Bir dergi neden bu kadar önemli?

Sema BİLGİNSOY soruyor:

Koronavirüs ile ilgili gelişmeleri gazetelerden takip etmeye çalışıyorum. Yeni sonuçların duyurulduğu her haberde de ‘Lancet’ diye bir yayının adı geçiyor. Nedir bu ‘Lancet’? Tıbbın kutsal kitabı gibi bir şey mi?

PROF. DR. İSMAİL BALIK (Ankara Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi):

Tıp, tüm bilim dalları içinde bilginin en hızla eskidiği ve en çok bilimsel araştırma ve yayının yapıldığı bilim dalıdır. Yeni bir buluş, ilaç ya da tedavi metodunun tıp dünyasına duyurulması iki bilimsel mecrada olur; uluslararası tıbbi kongrelerde tebliğ ve hakemli tıbbi dergilerde yayın. Ancak bundan sonra yeni bilgi eskinin yerine geçerek kullanım alanı bulur. Yeni bilginin değerini ve uygulamaya girme şansını belirleyen en önemli faktörlerden biri standardı yüksek bir dergide yayınlanmasıdır. Derginin değerini belirlemede de içeriğindeki yayının kalitesini, önemini, bilime katkısını değerlendirmek için çeşitli kriterlere göre ‘impact (etki) faktörü’ denilen bir rakamsal puanlama kullanılır. Bu açıdan ‘The Lancet’ isimli tıp dergisi, dünya tıp camiasının ‘etki faktörü’ en yüksek, dolayısıyla en değerli ve en çok saygı duyulan dergilerinden biridir. Bir nevi ‘nirvana’sıdır. Aslında tek bir dergiden ziyade bir dergi ailesidir; tıbbın bir çok alanı ile ilgili (onkoloji, enfeksiyon, psikiyatri, nöroloji vb) de dergi yayınlar. Son zamanlarda sıtma ilacı, klorokin ile ilgili düzmece bir araştırmayı yayınlaması ve sonra yazının geri çekilmesi ile ve buna bağlı imaj zedelenmesi ile de gündeme gelmişti.

200 YAŞINDA TIBBIN EN ESKİ DERGİSİ

Lancet’in kelime anlamı ‘bistüri’ yani ‘cerrah bıçağı’dır. Bir İngiliz cerrah, Thomas Wakley tarafından 1823 yılında kuruldu. Bu tarihten itibaren İngiltere’de haftada bir yayınlanan dünyanın en eski ve en bilinen tıp dergisidir. 1991’den beri editörlüğünü aynı kişi, Richard Horton yapmaktadır. Lancet’te yayınlanan bir makale en fazla referans gösterilme oranlarına ulaştığı için yazarlarına akademik yükseltilmeleri için gerekli olan puanları kolayca almalarını sağlar. Doçentlik ve profesörlük gibi akademik unvanları kazanmak için en temel şartlardan biri yaptıkları araştırmaları bilimsel dergilerde yayınlatmaktır. Yani bir araştırmacı, makalesini Lancet gibi bir dergide yayınlatabilmesi halinde çok önemli bir akademik kazanç elde etmiş olur. Ama bu tip dergilerde yayın kabul ettirebilmek için araştırmanın/makalenin bilime katkısının çok yüksek olması ve iyi makale özelliklerinin tümüne sahip olması gerekir. Bu açılardan makale derginin çok üst düzey hakem heyeti ve editörleri tarafından detaylı incelemelerden sonra yayına kabul edilir. Lancet’te bugüne kadar ülkemizden de birçok bilim insanımızın Behçet hastalığı, organ nakilleri gibi çeşitli konularda araştırmaları yayınlanmıştır. Ayrıca 2013’te Türkiye’nin sağlıktaki dönüşümüyle ilgili çok geniş bir makale yayınlanmıştır.

OFİSE ADAPTASYON ETKİNLİĞİNE DİKKAT

Emin Vefa UNCU soruyor:

Değerli hocam, bir işyeri sahibiyim. Korona sebebiyle eve gönderdiğimiz, ancak şimdilerde yeniden ofiste çalışmaya başlayan elemanlarımızda bir gevşeme görüyorum. Kendilerini tekrar nasıl motive edebilirim?

PROF. DR. ARİF VERİMLİ (Psikiyatrist):

Koronanın ilk günlerinde eve adapte olmak çalışanlara nasıl zor geldiyse şu an işe dönerek bir anda adapte olmaları da beklenemez. Korona sebebiyle motivasyon yemeği/motivasyon maçı falan gibi aslında benim her zaman çok da çekici bulmadığım etkinlikler de yapılamaz. Ancak bunun geçici bir durum olduğunu söyleyebilirim. Siz işyerinizde gerekli hijyen ve mesafe önlemlerini alın, herkes tekrar adaptasyon sağlayacaktır.

RİSK VARSA BİR HAFTA TAKİP YETERLİ

Sedef ÖZKAN soruyor:

1 Temmuz’dan itibaren havalimanlarında 15 Euro’ya korona testi yapılacağını öğrendim. Ailemi ziyaret için Londra’dan uçakla İstanbul’a geleceğim. Ailemle geçireceğim kısıtlı zamanda karantinada olmamak için testi yaptırmak istiyorum. Virüsü uçakta kaptıysam, indikten hemen sonra testte ortaya çıkar mı? Yoksa bu testi yaptırmak için doğru zaman ne zaman olur?

PROF. DR. AYNUR EREN TOPKAYA (Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi Tıbbi Mikrobiyoloji Uzmanı):

Virüsü aldıktan sonra ilk dört gün saptayabilecek bir test yok. Beşinci gün itibariyle PCR, belirtiler başladıktan yedi gün sonra antikorlar pozitifleşir. Uçak yolculuğu veya virüsle karşılaşma riski olan başka etkinliklerden sonra bir hafta, hastalık belirtileri açısından takip yeterli olur.

SİZ SORUN, HOCALAR YANITLASIN

Alanında uzman, çok değerli hocalardan oluşan Hürriyet Bilim Kurulu, her gün koronavirüs ve salgınla ilgili sorularınıza cevap veriyor. Sorularınızı hurriyetbilim@hurriyet.com.tr adresine veya 0 530 054 44 84 numaralı WhatsApp hattına isim ve soyisminizi yazarak yollayabilirsiniz.