Bir dunya sairi: Nazim!

Nazim Hikmet (1902-1963) Turk siirine ideolojiyi getiren, icerik ve bicimde buyuk yenilikci. Dusuncesi, siiri ve kendisi uzun sure yasaklandi. Genc kusagi siiriyle, yasamiyla, dusuncesiyle etkiledi. Kurtulus Savasi'ni anlatan kitabiyla, bu turun cok onemli ornegini yazdi.

Konusturan yazar

Orhan Pamuk (1952-) Turk romanciliginda binyilin en cok okunan, en cok sozu edilen yazari olarak kabul ediliyor. Kimilerine gore postmodern anlayisin romandaki en onemli temsilcisi. Romanlari bir cok yabanci dile cevrildi.

Turk kadininin sembolu

Halide Edip Adivar (1884-1964) Turk kadininin bagimsizlik ozleminin sembolu. Edebiyatimizin seckin bir romancisi. Tarihe yazarliginin yanisira Izmir'in isgal edilmesinden sonra, 23 Mayis 1923'te, Sultanahmet Meydani'nda duzenlenen protesto mitingindeki yaptigi konusmayla ve Istiklal Savasi yillarindaki 'Halide Onbasi' kimligiyle de gecti.

Istiklal Marsi’nin sairi

Mehhmet Akif Ersoy (1873-1936) Istiklal Marsi'nin sairi. Konularini gercek hayattan secti. Cogunlugun anlayabilecegi bir dille siirlestirdi. Ahlak, din, vatan kavramlarini, Islami bir dusunce anlayisi uzerinde temellendirdi.

Modern zamanlarin kalemleri

SINASI (1826-1871)

Yazdiklariyla yenilikciligin, Bati'nin kapisini acti. Dilde yalinligi savundu. Gazeteciligi, siiri, makaleleriyle Bati dusuncesindeki ozgurluk kavrami icin savas verdi. Kusagini ve kendinden sonrakileri degisik yonleriyle etkiledi.

NAMIK KEMAL (1840-1888)

Siiri kadar, vatan sairi kavrami onu unutulmaz kildi. Bati'daki ozgurluk anlayisinin yerlesmesi icin her alanda mucadele verdi. Surgun sair, okul kitaplarinin vazgecilmez adi oldu.

TEVFIK FIKRET (1867-1915)

Turk siirinin Bati'ya acilan penceresi. Turk Edebiyati'ndaki donum noktalarindan biri olan Servetifunun akiminin gunumuzdeki en unutulmaz sairi. Toplumsal, sosyal siirin oncusu.

HALIT ZIYA USAKLIGIL (1866-1945)

Batili anlamda ilk onemli romanci. Cumhuriyet oncesi ve sonrasi edebiyatimizda roman turunun mukemmel orneklerini yazdi.

YAHYA KEMAL BEYATLI (1884-1958)

Turk siirinde bir cigir acti. Eski siiri reddederek degil onunla hesaplasarak yazdi. Doguyu da, Batiyi da siirinde kullandi. Eserleri kadar yasam tarziyla da bir ekol oldu.

RESAT NURI GUNTEKIN (1889-1956)

Anadolu ve cumhuriyet butun insan haritasiyla onun romanlarinda yer aldi. Burokrasiyi ironik bir dille elestirdi. Calikusu romanindaki idealist ogretmen Feride karakteri ile sonraki kusak yazarlarina ornek oldu.

NURULLAH ATAC (1898-1957)

Turk Edebiyati'nda Batili anlamda ilk denemecisi ve elestirmeni. Cumhuriyetin getirdigi Avrupa kulturu baglaminda, yeni bir edebiyat begenisi yaratti. Dilde ozlesme konusundaki tutumuyla, yerlestirmeye calistigi Batili edebiyat anlayisiyla, cumhuriyet okurunu ve yazarini yetistirdi.

AHMET HAMDI TANPINAR (1901-1962)

Siiri, denemeleri, romanlariyla Turk Edebiyati'nda Dogu Bati kulturu kesismesinden dogan olaganustu guzellikteki eserlerini yaratti. Huzur'la insan psikolojisinin gizli koselerini kesfetti.

Klasigin zirvesi

YUNUS EMRE (14. YY)

Siirlerinde Anadolu insaninin mutlak varlik kavramina yaklasimini ve hosgorusunu yalinligiyla yansitan bilge dusunce adami. Anadolu'nun Turklesmesi surecinin ilk donemlerinde yasayan Yunus Emre'nin sahip oldugu buyuk sohret sonraki yuzyillarda ayni ismi kullanan baska Yunuslar'in da ortaya cikmasina yol acti.

AHMED VELIYUDDIN PASA (-1496)

Turk Divan Edebiyati'nin kimlik kazanmasini saglayan sair devlet adami. Fatih Sultan Mehmed'in veziri olan Ahmed Veliyuddin Pasa, donemine kadar Iran edebiyatinin yogun etkisi altinda bulunan divan siirine Turk kimligi veren kisi.

ALI SIR NEVAI (1441-1501)

Dogu Turkleri'nin unlu edebiyat bilgini, sairi ve devlet adami. Sultan Huseyin Baykara'nin veziriydi. Kaleme aldigi dort ayri divaninin yanisira Turkce'nin edebiyat dili olarak onemine ilk dikkat ceken kisi olarak tanindi. 'Muhakemetu'l-Lugateyn' isimli eseri bugun bile Turkce'nin onde gelen kaynaklarindan sayiliyor.

BAKI (1526-1600)

Sultan-us Suara. Osmanli Imparatorlugu'nun yukselis doneminin siirdeki yildizi. Divan siiri dendiginde mutlaka bir kac dizesi hafizalardadir. Turk siirinde yuzyillara dayanan, klasik siirin degismez simgesi.

PIR SULTAN ABDAL (16. YY)

Alevi inanclarinin Anadolu'ya yayilmasinda onculuk etmis, halk diliyle yeni bir siir anlayisinin temsilcisi. Asil adi Haydar olan sair, tasavvuf anlayisi ve Hz. Ali sevgisini ana tema olarak kullandi. Degisik donemlerde baskaldiran siirin simgesi sayilmistir.

KARACAOGLAN (1606-1679)

Dogayi ve aski butun ictenligiyle dile getirdi. Halk sairi dendiginde akla gelen ilk ad. Gocer Turkmen asiretlerinden oldugu kabul edilen Karacaoglan, kendinden sonra gelen butun isimlerin ustasidir.

EVLIYA CELEBI (1611-1682)

Ruyasinda gordugu Peygamber'e ‘‘Sefaat ya Resulallah’’ yerine yanlislikla ‘‘Seyahat ya Resulallah’’ deyince kendini yollara vurdu. 1635'te Istanbul'dan basladigi seyahatlerini on ciltlik Seyahatname'sinde topladi.

SEYH GALIP (1757-1799)

Divan sirine hem dunya gorusu hem de bicim bakimindan yenilik getirdi. Mevlevilik felsefesinin siirini yazdi. Husn-u Ask bir cok sairin esin kaynagi. Eskimezligi ve okunurluguyla kalicilik unvanini kazandi.

SAIT FAIK ABASIYANIK (1906-1954)

Yeni Turk hikayeciligi onunla basladi. Siradan insanin sorunlarini, yasama bicimini olaganustu bir gozlem gucu ve sevgiyle hikayelestirdi. Istanbul'u, adalari herkes ondan okudu. Kestaneci'yi, Balikcilar'i o sevdirdi.

SABAHATTIN ALI (1907-1948)

Gercekci Turk hikayeciliginde bir oncu. Anadolu'dan, ozellikle kasaba yasamindan cizdigi kahramanlar, roman ve hikayesine kattigi edebi zeka ve ironi ustaliginin en belirgin nitelikleri.

ORHAN VELI (1914-1950)

‘‘Siire kasket giydiren’’ Garip akiminin Melih Cevdet ve Oktay Rifat'la beraber yaraticisi. Istanbul'un, avareligin, asklarin ve siradanligin sairi. Onun icin yasamin kendisi zaten siir. Erken olumu onu edebiyat tarihinde en 'Garip' sair olarak birakti.

FAZIL HUSNU DAGLARCA (1914-)

Sairlik onun icin edinilen degil dogustan gelen bir kimlikti. Ilk kitabi Havaya Cizilen Dunya ile ustalik belgesini aldi. Kurtulus Savasi'ndan Kore'ye genis bir tema cesitliligi ve zengin imge dunyasiyla edebiyatimizin en uretken sairlerinin basinda geliyor.

MELIH CEVDET ANDAY (1915)

Garip Hareketi'nin icinde basladigi siir yolculugunda, gemisini cok farkli iklimlere goturdu. Mitoloji denizlerine yelken acti, mantigin egemenligine girdi. Kendisini ifade etmeye siirin gucu yetmedi, deneme ve roman yetisti imdadina.

HALDUN TANER (1915-1986)

Kabare turunu Turk Tiyatrosu'nda o yaratti. Hikayelerindeki konular ve kisiler, gulunc yanlariyla var oldular. Ince ironinin penceresinden toplumsal ve kisisel elestiriler, eserlerinin eskimemesini sagladi.

BEHCET NECATIGIL (1916-1979)

Onun siiri genisleyen degil, derinligini artiran bir nehir gibidir. Saglam ve tutarli bir siir dunyasi kurdu. Evleri, itiraf edilmemis asklari, dunyadaki konumumuzu ustalikla siirlestirdi. Cevirilerle dunya edebiyatinin onemli adlarini Turkceye kazandirdi. Radyo oyunlariyla bu turu bize sevdirdi.

YASAR KEMAL (1922)

Edebiyatimizin ve dunya edebiyatinin cagdas Homeros'u. Destanlardan, halk hikayelerinden beslenen roman dunyasiyla, yarattigi dille uluslararasi arenada taninan bir yazarimiz.

BILGE KARASU (1930-1995)

Hikayeleriyle modern Turk Edebiyati'nin onculerinden biri. Temalariyla, psikolojik ayrintilari isleyisindeki ustalikla edebiyatimizda kendine ozgu bir yol acti, farkliligin mukemmeligini getirdi.

En Iyi Turk Romanlari

Ask-i Memnu - Halit Ziya Usakligil

Aylak Adam - Yusuf Atilgan

Bereketli Topraklar Uzerinde - Orhan Kemal

Bir Dugun Gecesi - Adalet Agaoglu

Calikusu- Resat Nuri Guntekin

Devlet Ana - Kemal Tahir

Eylul - Mehmet Rauf

Huzur - Ahmet Hamdi Tanpinar

Ince Memed - Yasar Kemal

Kara Kitap - Orhan Pamuk

Kilavuz ya da Gece - Bilge Karasu

Kuyucakli Yusuf - Sabahattin Ali

Sevgili Arsiz Olum - Latife Tekin

Sinekli Bakkal - Halide Edip Adivar

Safak - Sevgi Soysal

Sipsevdi - Huseyin Rahmi Gurpinar

Tirpan - Fakir Baykurt

Tutunamayanlar - Oguz Atay

Uc Istanbul - Mithat Cemal Kuntay

Yaban - Yakup Kadri Karaosmanoglu

Kaynak: 'Turk Romanina Elestirel Bir Bakis' Berna Moran ve 'Yuzyilin 100 Romani' Fethi Naci

Ve cizenler...

CEMIL CEM (1882- 1950)

Turk karikatur ve mizahinin 'duayeni'. Siyasi hiciv ustasi. 1910'da Kalem Dergisi'ni, o kapandiktan sonra da Cem'i cikardi. Doneminin siyaset adamlari Cemil Cem'in hem usta isi cizgilerinden, hem de acimasiz mizahindan epey payini aldi.

CEMAL NADIR GULER (1902- 1947)

Unutulmaz karikatur tiplemesi Amcabey'in yaraticisi. Bursa'daki ciraklik yillarinin ardindan Sedat Simavi'nin Diken dergisi onu Turk karikaturune kazandirdi. Bursa'dan gonderdigi karikaturleriyle Akbaba dergisinin surekli cizerlerinden biri oldu. Aksam ve Cumhuriyet Gazeteleri ile Karikatur ve Yucel dergilerinde cizdi.