Beyoğlu emniyet müdür yardımcısı tezi için 70 travestiyle yüzyüze konuştu
Güncelleme Tarihi:
Ersin KALKAN
Oluşturulma Tarihi: Ekim 13, 2002 01:01
Son yıllarda sıradışı eylemleri, çıkardıkları kavgalar, yasadışı fuhuşla gündeme gelen; öte yandan toplum tarafından dışlanan, çoğu kez şiddete hedef olan travestiler ilk kez bilimsel bir çalışmaya konu oldu. Tez çalışmasını Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi İnsan Hakları Hukuku Programı'nda master yapan Beyoğlu Emniyet Müdür Yardımcısı Sami Güneş 70 travestiyle yüzyüze konuşarak gerçekleştirdi.
Tez danışmanlığını Prof. Dr. Nilüfer Narlı'nın yaptığı bu çalışmanın Beyoğlu'nda görevli bir emniyet mensubu tarafından yapılmış olması şaşırtıcı değil. Çünkü travestiler özellikle son yıllarda Beyoğlu ve çevresinde ‘‘kriminal bir fenomen’’ olarak ortaya çıktı. Haklarında dişe dokunur bir bilgi olmadığı için polis, travestilere karşı nasıl davranacağı konusunda ikilemde kaldı. Bu çalışmanın baş destekçilerinden biri akademik kariyer yapan memurlarına yol açan İstanbul Emniyet Müdürü Hasan Özdemir.
ÇOĞU 17-25 YAŞ ARASI
Beyoğlu ilçe sınırlarında fuhuş yaparak hayatını kazanan toplam 70 travesti ile yapılan araştırmanın başında yer alan ‘‘Kaç yaşındasınız?’’ sorusuna verilen yanıtlar, travestilerin yüzde 44'ünün 17 ila 25 yaş arasında olduğunu gösteriyor. 25-35 yaş grubu ise toplamın yarısını, yani yüzde 50'sini oluşturuyor. Ankete katılan travestilerin sadece yüzde 6'sı 35-45 yaş ortalaması içinde bulunuyor.
CİNSİYET HANESİ: DİĞER
‘‘Cinsiyetiniz nedir?’’ sorusuna, travestilerin yüzde 97'si ‘‘diğer’’ diye yanıt vermiş. ‘‘Erkek’’, ‘‘kadın’’ ve ‘‘diğer’’ seçeneklerinden oluşan soruya ‘‘kadın’’ cevabı verenlerin oranı sadece yüzde 3. Ankete katılanların hiçbiri kendisini erkek olarak görmüyor.
YÜZDE 17'Sİ BOŞANMIŞ
‘‘Medeni haliniz nedir?’’ sorusuna verilen cevaplardan başka bir ilginç sonuç çıkıyor. Travestilerin yüzde 17'si daha önce bir evlilik yapmış ve eşinden boşanmış. Aralarında evlilik bağını sürdüren yok. Ankete katılanların yüzde 59'unun bir sevgilisi var. Yüzde 41'inin sevgilisi bile yok.
ÇOK KARDEŞLİLER
Travestilerin yüzde 60'ı 4 ya da daha fazla kardeşe sahip. Tek çocuklu aileye mensup olan yok. Ailede 2 veya daha fazla kız kardeşe sahip olan travestilerin oranı ise bir hayli yüksek: Yüzde 63.
BOŞANMIŞ AİLE ÇOCUĞU
Travestilerin yüzde 34'ü boşanmış ailelerin çocuğu. Anne babaların yüzde 57'si ilkokul, yüzde 17'si ortaokul, yüzde 16'sı lise, yüzde 4'ü ise üniversite mezunu. Okumamış olanların oranı sadece yüzde 6'yla sınırlı.
AİLELERİ ŞEHİRDE YAŞIYOR
Travestilerin yüzde 44'ü ilkokul, yüzde 26'sı ortaokul, yüzde 23'ü lise, yüzde 4'ü ise üniversite mezunu. Hiç eğitim görmemişlerin oranı yüzde 3, onların bir kısmı ise hiç okuma yazma bilmiyor. Görüşülen travestilerin ailelerinin yüzde 70'i şehirlerde yaşıyor. Şehirde yaşayanların yüzde 20'si ise İstanbul'da ikamet ediyor.
SON BEŞ YILDA GELDİLER
‘‘İstanbul'a ne zaman geldiniz?’’ sorusuna verilen cevaplardan travestilerin yüzde 14'ünün İstanbul doğumlu olduğu ortaya çıkıyor. Travestilerin yüzde 86'sı başka bir şehirde doğmuş ve bunların yüzde 47'sinin İstanbul serüvenleri 5 yıldan fazla. Yüzde 39'u ise yeni İstanbullu. Onların yüzde 16'sı 3, yüzde 7'si ise 1 yıldır İstanbul'da. Travestilerin hiçbiri kendisini İstanbullu olarak görmüyor.
ETİLER ÇOCUĞU YOK
‘‘Aileniz İstanbul'un neresinde yaşıyor?’’ sorusuna verilen cevaplara göre aileler Küçükçekmece, Yenibosna, Ümraniye, Eyüp, Kartal, Bakırköy, Bağcılar, Üsküdar, Pendik ve Avcılar civarında ikamet ediyor. Hiçbir travestinin ailesi Etiler, Bostancı, Şişli, Nişantaşı, Beşiktaş gibi orta ve üst orta sınıfın oturduğu bölgelerde yaşamıyor. ‘‘İstanbul'da hangi semtte oturuyorsunuz‘‘ sorusuna verilen yanıtlara göre travestilerin yüzde 63'ü Beyoğlu, yüzde 33'ü Şişli, yüzde 3'ü ise Beşiktaş'ta oturuyor. Sadece bir travesti Fatih'te ikamet ediyor.
MESLEKLERİ YOK
‘‘Mesleğiniz var mı?’’ sorusuna hayır cevabı verenlerin oranı yüzde 64. ‘‘Herhangi bir işte çalıştınız mı?’’ sorusuna verilen yanıtlardan yüzde 17'sinin daha önce işçilik yaptığı, yüzde 3'ünün masa başı işlerde çalıştığı, yüzde 3'ünün ise garson olduğu anlaşılıyor.
ŞEFKAT GÖRMEDİLER
‘‘Çocukluğunuzda ailenizde şefkat gördünüz mü?’’ sorusuna yüzde 66 gibi önemli bir oran hayır yanıtı vermiş. Çocukluğunda aile içinde sözlü şiddet ve hakarete uğrayanların oranı yüzde 74, fiziki şiddete maruz kalanların oranı ise yüzde 73.
İLK CİNSELLİK 13-15 ARASI
Travestilerin yüzde 52'si ilk cinsel deneyimini 13-15 yaş arasında yaşamış. Yüzde 44'ü 15-17 yaş arasında, yüzde 4'ü ise 17-20 yaşları arasında. Travestilerin yüzde 93'ü ilk cinsel deneyimini bir erkekle, geri kalan yüzde 7'si ise kadınlarla yaşamış.
MUTLU AMA YALNIZ
‘‘Sorunlarınızı çözmek için neler yapıyorsunuz?’’ sorusuna travestilerin yüzde 74'ü ‘‘arkadaşlarımla birlikte oluyorum’’ yanıtını vermiş. Yüzde 7'si ‘‘örgütlü hareket ediyorum’’ derken, yüzde 6'sı ise ‘‘diğer’’ seçeneğini işaretlemiş. Bu tabloda çarpıcı olan geriye kalan yüzde 13'ün verdiği yanıt: ‘‘Kavga ediyorum.’’ ‘‘Kendinizi ruhsal açıdan mutlu hissediyor musunuz?’’ sorusuna ‘‘evet‘‘ cevabı verenlerin oranı yüzde 71. Ancak yüzde 67'sinin ‘‘toplumdaki diğer insanlarla’’ ilişkisi yok.
ŞİDDETE KARŞI DAYANIŞMA
‘‘Tanımadığınız bir travesti şiddete maruz kalsa ne yapardınız?’’ sorusuna, ‘‘travesti olduğu için desteklerim’’ diye yanıt verenlerin oranı yüzde 60. ‘‘Onun yanında kavga ederim’’ diyenlerin oranı yüzde 27, olaya hiç karışmamayı tercih edenlerin oranı ise yüzde 11.
AYLIK GELİRLERİ
Kişisel gelirle ilgili soruya verilen yanıtlara göre travestilerin yüzde 38'inin aylık geliri 2 milyarın üstünde. Yüzde 37'si 1-1.5 milyar kazanırken, yüzde 25'i 500 milyon-1 milyar lira arasında gelirleri olduğunu belirtmiş.
DÖRTTE BİRİ DOĞULU
‘‘Memleketiniz neresi?’’ sorusuna verilen cevaplara göre, travestilerin yüzde 45'i Doğu ve Güneydoğu Anadolu kökenli. Güneydoğu kökenli olanlar yüzde 26 ile en geniş kesimi oluşturuyor. Travestilerin yüzde 19'u Doğu, yüzde 16'sı İç Anadolu, yüzde 13'ü Akdeniz, yüzde 10'u Karadeniz, yüzde 9'u Marmara, yüzde 7'si ise Ege Bölgesi kökenli.
TÜRKÜM, MÜSLÜMANIM
Kültürel kimlikle ilgili soruya verilen yanıtlardan travestilerin yüzde 86'sı kendisini ‘‘Türk’’, yüzde 14'ü ise ‘‘Müslüman’’ olarak tanımlıyor.
ÇOĞU LİBERAL SOLCU
Yüzde 49'u sosyal demokrat. Bundan sonraki ağırlıklı grup ise kendini ‘‘milliyetçi‘‘ olarak tanımlıyor. Oranları yüzde 30. Travestilerin yüzde 12'si kendini liberal, yüzde 5'i milliyetçi-ülkücü, yüzde 2'si İslamcı ve yine yüzde 2'si devrimci olarak nitelendiriyor. Konuşulan travestilerin hiçbiri, yaşam tarzlarıyla siyasal kimlikleri arasında bir çelişki olduğunu düşünmüyor.
KİMLİKLERİYLE BARIŞIKLAR
‘‘Dünyaya yeniden gelseniz cinsel tercihiniz aynı mı olurdu?’’ sorusuna travestilerin yüzde 76'sı ‘‘evet‘‘ yanıtı veriyor. Bu da bu cinsel kimliğe mensup kişilerin büyük bir bölümünün sanılanın aksine kimlikleriyle barışık olduğunu ifade ediyor.
Bir polisin yapması çalışmayı daha anlamlı kılıyor
Bu alan araştırmasının verileri bize gösteriyor ki, travestilerin büyük bir bölümü ekonomik açıdan dezavantajlı. Kente göçle gelip, kentin kıyısında yaşıyorlar. İstanbul doğumlu olanların da birinci kuşak şehirliler olduğu anlaşılıyor. Sosyal çalkalanmadan olumsuz olarak etkilenmiş, çocukken cinsel ve fiziki şiddete maruz kalmış olmaları kültürel ve cinsel kimliklerini belirlemiş. Eğitim düzeylerinin, Türkiye ortalamasından da düşük olması sosyal sapmayı etkileyen en önemli faktör. Travestilerin büyük bir bölümü ailesinden şefkat görmemiş. Bu da sosyal sapmayı açıklayan psikolojik veri olarak karşımıza çıkıyor. Travestilerin sayısında sistematik bir artış var. Türkiye, tarihinin en önemli sosyal alt üst oluşundan geçiyor. Bu geçiş dönemi kültürel ve cinsel sapmalara yol açıyor. İnsanların cinsel tercihleri olabilir ama burada söz konusu kitle vücudunu para karşılığı satarak hayatını kazanan insanlardan oluşuyor. Sami Bey'in bir polis memuru olması bu çalışmayı daha da anlamlı kılıyor. Bu çalışma çok önemli çünkü, travestiler hakkında oldukça bilgisiz sayılırız.
ÇOĞU 17-25 YAŞ ARASI
Beyoğlu ilçe sınırlarında fuhuş yaparak hayatını kazanan toplam 70 travesti ile yapılan araştırmanın başında yer alan ‘‘Kaç yaşındasınız?’’ sorusuna verilen yanıtlar, travestilerin yüzde 44'ünün 17 ila 25 yaş arasında olduğunu gösteriyor. 25-35 yaş grubu ise toplamın yarısını, yani yüzde 50'sini oluşturuyor. Ankete katılan travestilerin sadece yüzde 6'sı 35-45 yaş ortalaması içinde bulunuyor.
CİNSİYET HANESİ: DİĞER
‘‘Cinsiyetiniz nedir?’’ sorusuna, travestilerin yüzde 97'si ‘‘diğer’’ diye yanıt vermiş. ‘‘Erkek’’, ‘‘kadın’’ ve ‘‘diğer’’ seçeneklerinden oluşan soruya ‘‘kadın’’ cevabı verenlerin oranı sadece yüzde 3. Ankete katılanların hiçbiri kendisini erkek olarak görmüyor.
YÜZDE 17'Sİ BOŞANMIŞ
‘‘Medeni haliniz nedir?’’ sorusuna verilen cevaplardan başka bir ilginç sonuç çıkıyor. Travestilerin yüzde 17'si daha önce bir evlilik yapmış ve eşinden boşanmış. Aralarında evlilik bağını sürdüren yok. Ankete katılanların yüzde 59'unun bir sevgilisi var. Yüzde 41'inin sevgilisi bile yok.
ÇOK KARDEŞLİLER
Travestilerin yüzde 60'ı 4 ya da daha fazla kardeşe sahip. Tek çocuklu aileye mensup olan yok. Ailede 2 veya daha fazla kız kardeşe sahip olan travestilerin oranı ise bir hayli yüksek: Yüzde 63.
BOŞANMIŞ AİLE ÇOCUĞU
Travestilerin yüzde 34'ü boşanmış ailelerin çocuğu. Anne babaların yüzde 57'si ilkokul, yüzde 17'si ortaokul, yüzde 16'sı lise, yüzde 4'ü ise üniversite mezunu. Okumamış olanların oranı sadece yüzde 6'yla sınırlı.
AİLELERİ ŞEHİRDE YAŞIYOR
Travestilerin yüzde 44'ü ilkokul, yüzde 26'sı ortaokul, yüzde 23'ü lise, yüzde 4'ü ise üniversite mezunu. Hiç eğitim görmemişlerin oranı yüzde 3, onların bir kısmı ise hiç okuma yazma bilmiyor. Görüşülen travestilerin ailelerinin yüzde 70'i şehirlerde yaşıyor. Şehirde yaşayanların yüzde 20'si ise İstanbul'da ikamet ediyor.
SON BEŞ YILDA GELDİLER
‘‘İstanbul'a ne zaman geldiniz?’’ sorusuna verilen cevaplardan travestilerin yüzde 14'ünün İstanbul doğumlu olduğu ortaya çıkıyor. Travestilerin yüzde 86'sı başka bir şehirde doğmuş ve bunların yüzde 47'sinin İstanbul serüvenleri 5 yıldan fazla. Yüzde 39'u ise yeni İstanbullu. Onların yüzde 16'sı 3, yüzde 7'si ise 1 yıldır İstanbul'da. Travestilerin hiçbiri kendisini İstanbullu olarak görmüyor.
ETİLER ÇOCUĞU YOK
‘‘Aileniz İstanbul'un neresinde yaşıyor?’’ sorusuna verilen cevaplara göre aileler Küçükçekmece, Yenibosna, Ümraniye, Eyüp, Kartal, Bakırköy, Bağcılar, Üsküdar, Pendik ve Avcılar civarında ikamet ediyor. Hiçbir travestinin ailesi Etiler, Bostancı, Şişli, Nişantaşı, Beşiktaş gibi orta ve üst orta sınıfın oturduğu bölgelerde yaşamıyor. ‘‘İstanbul'da hangi semtte oturuyorsunuz‘‘ sorusuna verilen yanıtlara göre travestilerin yüzde 63'ü Beyoğlu, yüzde 33'ü Şişli, yüzde 3'ü ise Beşiktaş'ta oturuyor. Sadece bir travesti Fatih'te ikamet ediyor.
MESLEKLERİ YOK
‘‘Mesleğiniz var mı?’’ sorusuna hayır cevabı verenlerin oranı yüzde 64. ‘‘Herhangi bir işte çalıştınız mı?’’ sorusuna verilen yanıtlardan yüzde 17'sinin daha önce işçilik yaptığı, yüzde 3'ünün masa başı işlerde çalıştığı, yüzde 3'ünün ise garson olduğu anlaşılıyor.
ŞEFKAT GÖRMEDİLER
‘‘Çocukluğunuzda ailenizde şefkat gördünüz mü?’’ sorusuna yüzde 66 gibi önemli bir oran hayır yanıtı vermiş. Çocukluğunda aile içinde sözlü şiddet ve hakarete uğrayanların oranı yüzde 74, fiziki şiddete maruz kalanların oranı ise yüzde 73.
İLK CİNSELLİK 13-15 ARASI
Travestilerin yüzde 52'si ilk cinsel deneyimini 13-15 yaş arasında yaşamış. Yüzde 44'ü 15-17 yaş arasında, yüzde 4'ü ise 17-20 yaşları arasında. Travestilerin yüzde 93'ü ilk cinsel deneyimini bir erkekle, geri kalan yüzde 7'si ise kadınlarla yaşamış.
MUTLU AMA YALNIZ
‘‘Sorunlarınızı çözmek için neler yapıyorsunuz?’’ sorusuna travestilerin yüzde 74'ü ‘‘arkadaşlarımla birlikte oluyorum’’ yanıtını vermiş. Yüzde 7'si ‘‘örgütlü hareket ediyorum’’ derken, yüzde 6'sı ise ‘‘diğer’’ seçeneğini işaretlemiş. Bu tabloda çarpıcı olan geriye kalan yüzde 13'ün verdiği yanıt: ‘‘Kavga ediyorum.’’ ‘‘Kendinizi ruhsal açıdan mutlu hissediyor musunuz?’’ sorusuna ‘‘evet‘‘ cevabı verenlerin oranı yüzde 71. Ancak yüzde 67'sinin ‘‘toplumdaki diğer insanlarla’’ ilişkisi yok.
ŞİDDETE KARŞI DAYANIŞMA
‘‘Tanımadığınız bir travesti şiddete maruz kalsa ne yapardınız?’’ sorusuna, ‘‘travesti olduğu için desteklerim’’ diye yanıt verenlerin oranı yüzde 60. ‘‘Onun yanında kavga ederim’’ diyenlerin oranı yüzde 27, olaya hiç karışmamayı tercih edenlerin oranı ise yüzde 11.
AYLIK GELİRLERİ
Kişisel gelirle ilgili soruya verilen yanıtlara göre travestilerin yüzde 38'inin aylık geliri 2 milyarın üstünde. Yüzde 37'si 1-1.5 milyar kazanırken, yüzde 25'i 500 milyon-1 milyar lira arasında gelirleri olduğunu belirtmiş.
DÖRTTE BİRİ DOĞULU
‘‘Memleketiniz neresi?’’ sorusuna verilen cevaplara göre, travestilerin yüzde 45'i Doğu ve Güneydoğu Anadolu kökenli. Güneydoğu kökenli olanlar yüzde 26 ile en geniş kesimi oluşturuyor. Travestilerin yüzde 19'u Doğu, yüzde 16'sı İç Anadolu, yüzde 13'ü Akdeniz, yüzde 10'u Karadeniz, yüzde 9'u Marmara, yüzde 7'si ise Ege Bölgesi kökenli.
TÜRKÜM, MÜSLÜMANIM
Kültürel kimlikle ilgili soruya verilen yanıtlardan travestilerin yüzde 86'sı kendisini ‘‘Türk’’, yüzde 14'ü ise ‘‘Müslüman’’ olarak tanımlıyor.
ÇOĞU LİBERAL SOLCU
Yüzde 49'u sosyal demokrat. Bundan sonraki ağırlıklı grup ise kendini ‘‘milliyetçi‘‘ olarak tanımlıyor. Oranları yüzde 30. Travestilerin yüzde 12'si kendini liberal, yüzde 5'i milliyetçi-ülkücü, yüzde 2'si İslamcı ve yine yüzde 2'si devrimci olarak nitelendiriyor. Konuşulan travestilerin hiçbiri, yaşam tarzlarıyla siyasal kimlikleri arasında bir çelişki olduğunu düşünmüyor.
KİMLİKLERİYLE BARIŞIKLAR
‘‘Dünyaya yeniden gelseniz cinsel tercihiniz aynı mı olurdu?’’ sorusuna travestilerin yüzde 76'sı ‘‘evet‘‘ yanıtı veriyor. Bu da bu cinsel kimliğe mensup kişilerin büyük bir bölümünün sanılanın aksine kimlikleriyle barışık olduğunu ifade ediyor.
Bir polisin yapması çalışmayı daha anlamlı kılıyor
Bu alan araştırmasının verileri bize gösteriyor ki, travestilerin büyük bir bölümü ekonomik açıdan dezavantajlı. Kente göçle gelip, kentin kıyısında yaşıyorlar. İstanbul doğumlu olanların da birinci kuşak şehirliler olduğu anlaşılıyor. Sosyal çalkalanmadan olumsuz olarak etkilenmiş, çocukken cinsel ve fiziki şiddete maruz kalmış olmaları kültürel ve cinsel kimliklerini belirlemiş. Eğitim düzeylerinin, Türkiye ortalamasından da düşük olması sosyal sapmayı etkileyen en önemli faktör. Travestilerin büyük bir bölümü ailesinden şefkat görmemiş. Bu da sosyal sapmayı açıklayan psikolojik veri olarak karşımıza çıkıyor. Travestilerin sayısında sistematik bir artış var. Türkiye, tarihinin en önemli sosyal alt üst oluşundan geçiyor. Bu geçiş dönemi kültürel ve cinsel sapmalara yol açıyor. İnsanların cinsel tercihleri olabilir ama burada söz konusu kitle vücudunu para karşılığı satarak hayatını kazanan insanlardan oluşuyor. Sami Bey'in bir polis memuru olması bu çalışmayı daha da anlamlı kılıyor. Bu çalışma çok önemli çünkü, travestiler hakkında oldukça bilgisiz sayılırız.