Bilim dünyasını ani iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi korkusu sardı

Dünya bir ani iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi yaÅŸar mı? Ä°ÅŸte iklimbilimcilerin üzerinde en çok kafa yordukları ‘korkulu konu’ bu. ÇoÄŸunluk birkaç onyıl daha böyle bir olasalık beklemiyor. Dünya bir ani iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi yaÅŸar mı? Ä°ÅŸte iklimbilimcilerin üzerinde en çok kafa yordukları ‘korkulu konu’ bu. Öncelikle belirtelim: Bütün iklimbilimciler ‘Evet böyle ani bir tehlike ortaya çıkabilir’ görüşünde. Ama, bazı beklenmedik olaylar olabilir derken, çoÄŸunluk birkaç on yıl daha böyle bir olasılık beklemiyor. Yani ani deÄŸiÅŸikliÄŸi yaÅŸayabiliriz. Ama ne zaman olduÄŸu konusunda anlaÅŸmazlık var. EÄŸer bu beklenmedik ani dönüşüm yaÅŸanırsa, dünyanın kimi bölgeleri daha yaÅŸanır hale gelirken, birçok bölgede de yaÅŸam boÄŸucu hale gelir... Kışlar çok sert geçer, yollar buzla kaplanır ve kuraklık tarımı öldürebilir. Bu durumda Avrupa ve Türkiye’de kuraklık gündeme gelebilir ve dünyanın büyük bölgelerinde açlık baÅŸgösterebilir.Biz günlük yaÅŸamımızı alıştığımız tempoda sürdürürken kıyıdan suların çekilmesinden biraz endiÅŸelenelim, tsunamilerin 225 bin insanı nasıl öldürebildiÄŸini akıl almaz bulalım, nerede o kışlar karlar diye söylenelim, günlük hava raporlarını izleyeduralım... Dünya ikliminin geleceÄŸi üzerine kafa yoran bir grup iklimbilimcinin daha büyük derdi ve korkusu var: ANÄ° Ä°KLÄ°M DEĞİŞİKLİĞİ.Acaba biz hiç beklenmedik bir anda aniden böyle bir tehlike ile karşı karşıya kalabilir miyiz, böyle bir olasılık var mı? ÖrneÄŸin birden aylarca yaÄŸmayan yaÄŸmurlar, yakıcı ve kavurucu güneÅŸ altında sürekli bir Afrika hayatı ve tarımın tam iflası... Mesela kışın da tam tersi: Yollar sürekli buz tutmuÅŸ durumda, arabaları kullanmak mümkün deÄŸil, dondurucu soÄŸuklarda titreyen ve ısınamayan milyonlarımız...Felaket tellallığı mı? O zaman en büyük felaket tellalı, geçen sezon seyrettiÄŸimiz ‘Yarından Sonra’ filmiydi. Anımsar mısınız, orada iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi ile bastıran dondurucu kışın hayatı nasıl yok ettiÄŸini?Tabii o kadarı filmlerde olur... Demeyin öyle... Ä°klimbilimciler filmi abartılı bulsa da, ani bir iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi konusunda hemfikirler... Sadece bazı bilimciler birkaç onyıl daha bunu beklemiyor! Ancak konunun son derece önemli olduÄŸu hususunda herkes hemfikir.GEÇMÄ°ÅžTE YAÅžANDITabii ki bilimcilere ‘bu iÅŸ ciddi’ dedirten, yeryüzünde geçmiÅŸte böyle ani iklim deÄŸiÅŸikliklerinin sık sık yaÅŸanmış olması. Hemen hemen 10 yıldır iklimbilimciler, geçmiÅŸle ilgili verileri toplamakta ve ÅŸaşırtıcı sonuçlar elde etmekte. ÖrneÄŸin bazı uygarlıkların bile böyle ani deÄŸiÅŸiklikler nedeniyle yok olduÄŸu gibi... GeçmiÅŸte yaÅŸanmışsa gelecekte de yaÅŸanır demektir... Belki de, bu gibi olayların yaÅŸanması gerçekte kaçınılmaz.Ani iklim deÄŸiÅŸimi, on yılı aÅŸkın bir süredir bilim çevrelerinin odağında. Elde edilen yeni kanıtlar, küresel ısınmanın her zamankinden çok daha fazla kaygı uyandırması gerektiÄŸini ve bunun gerçekte yeryüzündeki iklimi çok daha hızlı bir biçimde ani deÄŸiÅŸimlere sürüklediÄŸini ortaya koyuyor.Ä°ÅŸaretleri mi? Tabii çok sayıda hem de: Dünyanın atmosfer bileÅŸimini insanoÄŸlu hızla deÄŸiÅŸtiriyor, fosil yakıtlarla. Ozon tabakasını biliyoruz. Ä°klimde uzun dönemlerde görülen bir ısınma var. Kutuplardan kilometrelerce büyüklükte buz daÄŸları kopuyor ve okyanuslara katılıyor. Alplerde ve dünyanın birçok yerinde eskiden buzullarla kaplı alanlar ÅŸimdi ineklerin otlayacağı meralara dönüşüyor!1990’ların baÅŸlarında Grönland’daki büyük buz levhasından kopan buz parçaları olmasaydı, bilim insanları iklimin köklü deÄŸiÅŸimlere yol açma yetisinin belki de hiçbir zaman tam anlamıyla ayırdına varamayacaklardı.Kimileri üç kilometreye ulaÅŸan bu koskoca buz kitleleri, iklimle ilgili son 110 bin yıla uzanan kayıtları içinde barındıyor. AraÅŸtırmacılar buzullardaki yıllık katmanlardan yola çıkarak ve çeÅŸitli yöntemlerden yararlanarak, bunların yaşını saptayabiliyorlar. Buzun bileÅŸimi ise onun hangi sıcaklıkta oluÅŸtuÄŸunu ortaya koyuyor. Bu tür çalışmalar iklimde uzun bir süredir ÅŸiddetli dalgalanmalar olduÄŸunu, uzun bir soÄŸuk dalgasını kısa süreli sıcak dalgaların izlediÄŸini gözler önüne seriyor.EN BÃœYÃœK KORKUEn büyük korkulardan biri Kuzey Atlantik’teki büyük akıntıdaki deÄŸiÅŸim. Biliyorsunuz, bu büyük akıntılar okyanuslar boyunca dünyayı dolaşır ve iklimi belirler.Küresel ısınma gezegenimizi ısıtmaya devam ettikçe, Grönland buz kitlesinden eriyen sularla kuzeydeki donmuÅŸ kara kütlelerinin Kuzey Atlantik taşıyıcı kuÅŸağı adı verilen okyanus akıntı sistemini engelleyebileceÄŸinden korkuluyor. Bu sistemin devreden çıkması, hatta yavaÅŸlaması, küresel sıcaklıklar artmaya devam etse bile Kuzey Atlantik yöresinin soÄŸumasına neden olabilir. Bu da, baÅŸka ani iklim deÄŸiÅŸikliklerini kesinlikle beraberinde getirir. Hayati önemdeki bu ‘devridaim makinesi’nin çalışmasını engelleyebilecek veya deÄŸiÅŸimini etkileyecek iÅŸaretler görülüyor.BirleÅŸmiÅŸ Milletler destekli Hükümetlerarası Ä°klim DeÄŸiÅŸimi Paneli’ne göre, önümüzdeki 100 yıl içinde ortalama küresel sıcaklıklarda 1,5-4,5 derece arasında bir artış meydana geleceÄŸi öngörülüyor. Bu olayların insanlar üzerinde yaratacağı etkiler de kaçınılmaz. Beklenmedik sıcak dalgaları, yeryüzündeki kimi bölgeleri daha yaÅŸanılır kılarken, baÅŸka yerlerde yaÅŸamı çok zorlaÅŸtıran koÅŸullara yol açabilir.SoÄŸuk dalgaları kışların alabildiÄŸine sert geçmesine ve ana yolların buzdan kapanmasına neden olabilir. Kuraklık bir zamanlar tarıma son derece elveriÅŸli olan toprakları artık iÅŸlenemez duruma getirebilir. Milyarlarca kiÅŸinin tarlaların sulanmasında musonlara bel baÄŸladığı düşünülürse, en küçük bir kuraklığın bile dünya çapında bir açlığa neden olması iÅŸten deÄŸil.Felakete dönüşebilecek ani bir deÄŸiÅŸimin önüne geçebilmek için insanların iklim üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirgeyecek politikaları uygulamak hayati önemde. Ä°klim eÅŸikleri ve bunların insanlar üzerindeki olumsuz etkileri konusunda daha kapsamlı araÅŸtırma yapmak zorunlu. Bir diÄŸer strateji de, toplumların ani iklim deÄŸiÅŸikliklerine karşı bir an önce el ele vermeleri. Atmosfere salınan sera gazlarını yıldan yıla azaltmak, ortak alınan önlemlere uymak gibi... Ancak kimi toplumlar iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi karşısında önerilen önlemlere rıza gösterirken, baÅŸta ABD olmak üzere kimileri bunlara uymaktan kaçınıyorlar.Bu konuda bilim dergilerinde çok sayıda araÅŸtırma yayımlanıyor. ÖrneÄŸin Scientific American dergisine göre, bir kriz durumunda ortaya çıkabilecek sorunların olabildiÄŸince giderilmesine yardımcı olacak planlar çok düşük bir maliyetle, belki de hiçbir ücret ödenmeden hazırlanabilir. ÖrneÄŸin, insanlar bir sonraki kuru ve sert rüzgarlar dalgası sırasında toprağı tutması için ÅŸimdiden aÄŸaç dikmeye baÅŸlayabilirler. Su kaynakları azaldığında kimin hangi kaynaktan yararlanacağına ÅŸimdiden karar verebilirler.UYGARLIKLAR YOK OLDUKuzeydeki sert sıcak dalgaları ve soÄŸumalar, tarih boyunca dünyanın baÅŸka yerlerinde daima farklı sonuçlar doÄŸurdu. Grönland’daki soÄŸuk ve nemli dönemler Avrupa ve Kuzey Amerika’da özellikle soÄŸuk, kurak ve esintili bir hava yaratırken, Güney Atlantik ve Antarktika’da havanın anormal derecede sıcak olmasına yol açıyordu. AraÅŸtırmacılar bu yöresel özgeçmiÅŸleri yüksek daÄŸlardaki buzullar, aÄŸaç gövdelerindeki halkalar, göl ve okyanus diplerinde biriken polen ve kabuklardan elde ettikleri öteki verilerle birleÅŸtirdiler. Veriler yaÄŸmur miktarlarındaki ani deÄŸiÅŸikliklerin sıcaklıklardaki dalgalanmalara kıyasla çok daha ciddi tehlikelere neden olduÄŸunu ortaya koydu. Kuzeydeki soÄŸuk dalgaları Sahra Afrika’sı ve Hindistan’da kuraklığa yol açtı. Yaklaşık 5000 yıl önce meydana gelen ani bir kuraklık, göller ve yeÅŸilliklerle bezeli Sahra’yı günümüzün kavurucu çölüne dönüştürdü. Görünüşe bakılırsa, Meksika’daki Maya uygarlığı ve Orta Amerika’daki baÅŸka uygarlıkların sonunu getiren etmenlerden biri de, 1100 yıl kadar önce söz konusu bölgede yaÅŸanan kuraklıktı. Günümüzde Kuzey Pasifik’te yaÅŸanan El Nino ve benzeri sıradışılıklar hava koÅŸullarını beklenmedik kuraklıklar yaratacak denli deÄŸiÅŸtirdi.Â