Ayılar tüm dünyada inlerinden çıktı

Dünya ekonomilerindeki durgunluk tehlikesinin ABD'de gerçekleÅŸtirilen saldırı öncesinde de gündemde olduÄŸunu, saldırı sonrasında ise durgunluk riskinin arttğını hatta rakamlarla gerçekleÅŸmelerinin görülmeye baÅŸlandığını belirtmiÅŸtik. Ä°ÅŸin bir de borsalar yönü var. Borsalar ekonomilerin barometresi ise bu barometre uzun zamandır durgunluÄŸu iÅŸaret ediyor zaten. Neredeyse 2000 yılı başından bu yana hem de... BORSALAR 2000'DEN BU YANA DÜŞÜŞTE ÖrneÄŸin dünyanın lider borsası kabul edilen New York Borsası'nda dünyanın en büyük 30 ÅŸirketinin hisse senetlerinin iÅŸlem gördüğü Dow Jones Endeksi'ne bakalım. Dow, 2000 yılı başından bu yana yüzde 25'in üzerinde deÄŸer yitirmiÅŸ durumda. 2000 yılı içindeki 11 bin 750 puanlık zirvesine göre deÄŸer kaybı ise yüzde 30'a yaklaÅŸtı. Bu düşüş Dow Jones'un Birinci Dünya Savaşı'ndan bu yana yaÅŸadığı en büyük 10 düşüşten biri. Ama Dow Jones rakiplerine kıyasla iyi bir performans gösterdi bile denilebilir. ÖrneÄŸin Avrupa'nın dev borsası Frankfurt'ta Xetra Dax Endeksi Mart 2000'de gördüğü zirve rakamından bu yana neredeyse deÄŸerinin yarısına inmiÅŸ durumda. Londra Borsası Financial Times Endeksi ise Aralık 1999'daki zirvesinden bu yana yüzde 36 oranında deÄŸer yitirdi. DOW'UN KORKUTAN SEYRÄ° Borsalar ülkelerde ekonomilerni barometresidir dedik. Dünya ekonomisinin barometresi olarak da Dow Jones'u almak yanlış olmayacak. Genelde borsalada düşüşler 1 hata 2 yıllık süreler içinde zirveden aÅŸağı gelir. Oysa Dow'un son gerilemesi sadece bir kaç ay içinde gerçekleÅŸti. Örnek olarak Birinci Dünya Savaşı'ndan hemen sonra 1919-1921 yılları arasındandaki ayı piyasası dönemini alırsak, Dow 21 aylık bir süre içinde yüzde 47 oranında deÄŸer yitirdi. Büyük Bunalım'ın baÅŸlangıcına kadar olan zaman dilimine bakarsak, 1929-1932 arasındaki dönemde Dow, yüzde 89 oranında geriledi. Ä°kinci Dünya Savaşı öncesindeki dönemde yani 1939-1942 yılları arasında Dow'un deÄŸer kaybı yüzde 40 oldu. Watergate Skandalı ve Petrol Krizi sırasında yani 1973-1974 dönemi arasında Dow yüzde 45 deÄŸer yitirdi. BUHRAN HABERCÄ°SÄ° Bu düşüşlerin ortak yanı tamamının, sadece ABD ekonomisinin deÄŸil dünya ekonomilerininde da büyük buhranlar ve yeniden yapılanmalar yaÅŸandığı dönemlerde gerçekleÅŸmiÅŸ olmaları. Borsa yatırımcısı davranışı göz önüne alındığında düşüşlerin ortalama 1.5 yıllık dönemlere yayıldığı görülüyor. Her ne kadar günümüzdeki fon transfer hızı iÅŸlem zamanı ve vade mantığını deÄŸiÅŸtirdiyse de, yatırımcı davranışına bakarak dünyanın yeni bir buhran ya da yeniden yapılanma döneminin eÅŸiÄŸinde olduÄŸunu söyleyebiliriz. Ä°ÅŸte asıl soru da burada ortaya çıkıyor: Buhran mı, yeniden yapılanma mı? 1812'DEN SONRA Ä°LK ABD ekonomisi saldırı öncesinde de sıkıntı içindeydi: Japonya son 10 yıldır krizlerden başını kaldıramıyor. Latin Amerika, Asya, Rusya Avrupa sırayla krize girdi: Bu krizlerden çıkışlar sonrasında da hiç bir ekonomi eski gücüne kavuÅŸamadı. ABD iç savaÅŸ dönemi yani 1812 yılı ve Pearl Harbour baskınından yana hiç dirket saldırıya maruz kalmadı. Pearl Harbour ise yine sadece askeri hedeflere yönelmiÅŸ bir saldırı idi. Yani sıradan Amerikalı hiç bir zaman kapısının önünde bomba patladığına ÅŸahit olmadı. Düzeltelim 11 Eylül'e kadar ÅŸahit olmamıştı. TÃœKETÄ°CÄ° PSÄ°KOLOJÄ°SÄ° Kriz zamanı nerede olursa olsun tüm tüketicilerin tavrı aynıdır. Harcamadan kaçma, kendini güvene alma eÄŸilimi... Körfez Krizi günlerini ele alalım. Arap dünyası tarafından da sevilmeyen Saddam Hüseyin Kuveyt'i iÅŸgal edip de ABD bölgeye askeri varlığını yığmaya baÅŸlayınca, ülkedeki tüketici güven endeksi 101.7 seviyesinden 55.1 seviyesine kadar imiÅŸti. Ãœstelik sadece 6 ay içinde. Kriz atlatıldıktan sonra bile endeks ancak bir yıl içinde yeniden eski seviyelerine ulaÅŸtı. FAÄ°ZLER DÜŞÜYOR AMA... Bu arada faizlerin dünya çapında düşürüldüğüne ÅŸahit oluyoruz. Ama BaÅŸkan Bush 10 yıla yayılacak bir savaÅŸtan söz ediyor. Ayrıca terör örgütlerinin ABD içindeki eylemlerini yoÄŸunlaÅŸtıracaklarını da istihbarat örgütleri tarafından açıklanıyor. Oklohoma bombacısı'nı hatırlarsak ABD'nin kendi teröristleri de yeni faaliyetlere giriÅŸebilecek durumda. Türkiye çok iyi tanıktır ki terörün (hangi taraftan gelirse gelsin) hüküm sürdüğü coÄŸrafyalarda tüketici güveninden de yatırımdan da fon akışından da bahsetmek pek mümkün deÄŸil. Bunun yanında terörle mücadeleye ayrılacak kaynak da ekonomiler üzerinde ek yükler getiriyor. Türkiye'nin 20 yıllık süreçte PKK ile mücadele için harcadığı rakam resmi olarak 150 milyar dolar. Resmi rakamları ikiyle çarpmakta fayda vardır. ABD ise ilk etapta terörle mücadele için 40 milyar dolarlık bir fon ayırdı. Savaşın sürmesi ile bu fon miktarı da artacak. Bu da bütçe üzerinde ek yükler anlamına geliyor. Ä°nsan kaybını ise hiç saymıyoruz.(ÖnemsemediÄŸimizden deÄŸil elbette). Böyle bir ahval içinde faizin düşmüş olması kimi ilgilendirecek merak içindeyim açıkçası. Dünya üretiminin 5'te ikisinin ABD tüketici talebinden kaynaklandığını hesaba katarsak, bu coÄŸrafyada insanlar tüketmemeye baÅŸlarsa küresel etkisi inanılmaz boyutlarda olabilir. BORSALARDAN KAÇIÅž MI? Ä°MKB'ye bakarsak fiyatların inanılmaz düşük olduÄŸu bu seviyelerde bile Fiyat/kazanç oranı 65 seviyesinde. Bunun nedeni ÅŸirketlerin ciddi ölçülerde zarar etmesi. ABD'De ise örneÄŸin 1974 krizi sırazsında F/K oranı 6.2 seviyelerindeymiÅŸ. Åžimdi ise 22 seviyelerinde. Nedeni bizdeki durum ile neredeyse birebir aynı. Fiyat düşük ama karlar daha düşük. Dünya çapında yatırımcılar hisse senedini artık riskli görmeye baÅŸladı. Bu sadece bireysel yatırımcının tavrı deÄŸil. Kurumsal yatırımcılar da aynı durumda. The Wall Street Journal haberine göre ABD'deki saldırı sonrasında Londra Borsası'nda yatırım fonlarından özellikle de hisse senedi fonlarından ciddi bir para çıkışı yaÅŸandı. Bir sonraki hafta fon yatırımcıları piyasaya döndüyse de bu geri önüş çok ufak miktarda oldu ve paranın adresi hisse senedi fonları deÄŸil para piyasası fonlarıydı. AÅŸağıdaki tabloda Ä°ngiltere'deki ve Avrupada iÅŸlem gören fonların türlerine göre performansları yer alıyor. Bu tablo durumu yani hisse senedinden kaçışı çok net gösteriyor. .hurtext{ font-family : Arial, Helvetica, sans-serif; font-size : 12px; color : #000000; font-weight : normal; }Â