Balık çiftlikleri şüphe altında

İzmir'in Foça ilçesi Orak adası Siren Kayalıkları bölgesinde ölü bulunan Akdeniz fokunun faillerinin belirlenmesi için soruşturma başlatılmadığı bildirildi. Akdeniz fokunun balık çiftliği sahiplerince katledilmiş olabileceği ileri sürüldü.

Foça Belediye Başkanı Nihat Dirim, ölen dişi foka kimlerin ateş açtığını bilmediklerini, bu nedenle soruşturma başlatılamadığını belirtti. Başkan Dirim, şunları söyledi:

‘‘Bilindiği gibi foklar iyi bir yüzücü olup günde 60 km. yol kat edebiliyor. Bu durumda bir fok, Foça'dan Sakız Adası'na kadar gidip avlanabiliyor. Ölen dişi fok da yıllardır proje kapsamında gözlem altında idi. Hatta 1995 Ocak ayında balıkçı ağlarına takılmış ve boynunda bir ip vardı. İpi çıkarabilmek için barındığı mağarada müdahalede bulunmak istedik, ancak uygun bir ortam yakalanamadı. Fokun ölüm nedenlerinden birinin kurşunlanma olması, koruma projesine gönül vermiş Foçalılar arasında büyük üzüntü yaratmıştır. Foça'da gözbebeğimiz gibi koruduğumuz foklara kurşun sıkabilen bir kişi, rahatlıkla insan da öldürebilir.’’

HER ŞEY GÖSTERMELİK

Öte yandan SOS Akdeniz Derneği Başkan Yardımcısı Savaş Emek, Akdeniz Fok'unu Koruma Projesi konusunda ‘‘Bu işe gönül vermiş ikiüç kişinin dışında herkes, Çevre Bakanlığı da dahil, işin reklamında’’ dedi. Yerel yöneticilerin telaş içinde olduğunu öne süren Emek, şöyle dedi:

‘‘Yabancı ülkelere karşı (fok katili) durumuna düşmemek için işi örtbas etmeye çalışıyorlar. Bilindiği gibi, yörede Akdeniz Foku'nu tehdit eden bir yığın balık çiftliği var. Türkiye'de herkes kolay yoldan para kazanmaya alıştığı için, balık çiftlik sahipleri de hiç bir önlem almadan, balıkları yediği için fokları baş düşman ilan etti. Yöre halkı, bugün yarın böyle bir olayı yüreği ağzında bekliyordu ve beklenen oldu.’’

Çiftlik sahiplerine fokların yanaşmasını önleyecek ağ verilmesi konusuna kimsenin sıcak bakmadığına da işaret eden Savaş Emek, ‘‘Gerekli önlemler alınmış olsaydı, bu olayı yaşamamış olurduk. Her şey göstermelik yapılıyor’’ diye konuştu.‘‘Olayın tek sorumlusu balık çiftliği sahipleridir’’ diyen Savaş Emek, şöyle devam etti:

‘‘Olay, balıkçıların işi olamaz. Sadist bir kişi de olamaz. Çünkü fokları gözlemek çok zor, görebilmek için çok uzun süre beklemek gerekiyor. Olayın geçmişine baktığınızda foklardan en fazla balık çiftlik sahiplerinin rahatsızlık duyduğunu görüyoruz.’’

Kaptan Cousteau buldu

Bugün tüm dünyada sayıları 300'ün altına düşmüş olan Akdeniz fokları (monachus monachus), Akdeniz bölgesinin en eski sahiplerinden. İnsanın ortaya çıkışından çok önceden beri bölgede varlıklarını sürdürüyorlardı. Bugünse tek düşmanı olan insan nedeniyle yok olmak üzere.

Soylarının tükendiği sanılan Akdeniz foklarını keşfeden ve ‘‘uygar dünyaya’’ tanıtarak soyunun korunmasını isteyen kişi ise ünlü denizbilimci Kaptan Cousteau'dan başkası değil.

İri foklar grubuna giren Akdeniz foklarının boyu bazen 3.80 metreye ulaşabiliyor. Ağırlıkları da 400 kiloya varabiliyor. Çiftleşmesinin temmuz ağustos ayında olduğu tahmin edilen foklarda hamilelik süresi 11 ay sürüyor. Akdeniz foku, iki yılda bir yavruluyor. Çekingen bir canlı olan Akderiz foklarının bugün son sığınağı, Akdeniz kıyılarındaki mağaralar... Türkiye sularındaki mağaralarda da tahminlere göre en fazla 50 fok yaşamakta...

Deniz kirliliği, plansız ve aşırı yapılaşma, kıyı doğal ortamlarının kitle turizmi tarafından tahrip edilmesi ve yasadışı avcılık, fokların sonunu getiren en önemli etmenler...

Akdeniz çeresinde kıyısı bulunan ülkeler, bu canlı türünün korunması için nedense yeterli özeni göstermiyorlar.

Koruma çalışmaları

Akdeniz fokunun korunmasına yönelik çalışmalar, Türkiye'de birkaç gönüllü sivil toplum kuruluşu ve üniversiteler dışında devletten fazla destek görmüyor. Ama ülkemizdeki koruma çalışmalarının tarihi, ülkemizde komşumuz Yunanistan'a nazan daha eski. Yunanistan'da ilk fok koruma projesi 1987'de başlatılırken türkiye'de ilk çalışma 1980'de yapıldı. Ankara Üniversitesi'nden Prof. Dr. Bahtiye Mursaloğlu'nun yaptığı çalışma, 1984 yılında Fransa'da yapılan 2. Uluslararası Akdeniz Foku Konferansı'nda büyük ilgi gördü.

Bugün Sualtı Araştırmaları Derneği (SAD), ODTÜ SÜT Akdeniz Fokunu Araştırma Grubu, İÜ Su Ürünleri Yüksekokulu gibi, sivil toplum ruluşları ve üniversiteler, Akdeniz foku konusunda idealistçe çalışmalar sürdürüyorlar.

Sualtı Araştırmaları Derneği Akdeniz Fokunu Araştırma Grubu'nun Foça Belediyesi ve Foça Yerel Fok Komitesi'yle 1992 yılından beri yürütmekte olduğu ‘‘Akdeniz Fokunun Türkiye'de Korunması Foça Pilot Bölgesi’’ Projesi, geçtiğimiz günlerde Uluslararası Ford Çevre koruma Ödülleri elemesinde türkiye birinciliğini kazandı.

Dernek yetkilileri, ödülün açıklanmasından sonra yalnızca Çevre Bakanlığı'ndan ve Özel Çevre Kurumu'ndan destek gördüklerini belirttiler. Yetkililer, Tarım, İçişleri, İmar ve Turizm bakanlıklarıyla politikacı ve bürokratları da destek olmaya çağırdılar.