsiniz. Herhangi bir fon dağılımı tercihinde bulunmazsanız birikimleriniz, dâhil olduğunuz emeklilik planı kapsamında sunulan standart fonda yatırıma yönlendirilir. Fonlar uzman portföy yöneticileri tarafından yönetilir. Fon portföyünüzdeki varlıklar Takasbank tarafından sizin adınıza güvenli bir şekilde saklanır. Birikimlerinizi anlık olarak emeklilik şirketinizden veya Takasbanktan takip edebilirsiniz.

Emeklilik şirketi tarafından, fona ilişkin giderlerin karşılanması için fondan mevzuat sınırları içerisinde gider ve işletim kesintisi yapılır.

Emeklilik sözleşmenizde katkı payı tutarınızı, emeklilik şirketinizi, emeklilik planınızı ve fonlarınızı mevzuatta belirlenen sınırlamalar çerçevesinde değiştirebilirsiniz. Dilediğiniz zaman katkı payı ödemeye ara verebilir ve yeniden başlayabilirsiniz.

Emekli olabilmeniz için, sisteme ilk giriş tarihinden itibaren 10 yıl süreyle sistemde kalmanız ve 56 yaşınızı doldurmanız gerekir. Söz konusu şartları sağladıktan sonra sistemde kalıp katkı payı ödemeye devam edebilir ve birikimlerinizin daha da büyümesini sağlayabilirsiniz.

Emekliliğe hak kazanmanız ve bu hakkı kullanmanız durumunda,

Bireysel emeklilik hesabındaki birikiminiz ve devlet katkısı hesabındaki tutarın bir kısmının veya tamamının defaten ödenmesini talep edebilirsiniz.

BES’te kalıp birikimlerinizi belirleyeceğiniz geri ödeme planına göre emeklilik şirketinden kısım kısım almayı tercih edebilirsiniz.

Birikimlerinizin bir kısmı veya tamamı ile yıllık gelir sigortası satın alarak, düzenli gelir elde edebilirsiniz.

İstediğiniz anda birikimlerinizi alarak sistemden ayrılabilirsiniz. Ayrılmanız halinde, emeklilik şirketince tarafınıza yapılacak ödemeler için elde ettiğiniz getiri tutarı üzerinden gelir vergisi (stopaj) kesintisi yapılır. Stopaj kesintisi oranı;

Sistemden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlar için %5,

10 yıl süreyle sistemde kalmakla birlikte sistemden emeklilik hakkı elde etmeden ayrılan katılımcılar için %10,

10 yıldan az süreyle sistemde kalarak ayrılan katılımcılar için ise %15’tir.

BES, şeffaflığın ve güvenliğin sağlanması amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sermaye Piyasası Kurulu, Emeklilik Gözetim Merkezi, Takasbank ve bağımsız denetim şirketlerinin denetim, gözetim ve kontrolü altındadır. Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile ilgili detaylı bilgi içeren Katılımcı Bilgilendirme Rehberi'ne ulaşmak için tıklayınız.

Bireyler kendi adlarına sisteme doğrudan katılabildikleri gibi, bu kişilerin işverenleri de grup emeklilik sözleşmesi yoluyla çalışanlarını sisteme katabilirler. Grup emeklilik sözleşmesi akdeden işverenler, çalışanları adına ödedikleri katkı paylarını (ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacak şekilde), doğrudan gider yazabilirler.