Batı Karzai'ye mahkum gibi görünüyor

Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai hafta sonu ülkede Kabil hükümeti adına savaşan NATO ülkelerine karşı olumsuz yorumlarını sürdürdü. Öte yandan Batı sahip olduğu manevra alanını hesaplamaya çalışıyor.

Pek çok analist Batı’nın çıkarlarına zarar vermeksizin Karzai’yi engellemek ya da cezalandırmak için elde çok fazla seçenek olmadığı görüşünde. Diplomatlar ve Afgan analistler de şimdilik Karzai’den daha iyi bir seçenek olmadığına inanıyor.

Pek çok insan Batı ile Afganistan arasındaki ilişkilerin daha da kötüye gideceğinden, Karzai’nin İran ve Çin’le yakınlaşacağından korkuyor. Çıkarları çoğu zaman Batı’yla çelişen bu ülkeler Taliban’a da sıcak bakıyor. Bu da örgütün güçlenmesi ve ülkede istikrarsızlığın daha da büyümesi riskini taşıyor.

Geçtiğimiz Perşembe günü Karzai, Batı ülkeleri ve NATO’yu Ağustos’taki devlet başkanlığı seçimlerinde sahtekârlık yapmakla ve koalisyon güçlerinin sergiledikleri işgalci tavırla isyancıların “ulusal direniş hareketi” olarak meşru bir kisveye bürünmesine neden olmakla suçlamış, Batı ülkeleri arasındaki ilişkiler ciddi yara almıştı.

KARZAİ'DEN TALİBAN TEHDİDİ

Cumartesi günü birçoğu destekçisi olan 60 parlamento üyesiyle bir araya gelen Karzai, teklif ettiği yeni seçim yasasını reddeden üyelere sert tepki gösterdi. Reddedilen teklif, üyeleri şu an Birleşmiş Milletler (BM), Afganistan Yüksek Mahkemesi ve Afganistan Bağımsız İnsan Hakları Komisyonu tarafından atanan Seçim Şikâyet Komisyonu’nun tüm üyelerini atama hakkını Karzai’ye verecekti.

Adının açıklanmasını istemeyen bir parlamento üyesine göre, Karzai görüşmede Batı karşıtı görüşlerini bir adım daha ileri taşıdı ve şöyle dedi: “Eğer sizlerden ve uluslararası kamuoyundan bana daha fazla baskı gelirse, yemin ederim ki Taliban’a katılırım.” Ancak Karzai’nin sözcüsüne ulaşılamadığı için bu haber teyit edilemedi.

Pazar günü Kandahar’da yaptığı bir konuşmada, Karzai yerel aşiretlerin liderlerine koalisyon güçlerinin yaz aylarında düzenleyeceği operasyonun liderlerin izni olmadan sürdürülemeyeceğini belirtti. Son günlerde sergilediği tavırlara bakıldığında, Karzai’nin gerçekten liderlerin operasyon konusundaki veto gücünü mü genişlettiği yoksa sadece korkularını bastırıp kendi yanına mı çekmek istediği ise henüz netleşmiş değil.

BATI’NIN ÜÇ OPSİYONU

Diplomatlar, Afgan analistler ve ülkenin vatandaşları BM ve diğer Batılı ülkelerin önünde üç seçenek olduğuna inanıyor: Askerleri geri çekme tehdidinde bulunmak veya gerçekten geri çekilmek; şu ana kadar pek sonuç vermeyen diplomasiye başvurmak; sivillerin yönetime katılımını artırmak.

Düşünce Kuruluşu Dış İlişkiler Konseyi’nden uzman Stephen Biddle, askerleri geri çekme tehdidinin ABD ve Batılı ülkeleri söylediklerini yapmaya zorlayacağını ve Afganistan’daki istikrarsızlığı besleyerek Batı’nın bölgedeki stratejik çıkarlarını riske atabileceğini söyledi.

Karzai’nin görevden alınmasını teklif ettiği öne sürülen ve üstleriyle seçim yolsuzluklarıyla nasıl baş edileceği konusunda büyük bir tartışmaya giren ve görevinden alınan BM Afganistan özel temsilcisi yardımcısı Peter Galbraith, Batı’nın geri çekilmekten başka bir şansı olmadığına inanıyor: “Önemli olsa da sonu gelmeyecek bir görev için asker göndermek anlamsız. İsyancılarla mücadelede başarılı olmak için güvenilir bir yerel ortağa ihtiyaç var.”

Öte yandan Afganistan’la diplomatik çözüm bulma çabaları şimdiye kadar hep başarısız oldu. Ancak Biddle gibi bazı analistler Batı’nın Afganistan’da daha fazla para harcamadan önce Kabil hükümetinden bazı tavizler istemesi gerektiğini düşünüyor.

Ancak bu yaklaşımın geri tepebileceğini ve Batı’nın en çok yardımcı olmak istediği grup olan Afgan halkına zarar verebileceğini ifade ediyor.

ANAYASA ENGELİ

Yerel halkın siyasete katılımının artırılmasıyla ilgili seçenek de umut verici olsa bile yapısal engellere takılıyor. Anayasa gereğince, eyalet valileri, yerel yargıçlar, kaymakamlar ve birçok devlet dairesi görevi seçilmekten çok atanarak belirleniyor.

Bazı bölgelerde Afganistan ve ABD hükümetlerinin uyguladığı programlar yerel bütçe programlarına dönüşmeye başladı ancak süreç çok yavaş ilerliyor ve yönetişimin daha gelişmiş bir seviyeye çekilmesi için yıllar geçmesi gerekiyor.

Bu olasılık bazı Afganları rahatsız ediyor. Afgan halkı, Karzai’nin uluslararası kamuoyuyla yaşadığı çatışmadan dolayı hayal kırıklığı yaşarken bu gerginliğin oluşturabileceği yeni kaos ortamı da korku yaratıyor.

Host eyaletindeki yerel bir aşiretin liderlerinden olan Gulab Mangal, Karzai’nin kardeşine yönelik yolsuzluk eleştirileri ardından sesini yükselttiğini ve uluslararası kamuoyu ile ilişkilerin gün geçtikçe kötüye gittiğini söyledi.

Vardak eyaletinden Mehram Ali ise uluslararası kamuoyuna Afganistan’ı ve Kabil hükümetini desteklemeye devam çağrısı yaptı: “Eğer dış güçler bizi terk ederse Afganhalkı her yönden sıkıntıyla baş başa kalır ve 10 yıl önce Taliban hükümeti ile nasılsak aynı noktaya geliriz.”