Başkan merak etti, sokak tarihi çalışması başladı

Eminönü Belediye Başkanı Lütfi Kibiroğlu Laleli Camii'nin önünden geçerken caminin adının nereden geldiğini merak edince, bir çalışma başlattı. İlçenin mahalle mahalle, sokak sokak tarihçesi çıkarılıyor.

Üst üste Roma-Bizans-Osmanlı imparatorluklarının izlerini en yoğun haliyle taşıyan tarihi Eminönü ilçesinde, belediye ayrıntılı bir tarihçe çalışması yapıyor. Projenin ortaya çıkışı Belediye Başkanı Lütfi Kibiroğlu'nun kişisel merakına dayanıyor. Kibiroğlu Laleli Camisi'nin adının nereden geldiğini merak edince, yanıt zaman içinde olgunlaşarak dev bir arşiv projesine dönüştü ve bütün ilçede tek tek önemli sokakların, mahallerin tarihçeleri, isimlerinin nereden geldiği araştırılmaya başlandı.

İlk aşamada Alemdar Mahallesi ele alındı ve buradaki çalışma tamamlandı. Yapılan çalışma sonuçlandığında mahallenin bir sözlüğünü çıkarmak mümkün olacak. Şu anki çalışmalara göre bazı semt ve sokakların isimlerinin kökenleri şöyle:

İNCİLİ ÇAVUŞ SOKAK

Sokağın ismi Firuz Ağa Camisi'nin hazinesinde bulunan İncili Çavuş kabrinden geliyor. İncili Çavuş, 17. yüzyılda saray ve çevresine ait fıkralarıyla tanınan tarihi bir tip. Adı ise kavuğuna padişahın taktığı rivayet edilen inciden geliyor.

LALELİ

İsim, bir görüşe göre 18. yüzyılda burada bulunan Laleli Çeşme'den, bir görüşe göre burada mezarı bulunan Laleli Baba'dan, başka bir görüşe göre ise Lale Bahçesi ve Lalezar Mescidi'nden geliyor. Çeşmeyi Fatih'in bir kiremitçisi yaptırmış. Laleli Baba'nın mezar taşı ise bugün Kemal Paşa Camii'nin hazinesinde saklanıyor. Semt bu tarihten önce Koska olarak biliniyordu. Laleli Külliyesi'nin yapılmasıyla Koska adının anlattığı bölge daralmış, Beyazıt'a doğru kaymış. Bugün adını sadece Koska Helvacısı anımsatıyor.

KUMKAPI

Semt, ismini Yedikule'den doğuya (Ahırkapı'ya doğru) doğru ilerlerken surların kıyısındaki kent kapılarından beşincisi olan kum kapısından alıyor. Bizans döneminde kostoskalion (küçük iskele) olarak bilinen Kumkapı öteden beri İstanbul'a kum taşıyan gemilerin yüklerini boşalttıkları yer olmuş.

KÜÇÜKPAZAR

Bu isim muhtemelen, bölgenin Tahtakale, Mahmutpaşa, Kapalı Çarşı gibi gibi birbirine birleşik büyük bir ticaret bölgesinin yanında görece daha küçük bir bir ticaret bölgesi olmasından kaynaklanıyor.

DİVAN YOLU

Topkapı Sarayı'nda her gün toplanan Divan-ı Humayun toplantı bittikten sonra dağılır, vezirler arabalarına binerek saraydan gösterişli bir biçimde Beyazıt, Aksaray, Fatih istikametine doğru konaklarına giderlerdi. Her gün tekrarlanan bu ritüel sonucu yolun Sultanahmet-Beyazıt arasındaki bölümü zamanla Divan Yolu adını aldı.

BESTEKAR OSMAN SOKAK

Daha önce burada yaşamış (1816-1885) olan tambur ustası Osman Bey'den geliyor. Kendi kendine öğrendiği tamburu Saray Fasıl Heyeti'nde çalacak kadar geliştiren ustanın, günümüze 41 bestesi ulaştı.

UNKAPANI

Şehirdeki un ticaretinin yapıldığı çarşıların bu bölgede toplanmasından geliyor. Burası her zaman iskan bölgesi olmamış, ticari yönü hep ağırlığını korumuş.

MAHMUTPAŞA

Semt, adını Fatih Sultan Mehmet'in ünlü sadrazamlarından Mahmut Paşa'nın yaptırdığı külliyeden alıyor. Önceleri seçkin bir mahalleydi. 19. yüzyıldan itibaren ticari bölge oldu.

MERCAN

Semtin ismi burada bulunan Mercan Ağa Camii'nden geliyor ama camiyi yaptıran Mercan Ağa'nın kimliği tartışmalı. Onun Fatih'in dar'üs-saade ağalarından Mercan Ağa olduğu tahmin ediliyor.

BAB-I ALİ

Bölgenin adı sadrazamın hem özel ikametgahının hem de resmi dairesinin burada bulunmasından geliyor. 1826'da sadrazamların konutu olmaktan çıktığında ise adı çoktan yerleşmişti.

GÜMÜŞHANELİ SOKAK

Burada bulunan nakşi Gümüşhanevi Tekkesi'nden dolayı bu adı aldığı sanılıyor.

Binalar da envanterde

EMİNÖNÜ Belediyesi, ilçe sınırları içindeki binaların envanterini çıkararak, elde edilen verileri bilgisayarlara yüklemeye başladı.

Bu uygulamaya göre ilk olarak ilçedeki 56 bin 400 emlak vergi mükellefinin listesinin çıkarılması hedeflenirken, diğer yandan da binaların zemin etüdü ve depremlere dayanıklılığının araştırılması için teknik bilgiler elde edilmesi kararlaştırıldı.

Eminönü Belediye Başkanı Lütfi Kibiroğlu ilk olarak tescilli tarihi eserlerin envanterinin çıkartılma işlemlerinin başladığını ve çalışmaların kısa sürede tamamlandığını belirterek ‘‘Bu bilgiler, fotoğraflı dosyalar halinde bilgisayarlara kaydedildi. Şimdi de sıra diğer binaların çalışmalarının tamamlanmasında. Çalışmalar ilçemizin gelecekteki imar plan uygulamalarının temelini teşkil edecek'' dedi. Bina envanterinin en kısa zamanda bitmesi planlanıyor.