Beden elektriÄŸi ile hastalıkların tedavi dönemi baÅŸladı

Vücuda yerleÅŸtirilen elektrotlar ile sinirleri uyararak kalp hastalıklarından saraya, kronik aÄŸrılardan idrar tutamamaya, iÅŸitme bozukluklarına ve depresyona kadar pek çok hastalığı tedavi etmek mümkün.Necla Özdemir aşırı dozda aÄŸrı kesici alıp yaÅŸamına son vermek istediÄŸinde henüz 38 yaşındaydı. 4 çocuÄŸu ile dul kalan Özdemir’i doktorlar tam zamanında müdahale ederek kurtardılar. Ancak bu intihar giriÅŸiminden sonra talihsiz kadın hiçbir zaman eski neÅŸesine kavuÅŸamadı. Sonraki 12 yıl boyunca piyasadaki antidepresanların hemen hemen tümünü denedi; sürekli olarak psikoterapi gördü ve 21 kez elektro ÅŸok tedavisi uygulandı. Ancak bunların hiçbiri Özdemir’e yaÅŸam arzusunu geri getirmedi. Bir gün televizyon programlarından birinden depresyon tedavisinde yeni bir yöntemin geliÅŸtirildiÄŸini öğrendi. Haziran 2003 tarihinde Londra’ya giderek bu yeni yöntemi deneyen ilk hastalardan biri oldu. Tedavi sırasında beynine ameliyatla bazı kablolar yerleÅŸtirildi. Bir ay sonra kendisini daha iyi hissetmeye baÅŸladı. Åžimdi depresyondan tümüyle kurtulduÄŸunu söylüyor.Biyokimyasal sistemDoktor ve bilim adamları, vücudu ilaçlarla veya ameliyatla deÄŸiÅŸtirilebilen biyokimyasal bir sistem olarak görme eÄŸilimindedir. Ancak son yıllarda insanı bir elektriksel alan olarak ele alma eÄŸilimi bu konvansiyonel görüşün pabucunu dama atıyor. Son 5 yıldır elektriksel implant’lerin (Tedavi amacıyla vücudun içine yerleÅŸtirilen cisimler) iyileÅŸtirdiÄŸi hastalıkların sayısı artmaya baÅŸladı. Bu hastalıklar kalp sorunlarından iÅŸitme bozukluklarına, idrar tutamamaktan kronik aÄŸrılara dek uzanan geniÅŸ bir yelpazeyi kapsıyor. Ameliyatla yerleÅŸtirildikleri için bu implant’ler ÅŸimdilik son çare olarak düşünülse de, implant kullanımı 2000 yılından bu yana ikiye katlanarak 250 bin kiÅŸiye ulaÅŸtı.Pek çok doktor implant’leri yan etkileri olmayan ve ilaç kullanımına ciddi bir alternatif oluÅŸturan önemli bir tedavi yöntemi olarak görüyor..Vagus siniriÖzdemir’e yerleÅŸtirilen vagus siniri stimülatörünün (VNS) depresyonun dışında baÅŸka hastalıklara da iyi geldiÄŸi kısa zamanda anlaşıldı. Bilim adamları ÅŸimdi bu implant’in etkisini, bulimiya ve endiÅŸe gibi çok sayıda psikiyatrik hastalık (travma sonrası stres bozukluÄŸu, panik atak, obsesif-kompulsif bozukluk da dahil) üzerinde de test ediyor. Newsweek dergisindeki habere göre, Sinirleri saran kablolardan ve koltukaltına veya köprücük kemiÄŸi altına yerleÅŸtirilen jeneratörden oluÅŸan implant orta ÅŸiddette pulslar gönderiyor. Gıdıklanma hissine benzer bir duygu Äžbilim adamları bunu nöromodülasyon olarak isimlendiriyor- sara krizlerinin sıklığını azaltıyor (Cihaz 1994 yılında Avrupa’da sara hastalığının tedavisinde kullanılmak üzere onaylandı). Hastalar tedaviden sonra, krizler tam olarak kesilmese de morallerinin büyük ölçüde düzeldiÄŸini söylüyorlar. Hayvanlar üzerinde yapılan araÅŸtırmalar, VNS uyarılarının sinir hücrelerinin ateÅŸleme hızını artırdığını gösteriyor. Sinir hücreleri bu ÅŸekilde duygudurumu düzenleyen norefrenin ve serotonin isimli iki nörotransmiter üretiyor. Ä°mplant’lerin üstünlüğüİmplant’lerin en büyük avantajlarından biri etkisinin hızlı (bazen birkaç dakika içinde) ve iptal edilebilir (elektriÄŸi kesebiliyorsunuz) olmasıdır. 2003 yılında Dallas’taki Presbyterian Hastanesi’nde migren hastaları üzerinde denenen implant’lerden umut verici sonuçlar alındı. Ä°mplant’i deneyen 8 hasta uyarı baÅŸlar baÅŸlamaz aÄŸrılarında azalma hissettiklerini, yarım saat sonra da tümüyle kaybolduÄŸunu belirttiler. Uyarı kesildiÄŸi zaman ise baÅŸ aÄŸrısının yeniden baÅŸladığı ve 20 dakika içinde zirve yaptığı görüldü. "Bazı insanlar gün içinde dayanılmaz aÄŸrılar çekerler. Bu insanların implant’lerden büyük yarar saÄŸlayacağını düşünüyoruz" diye konuÅŸan Londra Nöroloji Enstitüsü’nden Peter Goadsby, "DiÄŸer tedavilerden bugüne kadar yarar saÄŸlamayan hastaların implant’lere dört elle sarılacağını umuyoruz" diyor.Yan etkileriÄ°mplant’lerin yan etkileri ayrıca ilaçlar kadar rahatsız edici deÄŸildir. Sözgelimi migren ilaçları titreme ve yaÄŸlanmaya yol açarken, migren implant’leri açılıp kapanma sırasında hafif bir gıdıklanma hissi uyandırır. Özdemir kendisine takılan VNS cihazının yan etkileriyle ilgili ÅŸunları söylüyor: "Cihaz açıldığı zaman boÄŸazıma bir ÅŸey takılmış hissine kapılıyorum. Ancak bu duyguyu ilaçların (tansiyon düşmesi, halsizlik) ve elektroÅŸokun (kendisinde iki yıl süren bellek kaybı oluÅŸtu) yan etkilerine yeÄŸlerim." Stanford Ãœniversitesi’nden Robert Malenka, "Elektriksel uyarıyı çok hassas bir ÅŸekilde uygulayabilirsiniz. Oysa ilaç kullandığınız zaman tüm beyni kimyasal maddelerle yıkamış oluyorsunuz" diyor.Ä°mplant’lerin sakıncalarıHollanda, Enschede’deki Nöromodülasyon için Twente Enstitüsü’nden Rik Buschman, VNS’lerin yaygın bir ÅŸekilde kullanımlarının önündeki en büyük engelin maliyetleri olduÄŸunu söylüyor. Åžu anda bir VNS ameliyatı yaklaşık 20.000 dolara mal oluyor. Ayrıca cihazın çalışmama riskini de hesaba katmak gerekiyor. Dahası, her altı yılda bir pillerin yenilenmesi yeni bir ameliyat gerektiriyor. Doktorların hepsinin implant’lerin depresyona iyi geldiÄŸini düşünmemesi de yaygın kullanımın önündeki baÅŸka bir etmen. Merkezi Houston’da bulunan Cyberonics isimli implant üreten bir ÅŸirketin yaptığı pazar araÅŸtırmasına göre VNS’nin bir yıllık kullanımı sonunda ÅŸiddetli depresyon geçiren hastalarda yüzde 30 oranında bir iyileÅŸme görülüyor.Yeni teknolojilerÅžu anda üzerinde çalışılan teknolojiler implant’leri daha cazip bir alternatif haline getirebilir. Sözgelimi cep telefonlarındaki piller gibi deÄŸiÅŸtirilebilir pillere sahip olan VNS’ler, ameliyatsız deÄŸiÅŸtirilebilen minik piller bunlardan bazıları. Ayrıca bilim adamları elektrotları daha hassas bir ÅŸekilde yerleÅŸtirmenin yollarını arıyor. Bazı tedavilerde elektrotların beynin derinliklerinde kuru üzüm büyüklüğünde hedeflere ulaÅŸması gerekiyor. Ultra-hassas mikrofonlardan yararlanan operatörler, hedef nöronları tespit etmek için nöronların çıkarttığı sesleri "dinleyebilecek".Zaman içinde beyni dışarıdan uyaracak mıknatıslar implant’leri tamamen ortadan kaldırabilir. Böylece ameliyat gerekmeyebilecek. Kaldı ki son yapılan araÅŸtırmalar elektriksel uyarıların nöronların büyümesine veya fonksiyonlarını istenilen yönde deÄŸiÅŸtirmesine yol açtığını gösteriyor. Bu teknolojinin önünde kat etmesi gereken çok uzun bir yol olmasına karşın, doktorların artık yeni bir tedavi aracına kavuÅŸtukları kesin. Sinir uyarı teknolojisinde yeni geliÅŸmelerYeni cihazlarla ve yeni keÅŸiflerle donanan bilim adamları, çeÅŸitli hastalık semptomlarını sinirleri uyararak (nöro-stimülasyon) tedavi ediyor. Bu teknoloji bugün doktorlara ne gibi olanaklar saÄŸlıyor? Yarın neler saÄŸlayacak?BEYÄ°NDerin beyin stimülatörleri (uyarıcılar), beynin hassas bir ÅŸekilde belirlenmiÅŸ bölgelerine elektrik pulsları gönderir. Bu yöntemle Parkinson hastaları veya el ve ayaklarda titreme sorunu yaÅŸayan hastalar hareketleri üzerinde daha fazla kontrole sahip olur. Beyin sapının yakınlarındaki bir elektrot ile göğüs boÅŸluÄŸundaki bir jeneratörden oluÅŸan "Vagus-siniri-stimülatörü implant"leri sara krizleri, Alzheimer, kronik migren, bulimiya ve endiÅŸe gibi çok sayıda psikiyatrik hastalığın tedavisinde kullanılır.KALP VE AKCÄ°ÄžERLERAğır felç vakalarında artık mekanik solunum cihazları veya piller kullanılmıyor. Göğüs duvarına veya diyaframına yerleÅŸtirilen cihazlar, solunumu ve kalp atışlarını kontrol eden sinirleri faal hale getiriyor.Ä°DRAR KESESÄ°Ä°drar tutamama sorununun tedavisinde, cerrahlar derinin altına (aÅŸağıdaki resimde görüldüğü gibi) enjektör yardımı ile bir cihaz yerleÅŸtiriyor. Bu cihaz, belin alt kısımlarındaki idrar yapmayı düzenleyen siniri uyarıyor.KULAKLAR: Ä°ÅŸitme cihazları Äžyalnızca sesi yükseltir- ciddi iÅŸitme kayıplarında fazla bir yarar saÄŸlamaz. Ancak koklea (kulak salyangozu) implant’leri yarar saÄŸlar. Bunlar, bir konuÅŸma iÅŸlemcisinden yararlanarak sesi dijital sinyaller haline dönüştürür. Ve bir iç elektrot dizisi gerçek iÅŸitme sinirini uyarır.GÖZLERDünyanın dört bir yanındaki bilim adamları görme duyusunun çalışmadığı durumlarda yararlanmak üzere görsel protezler geliÅŸtiriyor. Bunun için, dış kameralar retina yakınlarına veya doÄŸrudan beynin görme sinirlerine yerleÅŸtirilmiÅŸ cihazlara görsel sinyaller gönderiyor.BELKEMİĞİKronik bel aÄŸrısı mı çekiyorsunuz? Medtronic, Advanced Bionics ve Advanced Neuromodulation Systems gibi bazı ÅŸirketlerin ürettiÄŸi omurga sinir-uyarıcıları, implant edilmiÅŸ baÄŸlantı ve pillerden yararlanarak elektriksel dürtüler gönderiyor. Bu dürtüler aÄŸrı mesajlarının yolunu keserek beyne ulaÅŸmasını engelliyor.ELLERHer iki kol ve bacağı felçli olan insanlar, kavrama stimülatörlerindan yararlanarak, omuzlarının uyarılmasıyla ellerini oynatabilecekler. Afferent Corp. yitirilmiÅŸ dokunma duyusunu geri getirecek bir sistem üzerinde çalışıyor.BACAKLARKaliforniya’daki Robomedica Inc isimli bir ÅŸirket, robotik bir "adım" geliÅŸtirdi. Bu, yürüme yeteneÄŸini yitiren hastalar için geliÅŸtirilmiÅŸ bir egzersiz cihazı. Åžirket, hafif robot bacaklar ile vücudu harmanlamaya çalışıyor. Sinir uyarıcıları, yürüme sırasındaki kritik anlarda, omuriliÄŸe giden duyusal akımı yükselterek bacakları faal hale getirmeyi amaçlıyor. Â