AYNANIN NERESÄ°NDESÄ°NÄ°Z? Velazquez ve Las MeninasFırçayı tutan saÄŸ eli bir an hareketsiz kalır ve doÄŸru anı yakalamak için bekler. Başını sol omzuna doÄŸru

AYNANIN NERESÄ°NDESÄ°NÄ°Z? Velazquez ve Las MeninasFırçayı tutan saÄŸ eli bir an hareketsiz kalır ve doÄŸru anı yakalamak için bekler. Başını sol omzuna doÄŸru eÄŸen ressam, gözlerini bir noktada sabitler. Büyük bir dikkatle modeline bakar. Aslında yalnızca ressam deÄŸildir, resmi çizilene bakan. O an orada bulunan diÄŸer yedi kiÅŸiden dördü, uyuklamakta olan bir köpek, hatta duvardaki tabloda resmedilmiÅŸ iki kiÅŸi bile gözlerini orada sabitlemiÅŸ gibidirler. Aynı noktaya bakan bu insanların gözbebeklerinde resmi yapılan ÅŸeyi yani kendinizi görebilirsiniz! Evet bu defa model sizsiniz. Hem de cansız bir tablodaki ressama modellik ediyorsunuz ve o tablodakiler sizi seyrediyor. Aynasınız ya da aynadasınız. Resimdesiniz veya resmin kendisisiniz...Velazquez'in "Las Meninas-Nedimeler" isimli tablosu, bakanın bakılan olduÄŸu ve tablonun kiÅŸilerin arasına katıldığı tek resim olarak tanınır. Las Meninas'ın farkı bu kadarla kalmaz. Özne ve nesne, seyirci ile model öylesine iç içe geçmiÅŸtir ki, tabloya bakarken realiteyi sorgularsınız. (Yoksa tablo size bakarken mi demeliydim?) Bakan ve bakılan kimdir? Bir tablo, siz seyircisine hangi hakla 'görülen ÅŸey' muamelesi yapar, kendisi gören midir ki? Oysa hani hep biz görendik... Birden bire içinize içinize bakıldığını farkeder, ensenizde bir soÄŸukluk hissedersiniz. Avcıyken, av olmak gibi bir ÅŸey. Tablonun içinde bir yerdesiniz ama kendinizi göremiyorsunuz. Çünkü ressam asıl resmi (acaba bu tabloda kaç asıl resim var?) haliyle kendisine doÄŸru çevirmiÅŸ. Size bakıyor ve sizi ölümsüzleÅŸtiriyor. Velazquez, Tanrı rolünde o heryerde resmin içinde ve dışında. Kavramlar birbirine geçmiÅŸ, ters yüz edilmiÅŸ. Resimle aranızda bir ayna var. Siz aynanın öte tarafındasınız (yoksa içinde mi?)Ve Theophile Gautier, bu resmi ilk gördüğünde haklı olarak soruyor; "Aman tanrım, tablo nerede?" Ä°spanya kralı IV. Felipe, kraliçe Maria Anna (ki bunlar tablonun içindeki tablodalar), ressamın kendisi, nedimeler, saray görevlileri ve küçük prenses (resim yapılırken oradalar) ilk anda sıradan bir kompozisyona bakar gibisiniz Ancak gördüğümüz herÅŸey ne kadar gerçek? Michel Foucault, "Kelimeler ve Åžeyler", isimli kitabına bu resimden yola çıkarak baÅŸlar. Aynanın dibinden kimin yansıyacağını bilmiyormuÅŸ gibi yapmanın daha iyi olacağına inanır ve "Gördüğümüz ÅŸeyleri istediÄŸimiz kadar anlatalım , görünen ÅŸey hiçbir zaman söylenen ÅŸeyin içine sığmaz ve söylenmekte olan ÅŸey imgeler, eÄŸretilemeler, kıyaslamalar aracılığıyla istendiÄŸi kadar gösterilmeye çalışılsın, bunların ışıklarını saçtıkları yer gözlerin gördüğü deÄŸil de, sentaksın ardışıklığının tanımlandığı yerdir" der.Velasquez, Las Meninas'ı yaparken "Ä°nsan Bilimlerinin Arkeolojisi"nin yazılmasına ilham vereceÄŸini tahmin edemezdi kuÅŸkusuz. O, on yedinci yüzyılda baÅŸlayıp on sekizinci yüzyıla uzanan Barok sanatının resim alanındaki önemli temsilcilerinden biri. Ä°spanyol Barok resmi doruk noktasına Diego Rodriguez Silva Velazquez'le ulaÅŸmıştır. Aykırılıklara, sınırsız olana ve deÄŸiÅŸime meyli olan Barok akım sonsuzluÄŸu onun fırçasıyla arar. Parlaklığın oluÅŸturduÄŸu aydınlıkla karanlığın oluÅŸturduÄŸu zıtlık, görülenle görülmeyen arasındaki gizemli baÄŸ Velazquez'in çerçevesinin dışına çıkmasının nedenidir. Ä°ÅŸte bu yüzden Las Meninas'da insanlar resmedilmiÅŸ gibi deÄŸil gerçekten oradalarmış gibi dururlar ve biz nerede olduÄŸumuzu sorgularız. Işıklar ve gölgeler dünyasında gerçekle gerçek olmayan arasında kendimize bir yer ararız.Nalân YILDIZ - 3 Mayıs 2000, ÇarÅŸamba Â