Bir hayali dünya rehberi

Mitolojiyle ilgili diğer birçok araştırmadan farklı olarak, bütün başlıca mitoloji geleneklerini yan yana ele alıyor, ayrıca birbiriyle ortak veya bir arada değerlendirilebilecek unsurlarını, yani mitolojik bir geçmişi olan bütün sembolleri aktarıyor. Kitaptan bazı bölümleri sizin için seçtik...

Rüzgar eken fırtına biçen tanrılar

Tarıma dayalı toplumlar için iklim büyük önem taşır. Antik Yunan mitolojisinde merkez iklim tanrısı ‘bulut toplayıcı’ olarak anılan Zeus’tur; dev soyundan üç Kyklops’un kendisi için yaptığı yıldırımları sıkıca tutarken görülür. Zeus gürleme tanrılar; Donar (Germen), Thor (İskandinav) ve Taranis (Kelt) ile benzerlikler gösterir.
Kadim Babil mitolojisinde Tiamat ve Marduk’un yanı sıra güneybatı rüzgârı cini Pazuzu gibi bir dizi rüzgarlı ilah bulunur. Enuma Eliş metnine göre Marduk dört rüzgârı kullanarak Tiamat’ı alt eder. Sonraları Kenan’da karşımıza fırtına tanrısı Baal çıkar. Yunan mitolojisinde rüzgârların hakimi Aiolos’tur. Eve dönüşüne yardımcı olmak için Odysseus’a bütün rüzgârların bulunduğu bir torba verir, ama Odysseus’un adamları torbayı açınca fırtınaya neden olur. Japon rüzgâr tanrıları da torba taşırken gösterilir. Rüzgâr tanrısı Fujin yaratılıştan sonra havada kalan sisi dağıtmak için torbasından rüzgâr çıkarır. Kardeşi Raijin fırtına tanrısıdır.

Bir dünya birkaç tufan!

Birçok Asya ve Ortadoğu mitolojisi kırgın bir tanrının insanların kökünü kazımaya karar verdiği bir tufan anlatısı içerir. En ünlü örnek Kitabı Mukaddes kaynaklıdır: Nuh peygambere her hayvan türünden örnekleri koymak üzere bir gemi inşa etmesi bildirilir. Tufandan sonra Nuh ve ailesi dünyanın yeniden insanla dolmasını sağlar.
Mezopotamya’nın Gılgamış Destanı’nda tanrı Enki kardeşi Enlil’in büyük bir tufan görndermesinden önce Utnapiştim’e bir gemi yapmasını öğütler. Yağmur dindiğinde Utnapiştim inip Enlil’e kurban sunmadan önce kuru toprak bulması için bir kuşu dışarı salar. Bu kuş muhtemelen Nuh kıssasına benzer olarak güvercindir.
Yunan mitolojisinde Zeus da dünyayı sular altında bırakmaya karar verir. Ancak Prometheus, oğlu Deukalion’u erzak dolu bir sandık hazırlaması için önceden uyarır. Deukalion ve karısı dokuz gün boyunca sandıkla suda dolaşır. Karaya döndüklerinde Zeus insan soyunu yeniden yaratmalarına izin verir. Hindu mitinde Vişnu’nun (balık biçimine bürünerek) tufandan haberdar ettiği insan Manu zamanında kurtulmayı başarır.

Gözler mitolojinin aynasıdır

Kadim Mısırlılar gözü koruyucu bir simge olarak kullanır ve ondan ‘Horus Gözü’, ‘Ra Gözü’ ya da wedjat diye söz ederlerdi. Bazı mitler Seth’in yabandomuzu kılığına girerek Horus’un sol gözünü, yani ayı çıkardığını ileri sürer. Böylece geceler tam karanlığa bürünür ama Thoth arayıp bulduğu gözü tekrar göğe yerleştirir.
Odin bilgelik çeşmesinde su içmek için bir gözünü feda eder, tek gözlü Kyklops Polyphemos ise Odysseus tarafından kör edilir. Kitabı Mukaddes’te Yakup asıl vârisi olarak kutsanmak için üstüne kardeşi Esav’ın kıllı tenini andıran bir oğlak postu geçirip kör babasını kandırır. İsa’nın birçok mucizesinden biri bazı körleri iyileştirmesidir.
Gözler bir güç kaynağı da olabilir. Uğursuzluk getiren ‘kem göz’ kavramına dünyanın her yanında rastlanır ve bu kötü niyet nazarlıklarla savuşturulur. Tanrı Şiva çoğu kez alnında fazladan bir dikey gözle tasvir edilir.

Samanyolu aslında Hera’nın sütüydü

Hindu mitolojisinde engin Süt Okyanusu, hayat verici iksir Amrita’yı üretir ve Seşa’nın sırtında uykuya dalan Vişnu’nun yüzdüğü yerdir. İnek sütünden elde edilen sadeyağ Hindu ayinlerinde hayati yer tutar.
Mısır tanrıçası Hathor çoğu kez adı ‘süt’ anlamına gelen sağımlık inek Hesat kılığında görünür ve diğer tanrıları emzirir.
Antik Yunan inancına göre, Samanyolu Hera’nın memesinden çıkan Sütle oluşmuştur. Oğlu Herakles’e düşkün olan ve annesinin ölümlü olmasına üzülen Zeus, çocuğu uykudaki Hera’nın koynuna sokup emzirmeye kardar verir. Uyanan Hera olup bitenleri fark edince, bebeği koynundan silkip atar ve saçılan süt gökyüzüne yayılarak Samanyolu’nu oluşturur.