Beyin, ÅŸokla ortaya çıkan hafıza kaybı ile kendini koruyor

Åžiddetli fiziksel veya ruhsal acılara karşı vücudun savunma mekanizması: AÄŸrı inhibisyonu ve hafıza kaybı. Fiziksel veya ruhsal bir travma ile ortaya çıkan ani ve çok yüksek düzeyde bir stres, beynin öğrenme ve hafıza ile ilgili bölgelerini etkileyerek o an geliÅŸen korkunç olayı öğrenmesini ve bu olayın daha sonra hatırlanmasını engelleyebilir.Pek çok kiÅŸi araba veya uçak kazası, silahla yaralanma, enkaz altında kalma gibi fiziksel travmalarla, veya çok üzücü bir olayla karşılaÅŸtıklarında yaÅŸadıkları ÅŸok nedeni ile, bir çeÅŸit ÅŸuur kaybına uÄŸrar. Bu insanlar daha sonra olay anı ile ilgili ‘bir ÅŸey hatırlamadıklarını’ ifade ederler. Ä°nsan ve hayvanlarda yapılan bilimsel çalışmalar, travmaya baÄŸlı bu hafıza kayıplarının, yoÄŸun stres anında beynin bazı bölümlerinden salınan opiate peptitler ve beyin-böbrek üstü bezi iÅŸbirliÄŸi ile salınan kortikosteroid denilen hormonlar aracılığı ile ortaya çıktığını göstermektedir. Opiate peptitler grubuna giren endorfin ve enkefalinler vücudun doÄŸal analjezikleridir (aÄŸrı kesiciler) ve morfin benzeri bir etkileri vardır. Kalıcı bozukluklar oluyorAÄŸrı ile tetiklenerek salınımı artan endorfinler ve stres hormonları olan kortikosteroidler, kuvvetli bir analjezik etkinin yanında; bazen bir ÅŸok geliÅŸtirerek, ÅŸuuru da kapayabilmektedir. Bu ÅŸok ve hafıza kaybı süresi stresin derecesine baÄŸlı olarak geçici bir uyuÅŸukluktan baÅŸlayıp; birkaç güne, hatta daha uzun sürelere kadar deÄŸiÅŸebilir.Beynimiz, hipokampus ve neokorteks denilen bölgelerinde, anlık yaÅŸanan olayları ÄžeÄŸer önemli ise- öğrenilmiÅŸ bilgilere dönüştürür ve bu bilgiler kalıcı hafızayı oluÅŸturur. Hafif düzeyli heyecan ve stres, beyinde öğrenmeyi arttırıcı etki yapar. Ancak yoÄŸun ve uzun süreli stresin öğrenme ve hafıza üzerinde olumsuz etkileri vardır. Uzun sürelerle strese maruz kalan deney hayvanlarında da kortikosteroidlerin aşırı salınımına baÄŸlı olarak, öğrenme ve hafıza merkezlerinde kalıcı bozuklukların ortaya çıktığı ve öğrenmenin baskılandığı bilinmektedir. Mükemmel sistemFiziksel veya ruhsal bir travma ile ortaya çıkan ani ve çok yüksek düzeyde bir stres ise, beynin öğrenme ve hafıza ile ilgili bölgelerini etkileyerek; o an geliÅŸen korkunç olayı öğrenmesini ve bu olayın daha sonra hatırlanmasını engelleyebilir. Bu ÅŸuur kayıpları, kiÅŸinin yaşı, cinsiyeti, ve daha önce geçirilmiÅŸ bu tür travmaların varlığına baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸik düzeylerde olabilir. Hafıza kayıpları küçük çocuklarda ve daha önce benzer deneyimlere maruz kalmış kiÅŸilerde daha ileri derecede ortaya çıkar. Çocuklar, beyin geliÅŸiminin henüz tamamlanmadığı yıllarda yaÅŸadıkları deneyimleri ileriki yaÅŸlarında hatırlayamaz. Ancak acı veren bu deneyimler hatırlanmasa ve ifade edilemese de beynin amygdaloid çekirdekler gibi bazı bölgelerinde kaydedildiÄŸi için, ileri yaÅŸlarda ruhsal olarak bazı olumsuz izlerin ortaya çıkması kaçınılmazdır.Istırap veren pek çok koÅŸulun tehdidi altında bulunan canlılar için, beynin analjezik (aÄŸrı giderici) ve amnezik (hafıza kaybı) sistemlerinin bu deÄŸiÅŸik fonksiyonları bazen acil durumlarda canlının acıyı algılamasını azaltan, hatta hayatta kalabilmeyi (survival) saÄŸlayan mükemmel bir sistemi oluÅŸturur.Â