Beyaz bayraklı tuvaletler için 3 milyon dolar harcadık, daha ne harcanacak, belli deÄŸil

Tuvaletlerden söz etmek ayıp sayılmış, tabulaÅŸtırılmış ve konuÅŸulmaktan hep kaçınılmış. 1988'de Japonya'dan 222 uzmanın katıldığı bir ‘‘Tuvalet Sempozyumu’’ yapılınca Fransızların meÅŸhur gazetesi Le Monde ‘‘bu konuyu konuÅŸmanın zamanı geldi geçiyor’’ diyerek sayfalarında bu sempozyuma geniÅŸ yer vermiÅŸti. Keio Ãœniversitesi profesörlerinden Hideo Nishioka, Japonya'daki bütün umumi tuvaletleri mükemmelleÅŸtirmek için çalışmalar yapmış ve dört ‘‘K’’ya savaÅŸ açmıştı: Kitanai-kirli, Kusai-pis, Kurai-karanlık, Kovei-korkutucu. Ä°ÅŸte Türkiye'de de, umumi tuvaletleri girilebilir hale getirmeye çalışan ve bunun için üç yılda 3 milyon dolar harcayan biri var: OPET Petrol'lerinin sahibi Nurten Öztürk. Yollara düştüğümüzde hepimizin başına sık sık gelen saatlerce ‘‘idare’’ etme derdinden bizi kurtarmak için, iÅŸe kendi akaryakıt istasyonlarındaki tuvalet temizliÄŸinden baÅŸladı. Åžimdi tuvaletine girilebilir hale gelen istasyonlarda beyaz bayraklar asılı.54 yaşındasınız. Paranız da var. Ä°stanbul'da oturup BoÄŸaz'ın keyfini çıkarmak yerine, niye böyle 'boktan' bir iÅŸle uÄŸraşıyorsunuz?- Anneyim ve çocuklarımla yola çıktığımda oların da girebileceÄŸi temiz bir tuvalet bulmak büyük bir sorundu. Turistlerin bizim tuvaletleri kullandıktan sonra yüzlerindeki o alçaltıcı ifadeyi görmek ve bunun altında ezilmek beni üzüyordu. Aynı zamanda biyoloji öğretmeni de olduÄŸum için temiz tuvalet konusunda mutlaka bir ÅŸeyler yapmak istiyordum. Türkiye'de çok fazla çocuk ve bebek ölümü var. Bunların çoÄŸu tuvalet temizliÄŸi bilmeyen anneler yüzünden oluyor. Öncelikle Opet olarak, akaryakıt istasyonlarımızda ne yapabiliriz diye düşündüm ve temiz tuvalet kampanyası yapmaya karar verdim.Ä°nsan ömrünün kaç yılı tuvalette geçiyormuÅŸ hesapladınız mı hiç?- 80 yıl ömrü olan bir insanın, ortalama 3 yılı tuvalette geçiyor. Mide ülseri, mide kanserine varan hastalıklara kadar daha pekçok hastalık pis tuvaletler yüzünden oluyor. Akan su kir tutmaz diyoruz, kadınlarımız çocuklarının bezini o suda yıkıyor, biraz daha aÅŸağıdaki biri de aynı suyla alıp besinlerini suluyor. Sonra biz de afiyetle yiyoruz! Ama insanımız cin gibi, eÄŸer doÄŸru ÅŸeyler öğretirseniz hemen alıyor. Bu iÅŸin kökten çözümü eÄŸitim. Biz bu eÄŸitim kampanyası sırasında, eÄŸitmen bir kadromuzu trafik kazasında kaybettik. Bu kampanyaya inanmış birilerinin yola devam etmesi gerekiyordu ve bu yüzden sürekli kampanyanın başında oldum.DEVLET OKULLARINA PARAYLA SU VERÄ°LMESÄ°NE ÇILDIRIYORUMBu iÅŸle uÄŸraÅŸtığınız için çevrenizdekiler 'bu kadın deli' diyorlar mı? Ya da sizin delirdiÄŸiniz yerler oldu mu?- Kimse bana deli demedi ama benim delirdiÄŸim yerler oldu. Devlet okullarına parayla su verilmesine çıldırıyorum meselá. Okullar kontörle su alıyor, kontörleri bitince de suları kesiliyor. Sonra veliler, ‘‘çocuÄŸum grip, sarılık, tifo, dizanteri oldu’’ deyip sürekli ÅŸikayet ediyorlar. Okulun suyunu kesip, çocukları mikroplarla kucak kucaÄŸa bırakırsanız, ne bekliyorsunuz ki? Bari devlet okullarına suyu parasız versinler. Bu kampanya için ÅŸu ana kadar kaç para harcadınız? Daha ne kadar harcayacaksınız?- Üç yılda 3 milyon dolar harcadık. Sürekli yollarda olan araçlar, broşürler, reklam filmleri, gittiÄŸimiz yerlerde verdiÄŸimiz eÄŸitimler için her yıl 500 ile 1 milyon dolar arasında para harcadık. Daha ne kadar harcayacağımız da belli deÄŸil. Bazı havaalanlarında bile hálá sadece alaturka tuvalet var. Askeriyede ise alafranga tuvalet yasak. Alaturka tuvaletin kullanılmasında niye bu kadar ısrar ediliyor?- Tuvalet iÅŸletmecilerinin yaptığı bir ankete göre, yüzde 95'imiz tuvalet kullanmayı bilmiyor. Tuvaletlerin tarihçesi M.Ö. 2500-3000 yıllarına dayanıyor. Tuvalete benzer bir ÅŸeyler de ilk kez Mezopotamya'da kullanılmış. Yani alaturka tuvalet tarihçemizde var. Aslında alaturka tuvaletler sürekli bir mikrop kaynağı. Kuru tutmak çok zor ve sürekli ıslak olması, bakterilerin daha da çoÄŸalmasına sebep oluyor. Alaturka tuvalete oturmak daha saÄŸlıklı zannediliyor. Ama oturulduÄŸunda idrar torbası sıkışıyor, erkeklerde prostata neden oluyor, yaÅŸlılar, hamileler, diz sorunu yaÅŸayanların bunu kullanması daha da zor. Alafranga tuvaletlerde ise oturma yerinden irkiliyoruz. Herkes girdiÄŸinde ve çıktığında klozeti silerse en azından mikropların üremesini engellemiÅŸ oluruz. Bir de tuvaletleri hangi deterjanlarla temizleyeceÄŸimizi bilmiyoruz. Hiçbir ÅŸey bilmiyorsanız bari çamaşır suyuyla temizleyin. KADIN TUVALETLERÄ° ERKEK TUVALETLERÄ°NDEN DAHA PÄ°S'Avrupa'da her ÅŸey şöyle iyi, ama Türkiye'de ne kadar kötü' diye lafa baÅŸlamak genellikle sinir bozucudur ama Avrupalılar tuvalet temizliÄŸi konusunda bizden gerçekten daha iyiler. Batı ve DoÄŸu'nun tuvalet alışkanlıklarını araÅŸtırdınız mı?- Tuvalet sorunu geri kalmış ülkelerin sorunu. Biz illa modern tuvalet yapacaksınız diye tutturmuyoruz. Bizim istediÄŸimiz yeterli hijyenin saÄŸlandığı bir ortam o kadar. DoÄŸu ülkelerinde sabun bile doÄŸru düzgün kullanılmıyor. Sabunla ellerini ıslatıyorlar sadece. Halbuki sabunun eldeki kiri çözmesi zaten 22 saniyeden sonra baÅŸlıyor. Katı yerine sıvı sabunun kullanılması ÅŸart. Evlerde bizlerden baÅŸka kullanan olmadığı için katı sabun kullanılabilir ama umumi yerlerde mutlaka sıvı sabun olmalı. Avrupa mevcut sistemlerini sürekli deÄŸiÅŸtiriyor. El deÄŸmeden, hatta ayağınızı yaklaÅŸtırdığınızda manyetikle çalışan sifonlar var. Elleri mikroplardan uzaklaÅŸtırmak için her ÅŸeyi yapıyorlar.Umumi tuvaletlerde kadınlar tuvaleti mi, erkekler tuvaleti mi daha temiz?- Verilere göre kadınlar tuvaleti erkekler tuvaletinden daha pis. Çocuklarıyla ilgilenenler genellikle anneleri olduÄŸu için, tuvaleti de beraber kullanıyorlar, nedeni bu olabilir. Bu kampanya size neye mál oldu? Neler kazandırdı, neler kaybettirdi?- YaÅŸlandım. Üç yıldır yollardayım. Ama Türkiye'yi kesinlikle daha iyi tanımama sebep oldu. Ä°NGÄ°LÄ°Z BÃœYÃœKELÇİSÄ° ALATURKA TUVALETE ALAFRANGA USULÃœ OTURMUÅžTUÅžefik Okday, İçine EttiÄŸimizin Dünyası kitabında büyükbabası Tevfik PaÅŸa'nın kendisine aktardığı bir hikayeyi kitabında şöyle anlatmıştı: Sultan 2. Abdülhamid'in Hariciye Nazırlığı sırasında bir gün, yeni Ä°ngiliz büyükelçisi, padiÅŸaha itimatnamesini vermek için saraya gelir. PadiÅŸahın yanından çıktığında ise acele tuvalete gitmesi gerektiÄŸini söyler. Saraydaki tuvaletler oymalı mermerden, tertemiz ancak alaturkadır. Elçi tuvalette biraz uzunca kalır, çıktığında büyükbabam Tevfik PaÅŸa, kendisine rahat edip edemediÄŸini sorunca, Ä°ngiliz elçisi gülerek, ‘‘It was very good, but it was cold‘ (Çok güzeldi, fakat biraz soÄŸuktu) cevabını verir. Anlaşılan alaturka tuvaleti bilmeyen elçi hazretleri, tuvalete alafranga usulü oturmuÅŸtu.ENGELLÄ° TUVALETÄ° OLMAYANA BAYÄ°LÄ°K VERMÄ°YORLAROpet'in tüm Türkiye'de 550 adet akaryakıt istasyonu var. Engelli tuvaleti yaptırmayanlara ve bebek bezi deÄŸiÅŸim yeri olmayan tuvaletlere bayilik verilmiyor. Tuvalet temizliÄŸinden iyi puan alanlara beyaz bayrak asılıyor. 100 üzerinden 70 alanların ise bayrağı indiriliyor. 550 istasyondan 330'unda beyaz bayrak var. Yıl sonuna kadar hepsi gerekli denetimlere geçecekler ve hepsi beyaz bayraklı olacak. Ä°stenilen standartlara ulaÅŸtıktan bir süre sonra tüm istasyonlardaki bayraklar indirilecek. Â