Beş kere hatim indiren ünlü komünist
Güncelleme Tarihi:
İhsan YILMAZ
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 31, 2001 02:05
Romancı Vedat Türkali, seksen üç yıllık yaşamından ilginç ve çarıpcı kesitleri ‘‘Komünist’’ adlı anı kitabında anlattı. Tam beş kere hatim indirdiğini belirten Türkali, Türkiye Cumhuriyeti'nin yakın dönem siyasi ve entelektüel tarihine değişik bir pencere açıyor.
TKP'nin tarihini anlattığı ‘‘Güven’’ adlı iki ciltlik romanıyla uzun süre ‘‘çok satanlar’’ listesinde yer alan Vedat Türkali, yeni kitabı ‘‘Komünist’’te bu kez kendi tarihini anlatıyor.
Kendi deyimiyle arkadaşı Komünist Mehmet yoksul hayatından gelen gerçekleri ateşledi ve onu komünist yaptı. Kitapta Mihri Belli’den Şefik Hüsnü’ye, Yusuf Atılgan’dan eski eşi Merih Pirhasan’a kadar birçok portre yer alıyor.
Vedat Türkali, Samsun'da dindar bir aile ortamınında yetişiyor. Kendi ifadesine göre, babası ‘‘namazında, orucunda, yobaz denecek ölçüde Müslüman, Kemalist reformlara tiksinerek karşı çıkan, şeriat yanlısı biri’’sidir: ‘Bir ablam hafızdı; ben de Kuran'ı beş kez hatmetmişimdir.’’
Delikanlılık günlerinin pembe düşlü coşkusuyla karara varmamız da çok uzun sürmedi. Sarıyer'de Tahsin'lerin ana-oğul kaldıkları iskeleye bakan evin balkonlu en üst katında hafta sonları, Yusuf, Asaf, Haig, Osman, Merih, Tahsin, ben toplanıp kendimize göre hücre çalışmalarına başlamıştık bile! Yaptığımız, Hikmet Kıvılcımlı'nın kitaplarını okuyup Marksisit bilgimizi genişletirken ülkemizin sorunlarına çözüm üretmeye çalışmaktı!’’
Birlikte Parti'ye girdikleri Yusuf Atılgan Maltepe Askeri Lisesi'ne atandıktan sonra kendileriyle hücre faaliyetlerine girmeyen ve soğuk davranan Yusuf Atılgan'ın bu durumuna bir anlam veremezler. Hatta aralarına bir soğukluk girer. İstanbul Sıkıyönetim'den gelen bir emirle odasında yapılan aramadan sonra gözaltına alınır Yusuf Atılgan. Yargılamadan sonra altı ay ceza verilip Ordu'dan çıkarılır Atılgan. Vedat Türkali'nin anıları, ünlü 1951 tevkifatı ile noktalanıyor. Şimdi söz sırası, diğer ‘‘eski tüfekler’’de. Bakalım onlar Türkali'nin yazdıkları hakkında neler söyleyecekler?
Kapı kapı illegal TKP arıyordum
Samsun'dan üniversiteye giden ilk isimler arasında yer alan Türkali, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi'ne kaydolur. Ancak, Türkali'nin aklı-fikri ‘‘gizli çalışan bir TKP’’ bulabilmektir. Halbuki, o yıllarda Komüntern kararıyla TKP'nin Kemalist bir çizgi izlemesi ve illegaliteye son vermesi kararlaştırılmıştır. Bu karar, Türkali'nin hiç de hoşuna gitmeyecektir: ‘‘Birkaç arkadaş, Tahsin Berkem, Asaf Ertekin, Osman Paçalı, Yusuf Atılgan, Haig Açıkgöz, Merih, ben, tüm aramamıza karşın, gizli çalışan bir TKP örgütü bulamadığımıza göre, böyle bir örgütü biz kendi aramızda kuramaz mıyız diye çoktandır düşünmeğe başlamıştık.’
Bir komünist, bir komünistle camide nasıl buluşurdu
‘‘Şefik Hüsnü'ye son gidişimde, Kapalıçarşı'da bir sokakta sayacı Ahmet Fırıncı'nın adresini verdi; gidip onunla görüşecektim. Ahmet Fırıncı da (Dede Ahmet)ad olarak tanıdığım eskilerdendi. Uzun süre Moskova'da kalmış, Merkez Komitesi üyesi olduğunu bildiğim biriydi. Gittim. Kendimi tanıtır tanıtmaz üst üste yığılmış derileri attı yere, başına çömeldik karşılıklı; dükkana alış verişe gelmiş biriydim, arkam sokakta konuşuyorduk. Bir akşam geç bir saatte, Fatih Camii'nin arka kapısında, Boz Mehmet'in beni bekleyeceğini söyledi(...) Dede Ahmet Fırıncı'nın söylediği gün, saatte gittim buluşma yerine, kimseciğin bulunmadığı karanlık bir duvar dibinden çıktı Boz Mehmet.’’
Kendi deyimiyle arkadaşı Komünist Mehmet yoksul hayatından gelen gerçekleri ateşledi ve onu komünist yaptı. Kitapta Mihri Belli’den Şefik Hüsnü’ye, Yusuf Atılgan’dan eski eşi Merih Pirhasan’a kadar birçok portre yer alıyor.
Vedat Türkali, Samsun'da dindar bir aile ortamınında yetişiyor. Kendi ifadesine göre, babası ‘‘namazında, orucunda, yobaz denecek ölçüde Müslüman, Kemalist reformlara tiksinerek karşı çıkan, şeriat yanlısı biri’’sidir: ‘Bir ablam hafızdı; ben de Kuran'ı beş kez hatmetmişimdir.’’
Delikanlılık günlerinin pembe düşlü coşkusuyla karara varmamız da çok uzun sürmedi. Sarıyer'de Tahsin'lerin ana-oğul kaldıkları iskeleye bakan evin balkonlu en üst katında hafta sonları, Yusuf, Asaf, Haig, Osman, Merih, Tahsin, ben toplanıp kendimize göre hücre çalışmalarına başlamıştık bile! Yaptığımız, Hikmet Kıvılcımlı'nın kitaplarını okuyup Marksisit bilgimizi genişletirken ülkemizin sorunlarına çözüm üretmeye çalışmaktı!’’
Birlikte Parti'ye girdikleri Yusuf Atılgan Maltepe Askeri Lisesi'ne atandıktan sonra kendileriyle hücre faaliyetlerine girmeyen ve soğuk davranan Yusuf Atılgan'ın bu durumuna bir anlam veremezler. Hatta aralarına bir soğukluk girer. İstanbul Sıkıyönetim'den gelen bir emirle odasında yapılan aramadan sonra gözaltına alınır Yusuf Atılgan. Yargılamadan sonra altı ay ceza verilip Ordu'dan çıkarılır Atılgan. Vedat Türkali'nin anıları, ünlü 1951 tevkifatı ile noktalanıyor. Şimdi söz sırası, diğer ‘‘eski tüfekler’’de. Bakalım onlar Türkali'nin yazdıkları hakkında neler söyleyecekler?
Kapı kapı illegal TKP arıyordum
Samsun'dan üniversiteye giden ilk isimler arasında yer alan Türkali, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi'ne kaydolur. Ancak, Türkali'nin aklı-fikri ‘‘gizli çalışan bir TKP’’ bulabilmektir. Halbuki, o yıllarda Komüntern kararıyla TKP'nin Kemalist bir çizgi izlemesi ve illegaliteye son vermesi kararlaştırılmıştır. Bu karar, Türkali'nin hiç de hoşuna gitmeyecektir: ‘‘Birkaç arkadaş, Tahsin Berkem, Asaf Ertekin, Osman Paçalı, Yusuf Atılgan, Haig Açıkgöz, Merih, ben, tüm aramamıza karşın, gizli çalışan bir TKP örgütü bulamadığımıza göre, böyle bir örgütü biz kendi aramızda kuramaz mıyız diye çoktandır düşünmeğe başlamıştık.’
Bir komünist, bir komünistle camide nasıl buluşurdu
‘‘Şefik Hüsnü'ye son gidişimde, Kapalıçarşı'da bir sokakta sayacı Ahmet Fırıncı'nın adresini verdi; gidip onunla görüşecektim. Ahmet Fırıncı da (Dede Ahmet)ad olarak tanıdığım eskilerdendi. Uzun süre Moskova'da kalmış, Merkez Komitesi üyesi olduğunu bildiğim biriydi. Gittim. Kendimi tanıtır tanıtmaz üst üste yığılmış derileri attı yere, başına çömeldik karşılıklı; dükkana alış verişe gelmiş biriydim, arkam sokakta konuşuyorduk. Bir akşam geç bir saatte, Fatih Camii'nin arka kapısında, Boz Mehmet'in beni bekleyeceğini söyledi(...) Dede Ahmet Fırıncı'nın söylediği gün, saatte gittim buluşma yerine, kimseciğin bulunmadığı karanlık bir duvar dibinden çıktı Boz Mehmet.’’