Belleklerdeki acı hala taze

Depremin yarattığı maddi izler büyük ölçüde silinirken, en büyük sorunu, kalıcı konutlar oluşturuyor. Halen Sakarya, Kocaeli, Bolu ve Düzce'de yaklaşık 12 bin prefabrik konutta, 40 bin dolayında vatandaş barınıyor.

Tarih 17 Ağustos 1999... Saat 03.02... Marmara Bölgesi, yeraltından gelen derin bir uğultuyla sarsılır. Kimse henüz ne olduğunu anlayamadan, Gölcük merkezli 7.4 büyüklüğündeki deprem, ''Asrın felaketi'' olarak nitelendirilen ve maddi-manevi büyük kayıplara yol açan yıkımı bir anda gerçekleştiriverir: 17 bin 127 kaybedilen yaşam... 43 bin 953 yaralı...

Ãœlkenin refah seviyesi en yüksek bölgesi olan Marmara'da, gün ışıdığında felaketin boyutları ortaya çıkmaya baÅŸladı. Daha düne kadarhiç yıkılmayacağına inanılan devasa binalar, depremde adeta yerle bir olurken, binlerce insan için de mezara dönüştü.Â
       Â
ADAPAZARI-Ä°ZMÄ°T
   Â
Sakarya ve Kocaeli'nde, halen 29 bin civarında vatandaÅŸ toplam 8 bin 638 prefabrik konutta barınıyor.Â

Sakarya'da depremden sonra yapılan 10 bin 42 prefabrik konutta barınan 38 bin 90 kiÅŸiden önemli bölümü ya kalıcı konutlarına ya da kiraya çıkarak, buraları boÅŸalttı. Halen, 4 bin 704 prefabrik konutta,15 bin civarında vatandaÅŸ yaÅŸamını sürdürüyor.Â

BoÅŸaltılan bu konutlardan 1.334'ü satılırken, 302'si resmi kurumlara verildi, 98'i tahrip oldu, 52'si Afyon'a gönderildi ve 48'i de yandı. Kalan konutlar ise Bayındırlık ve Ä°skan Ä°l Müdürlüğü'nce korunuyor.Â

Sakarya'da, depremde yıkılan 24 bin 723 konuta karşılık, Bayındırlık ve Ä°skan Bakanlığı, Dünya Bankası ile çeÅŸitli hibeci kuruluÅŸlar Camili ve Karaman mahallesi ile Ferizli Ä°lçesi'nde toplam 8bin 228 kalıcı konut yaptırdı. Bunlardan 7 bin civarındaki konutun haksahibi anahtarlarını teslim aldı.Â
   Â
KOCAELÄ°'DEKÄ° DURUM
   Â
Kocaeli'nde de, Bayındırlık ve Ä°skan Bakanlığı ile özel kuruluÅŸlarve ÅŸahıslar tarafından 17 bölgede yaptırılan 15 bin 686 prefabrik konutta, ilk dönemlerde 55 bin 633 kiÅŸi barındı. Halen 3 bin 934 prefabrik konutta 14 bin civarında vatandaÅŸ yaÅŸamını sürdürüyor.Â

Kaldırılan prefabrik konutlardan 2'si Trabzon'un Akçaabat Ä°lçesi'ne baÄŸlı Işıklar Belde Belediyesi'ne, 8'i Bingöl Belediyesi'ne 40'ı Gümüşhane ValiliÄŸi'ne, Bakanlık onayı ile ücretsiz verildi.Â

Konutlardan 6 bin 496'sı ile sosyal tesis olarak kullanan prefabrik yapıların satışından toplam 3 trilyon 153 milyar 367 milyon 692 bin lira gelir saÄŸlandı.Â

Depremde yıkılan ya da ağır hasar gören 34 bin 275 konuta karşılıkda, Bayındırlık ve Ä°skan Bakanlığı, Dünya Bankası ile çeÅŸitli hibeci kuruluÅŸlar tarafından toplam 17 bin 778 kalıcı konut yaptırıldı.Â

Ä°zmit, Gölcük, Derince, Körfez ve Gebze ilçeleri ile baÄŸlı beldelerden bazılarında yaptırılan konutlardan 15 bin 760'ı hak sahiplerince teslim alındı. Fazladan yaptırılan 2 bin 18 konut ise boÅŸduruyor. Bu konutlar, orta ya da ağır hasarlı olup da mahkemelere davaaçan kiÅŸiler, hak sahibi sayılmaları halinde dağıtılacak.Â

Bu arada, Karamürsel Ä°lçesi'nde Dünya Bankasafından planlanan506 kalıcı konutun yapımı ise halen sürüyor. Bu konutlar, yer sorunu yüzünden geç baÅŸladığı için tamamlanamadı.Â

Öte yandan, Sakarya'da orta hasar gören 18 bin 437 konuttan yaklaşık 15 bininde, Kocaeli'nde ise 40 bin 757 konuttan yaklaşık 35 bininde onarım ve güçlendirme çalışması tamamlandı.Â

Her iki ilde, orta hasarlı diÄŸer konutların bir bölümünde güçlendirme çalışması ve onarım sürüyor, bir bölümünün ise sahiplerince baÅŸlatılan hukuki süreç iÅŸliyor.Â
   Â
YALOVA
   Â
Deprem, cıvıl cıvıl çay bahçeleri ve tatil siteleriyle ünlü Yalova'da da tam anlamıyla yıkıma yol açtı. Bir zamanlar, balkon sohbetlerinden yükselen kahkahaların duyulduÄŸu kent, depremin yol açtığı elektrik kesintisi nedeniyle karanlığa gömülürken, enkaz altından gelen feryatlar, yürekleri parçalamaya baÅŸladı.Â

Yalova, tam anlamıyla bir kabusu yaşıyordu. Depremden saÄŸ kurtulanlar panik içinde saÄŸa sola koÅŸuÅŸtururken, ambulans ve polis araçlarının siren sesleri, kenti kapladı. Binalarla birlikte, hayallerde enkaz haline girerken, ortaya çıkan dramatik öyküler, kamuoyunu derinden etkilemeye baÅŸladı.Â

Bunlardan biri de, Erzincan depreminde eÅŸi Nurhayat ve 16 yaşındaki oÄŸlu Yusuf'u kaybettikten sonra, diÄŸer oÄŸlu Kerim ile birlikte Yalova'nın Çiftlikköy Ä°lçesi'ne yerleÅŸen Harun Saten'e ait.Â

Emekli öğretmen Harun Saten, 17 AÄŸustos 1999'da, beyinlere kazınansaat dilimi olan 03.02'de yaÅŸadığı büyük acıyı, A.A muhabirine şöyle anlatıyordu:Â

''Çiftlikköy'den, daha sonra Yalova'ya taşındık. Hacımehmet Ovası'nda kiraladığımız bir dairede oturmaya baÅŸladık. Apartman daha yeniydi ve iskan izni bile alınmamıştı. Temmuz ayında oÄŸlumla büyük bir kavgamız oldu. Alkol almıştım ve onu hiç yere dövdüm.Â

Bu kavgalarımız daha sonra da sürdü ve yaÅŸamdaki en sevdiÄŸim varlığımla küstük. OÄŸlum benimle asla konuÅŸmadı, yemek bile yemedi. Deprem akÅŸamı onun sevdiÄŸi yiyecekleri hazırladım ve kendisini davet ettim. Gelmedi... Ä°kimiz de odamıza çekilmiÅŸtik. Depremden yarım saat önce, su içmek için kalktım. Kerim, sürekli üstü açık yatardı. Gece sessizce odasına girer ve üstünü örterdim. Yine öyle yaptım ve odama çekildim. Depremi hissettiÄŸimde, oÄŸlumun odasına gitmek nasip olmadı. Kerim'in, (Baba) diye bağırması, hala kulaklarımda. Apartmanımız tamamen çökmüştü. Ben enkaz altından yaralı olarak kurtarıldım. KeÅŸke ben de ölseydim, artık yaÅŸamamın bir anlamı yok.''Â

YaÅŸadığı üzüntülerle adeta kahrolan Harun Saten, 6 ay önce Yalova'da geçirdiÄŸi trafik kazasında hayatını kaybetti.Â
   Â
KALICI KONUTLARA FAZLA RAÄžBET YOK
   Â
2 bin 504 kiÅŸinin öldüğü, 4 bin 500 kiÅŸinin de yaralandığı Yalova'da, 10 bin 201 konut veya iÅŸyeri yıkıldı, 23 bin 517 bina da hasar gördü. Kentte, depremzedelerin barınma sorununu çözmek amacıyla ilk etapta prefabrik konutlar yapıldı.Â

Bayındırlık ve Ä°skan Bakanlığı'nca, kentin 9 ayrı bölgesinde yaptırılan 5 bin 150 prefabrik konutun, kalıcı konut inÅŸaatlarının tamamlanmasının ardından satılmasına karar verildi. Bu konutlardan bin845 adeti satılırken, kalanların satış iÅŸlemi de devam ediyor.Â

Yalova'nın SoÄŸucak, Altınova'nın Subaşı ve Çınarcık'ın Çalıca köylerinde, 5 bin 506 kalıcı konut inÅŸa edildi. Bu binalarla, depremzedelerin barınma sorunun tamamen ortadan kalkması hedeflenirken, bazı eksiklikleri gerekçe gösteren hak sahipleri, kalıcı konutlara pek fazla raÄŸbet göstermedi.Â
   Â
KALICI KONUTLAR SORUN YARATIYOR
   Â
Depremin Yalova'da yarattığı maddi izler hemen hemen silinirken, en büyük sorunu, depremzedelerin kalıcı konutlara karşı olan memnuniyetsizliÄŸi oluÅŸturuyor.Â

Depremde ağır yara alan ekonomik hayat yeniden canlanmaya baÅŸlarken, kaldırılmayan enkaz bulunmayan kentte, altyapı çalışmalarında da önemli mesafeler katedildi.Â

Buna karşın, depremzedelerin önemli bölümünün ulaşım, altyapı, eÄŸitim, saÄŸlık ve güvenlik gibi sorunların bulunmaması nedeniyle konutlarda oturmamakta direnmesi, Yalova'da hala büyük bir sorun olmaya devam ediyor. Kentteki kalıcı konutlarda doluluk oranı yaz aylarında yüzde 65, kış mevsiminde ise yüzde 30 civarında seyrediyor. Â

KALICI Ä°ÅžYERLERÄ° TAMAMLANDI
   Â
Bu arada, depremde iÅŸyerlerini kaybedenler için yaptırılan 450 kalıcı iÅŸyerinin yapımı tamamlandı.Â

Bu iÅŸyerlerinden 81'i, hak sahiplerince teslim alınmazken, gerekçeolarak, kalıcı konutların iÅŸyerlerine olan uzaklığı gösteriliyor.Â

Yalova Bayındırlık Ä°l Müdürü Mansur Abbasigil, hak sahiplerinin yakınmalarını haklı bulduklarını ifade ederek, ''Bu vatandaÅŸlara 1 Eylül'e kadar süre verdik. Ä°steyen hak sahipleri, bu tarihe kadar takas yapabilecekler'' dedi.Â
      Â
BOLU-DÃœZCE

Marmara depreminin 4. yılında, Bolu ve Düzce'deki prefabrik konutlar, kaldırılmaya baÅŸlandı.Â

269 kiÅŸinin öldüğü, 1.164 kiÅŸinin yaralandığı Bolu ve Düzce'de, 1.954 bina ağır hasar görerek yıkıldı. 17 AÄŸustos depreminin ardından 12 Kasım 1999'da saat 18.57'de ikinci bir deprem ile tekrar sarsılan Bolu ve Düzce'deki depremzedeler için Bayındırlık ve Ä°skan Bakanlığı tarafından prefabrik konutlar inÅŸa edildi.Â

Yaklaşık 40 bin depremzede, 17 bin prefabrik ve yaklaşık 1.000 konteynırda 2 yıl yaÅŸadıktan sonra, Bolu ve Düzce'de Kalıcı Deprem Konutları yapıldı.Â

Düzce'de 8 bin 393 depremzedeye, Bolu'da ise bin 430 kiÅŸiye hak sahibi oldukları için Kalıcı Deprem Konutu tahsis edilirken, evleri hasar gören depremzedelere ise Az Hasarlı Konut Yardımı yapıldı. Evleri yıkılan ve ağır hasar gören kiracılar ise hak sahibi olamadıkları için prefabrik evlerinde kalmaya devam ediyorlar.Â
   Â
''PREFABRÄ°K KONUTLAR SATILIYOR''
   Â
17 AÄŸustos ve 12 Kasım depremlerini yaÅŸayan Bolu ve Düzce'ye Bayındırlık ve Ä°skan Bakanlığı, Türk ve yabancı yardım kuruluÅŸları tarafından kurulan yaklaşık 10 bin prefabrik konut, depremin etkilerinin ortadan kalktığına inanıldığı için kriz merkezleri tarafından aÅŸama aÅŸama kaldırıldı.Â

Bolu ve Düzce'de mevcut olan 5 prefabrik konut alanında üniversiteöğrencileri ve ekonomik durumunun iyi olmadığını belgeleyen 10 binin üzerinde vatandaÅŸ, 3 bin 340 deprem konutunda barınıyor.Â

Sökülen prefabrikler ise isteyen herkese ihale yöntemiyle metrekaresi 20 milyon liradan satılıyor.Â

Öte yandan, prefabrik alanlarda yaşayan depremzedelerden kimileri ekonomik durumlarının iyi olmadığını öne sürerek, kimileri ise yüksek binalara giremediklerini söyleyerek, prefabrik evlerinden çıkmayı reddediyorlar.
   Â
''EN HAYATÄ° KONU...''
   Â
Bolu Valisi Mehmet Ali Türker, yaşanan iki depremden önemli dersler çıkardıklarını anlatarak, şunları söyledi:

''Tek dileğimiz bir daha 17 Ağustosların yaşanmaması... Şimdi yaptığımız, aynı şiddette bir depremle tekrar karşılaştığımızda (En azzararla nasıl atlatırız?) sorusunun cevaplarını bulup, uygulamak. Düzce, Bolu'dan ayrılıp ayrı bir il olduktan sonra tüm seferberliğimizi Bolu kent merkezine yönlendirip, elimizden geldiğinceacı ve zararları telafi ettik. Yıkılan, ağır hasar gören binaların tümünün enkazları kaldırıldı ve güçlendirildi.''

Depremden sonra, ÅŸehirde birçok yenilik yapıldığına iÅŸaret eden Vali Türker, ''Ä°l GeliÅŸme Planı yaptırdık, CoÄŸrafi Bilgi Sistemi kurduk, çevre düzenine önem verdik. KurduÄŸumuz coÄŸrafi bilgi sistemi ile depremin etkileri en aza indirmeyi amaçlıyoruz. Ama burada en hayati konulardan biri, yapılan binaların uygun inÅŸaat teknikleri ve uygun zeminlere yapılması'' diye konuÅŸtu.Â
   Â
KALKINMADA ÖNCELİKLİ İL TALEBİ
   Â
Düzce Valisi Cengiz Bulut ise üzerinden 4 yıl geçmesine rağmen depremlerinin yol açtığı acıların hala belleklerinde yerini koruduğunuifade ederek, şunları kaydetti:

''9 Aralık 1999 tarihinde Düzce il oldu. Bu tarihten sonra depremin yaralarını sarmak, yenilen yapılanmayı planlamak ağır bir sorumluluk olarak yönetimin önüne çıktı. Özellikle depremler dolayısıyla büyük tahribata uÄŸrayan ekonomik ve sosyal yaÅŸantının rayına oturtulması gerekmektedir. Bunun içinde Düzce'nin kalkınmada öncelikli yöreler kapsamına alınması gereklidir. Amacımız, 2 büyük metropolün arasında tarım, turizm ve sanayi imkanları sınırsız olan Düzce'de bundan sonra acıların yaÅŸanmasına fırsat vermeden, planlı kalkınmayı temin etmektir.''        Â

HUKUKİ SÜREÇ
   Â
Depremden sonra, yıkılan binaların sorumluları hakkında hukuki süreç de baÅŸlatıldı.Â
Yalova'da, ''tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu birden fazla kiÅŸinin ölümüne ve yaralanmasına sebebiyet vermek'' suçunu içeren TCK'nın 455/2. maddesi uyarınca, müteahhit, kooperatif yöneticisi ve teknik sorumlu 164 kiÅŸi hakkında ceza davası açıldı. Bunlardan tutuklanan 93 kiÅŸi, daha sonra cezaevinden çıktı.Â

EskiÅŸehir'de, Marmara depreminde yıkılan Tarhan Apartmanı'nda 33 kiÅŸinin ölümüne sebebiyet vermek suçundan 3 yıl 4'er ay hapis cezasınaçarptırılan ve eski büyükÅŸehir belediye baÅŸkanı Orhan SoydaÅŸ'ın da aralarında bulunduÄŸu 4 kiÅŸinin davası temyiz aÅŸamasında bulunuyor.Â
   Â
KOCAELÄ° TABÄ°P ODASI
   Â
Bu arada, Kocaeli Tabip Odası, Marmara depreminin 4. yılı dolayısıyla hazırladığı raporda, saÄŸlık hizmetlerindeki olumsuzlukların giderilemediÄŸini savundu.Â

Oda'dan yapılan açıklamada,  kalıcı çözümlerin, merkezi düzeyde yapılacak ve tüm deprem bölgesini kapsayacak bir planlama ile elde edilebileceÄŸi ifade edilerek, ÅŸu görüşlere yer verildi:Â

''Kocaeli'nde, saÄŸlık hizmetleri veren kurum ve kuruluÅŸların birçok sorunu bulunmaktadır. Sorunlar, 1999 depreminden sonra gözle görülür bir ÅŸekilde ağırlaÅŸmıştır. Bu süreçte yaÅŸanan ekonomik krizlerde, halkın saÄŸlık hizmetlerinden yararlanmasını ve saÄŸlık hizmetleriniolumsuz etkilemiÅŸtir. Hastanelerin hayalet hastane haline geldiÄŸi ve prefabrik hastane anlayışının yerleÅŸtiÄŸi görülmektedir. Hasardan dolayı kullanılamaz hale gelen saÄŸlık ocağı, hastane birimleri gibi yapılar, dördüncü yıldönümünde de yerine konulamamıştır.''Â