Avrupa Birliği kurumları

Avrupa BirliÄŸi barışı korumak ve ekonomik ve sosyal ilerlemeyi pekiÅŸtirmek amacı ile bir araya gelmiÅŸ 15 Ãœye Devletden oluÅŸur. BirliÄŸin içinde ortak kurumları bulunan üç Topluluk yer alır.Bunların içinde ilk kurulanı (1951 tarihli Paris AntlaÅŸması'yla) Avrupa Kömür ve Çelik TopluluÄŸu (AKÇT) olmuÅŸtu. Daha sonra (1957 tarihli Roma AntlaÅŸması'yla) Avrupa Ekonomik TopluluÄŸu ve Avrupa Atom Enerjisi TopluluÄŸu kuruldu. Topluluklar bu sürecin sonunda Ãœye Devletler arasındaki bütün iç sınırları kaldırarak tek bir pazar kurdular. 1992'de Maastrich'te imzalanan Avrupa BirliÄŸi AntlaÅŸması ile ekonomik ve parasal birlik doÄŸrultusunda ilerleyen ve belirli alanlarda hükümetler arası iÅŸbirliÄŸini içeren bir Avrupa BirliÄŸi kuruldu.BirliÄŸi yöneten kurumlar ÅŸunlardır: Demokratik yollarla seçilen Parlamento, Ãœye Devletleri temsil eden ve Bakanlardan oluÅŸan Konsey, Avrupa Devlet ve Hükümet BaÅŸkanları DoruÄŸu, AntlaÅŸmaların koruyucusu olan Komisyon, Topluluk hukukuna uyulmasını saÄŸlayan Adalet Divanı ve BirliÄŸin Mali yönetimini izleyen Sayıştay. Ayrıca ekonomik, sosyal ve bölgesel çıkar gruplarını temsil eden çeÅŸitli danışma kurulları vardır. BirliÄŸin dengeli geliÅŸimine katkıda bulunan projelerin finansmanını kolaylaÅŸtırmak amacıyla kurulmuÅŸ olan bir Avrupa Yatırım Bankası bulunmaktadır.BirliÄŸin gelecekte doÄŸuya ve güneye doÄŸru geniÅŸlemesi olasılığını göz önünde tutan üye devletler, üye sayısının artmasından sonra da BirliÄŸin etkili bir ÅŸekilde iÅŸlemesini güvenceye almak amacıyla 1996'da Topluluk usullerini gözden geçirmeye karar verdiler.Avrupa Parlamentosu1979'dan bu yana tek dereceli genel seçimle iÅŸ başına gelen Avrupa Parlamentosu 626 üyeden oluÅŸur. (Parlamento'da Almanya 99, Fransa, Ä°talya ve BirleÅŸik Krallık 87'ÅŸer, Ä°spanya 64, Hollanda 31, Belçika, Yunanistan ve Portekiz 25'er, Ä°sveç 22, Avusturya 21, Danimarka ve Finlandiya 16'ÅŸar, Ä°rlanda 15 ve Lüksemburg 6 üye ile temsil edir). Parlamento genel kurulu Strasbourg'da toplanır. Her ayın bir haftası genel kurul oturumlarına ayrılmıştır. Bazı kısmi oturumlar ile komisyon toplantıları, Konsey ve Komisyon'la iliÅŸkileri kolaylaÅŸtırmak amacıyla Brüksel'de yapılır. Sekreterya ise Lüksemburg'da bulunur.Avrupa Parlamentosu'ndaki siyasi gruplar Birlik düzeyinde oluÅŸur. 370 milyon nüfusu temsil eden Parlamentonun baÅŸlıca iÅŸlevi, siyasi itici güç olarak Topluluk politikalarının hazırlanması için gereken çeÅŸitli insiyatifleri üretmektir.Parlamento, aynı zamanda, Avrupa Komisyonu üyelerinin tayinlerini onaylama ve üçte iki oy çokluÄŸuyla Komisyon'u görevden alma yetkisine sahip bir denetim organıdır. Parlamento, Komisyon'un programını oylar ve özellikle Komisyon ve Konsey'e sözlü ve yazılı sorular yönelterek Avrupa politikalarının gündelik iÅŸleyiÅŸini izler. 1994'te 3.900'den fazla yazılı soru önergesi verilmiÅŸtir. Parlamento araÅŸtırma komisyonları kurabilir ve Birlik vatandaÅŸlarının dilekçelerini inceler. Birlik AntlaÅŸması'na göre Parlamento, Birlik kurumlarının faaliyetlerini gerçekleÅŸtirmesi sırasında ortaya çıkan görevi kötüye kullanma olaylarıyla ilgili olarak vatandaÅŸların ÅŸikayetleriyle ilgilenmekle görevli bir ombudsman atama yetkisine sahiptir.Parlamento ve Konsey bütçe konusundaki yetkileri paylaşırlar. Parlamento yıllık bütçeyi (1995'te yaklaşık 80 milyar ECU) oylar ve bütçe uygulamasını izler. Böylece BirliÄŸe verdiÄŸi politika önceliklerini yansıtır.Birlik mevzuatı üçlü bir süreç içinde hazırlanır: Mevzuat önerilerini Komisyon hazırlar, Parlamento ve Konsey ise bu mevzuatı yürürlüğe koyma yetkisini paylaşırlar.1986'da kabul edilen Avrupa Tek Senedi, mevzuat önerilerinin Komisyon'un aktif katılımıyla Parlamento ve Konsey tarafından iki kez görüşülmesini içeren bir iÅŸbirliÄŸi usulü getirerek Parlamento'nun mevzuata iliÅŸkin yetkilerini arttırmıştır. Birlik AntlaÅŸması ile bir adım daha ileri gidilerek Parlamento'ya daha geniÅŸ kapsamlı yasama yetkileri verilmiÅŸtir. AntlaÅŸma çerçevesinde kabul edilen yeni ortak karar usulüne göre Parlamento birçok önemli alandaki yönetmeliklerin ve yönergelerin kabulü konusunda Konsey'le eÅŸit statüye sahip kılınmıştır.Bu usul tek pazar, sosyal politika, ekonomik ve sosyal kaynaÅŸma, araÅŸtırma ve Birlik AntlaÅŸmasının kapsadığı yeni alanlara (trans-Avrupa aÄŸlar, tüketicilerin korunması, eÄŸitim, kültür ve saÄŸlık) uygulanır. Parlamento ortak karar usulünün özellikle tarım ürünleri fiyatları ile BirliÄŸin bütçe kaynaklarını tanımlanmasını da kapsayacak ÅŸekilde geniÅŸletilmesini istemektedir.Son olarak, büyük önem taşıyan bazı kararlar (bazı uluslararası antlaÅŸmalar, yeni üyelerin katılımı, Parlamento seçimlerinde her ülkede aynı usulün uygulanması, birlik vatandaÅŸlarının ikamet hakkı, vs.) için Konsey'in, Parlamento'nun onayını alması gerekir.Avrupa DoruÄŸu1974'te kurulan Avrupa DoruÄŸu, Devlet ve Hükümet Bakanları ile Komisyon BaÅŸkanı'ndan oluÅŸur. DışiÅŸleri Bakanları ile Komisyonun bir üyesi onlara yardımcı olur. Yılda iki kez toplanan doruk gelecekte giriÅŸilecek eylemler için gerekli ivmeyi saÄŸlar ve faaliyetlerin ana hatlarını çizer.KonseyKonsey her Ãœye Devletin kendi hükümetini taahhüt altına sokmaya yetkili bakanlar düzeyindeki temsilcilerinden oluÅŸur. Gündemin içeriÄŸine göre toplantılara farklı bakanlar katılır. ÖrneÄŸin, Tarım Bakanları tarım ürünleri fiyatlarını ele alırlar; istihdamla ilgili konular Çalışma ve Sosyal Ä°ÅŸler Bakanları tarafından görüşülür; genel politika sorunları, dışiÅŸleri ve BirliÄŸi ilgilendiren temel konular DışiÅŸleri Bakanları'nın yetkisi kapsamındadır.Konsey'in merkezi Brüksel'dedir; ancak bazı toplantılar Lüksemburg'da yapılır. Konsey baÅŸkanlığını her Ãœye Devlet altı aylık dönemler için sırayla üstlenir.Ãœye Devletlerin Birlik nezdindeki Büyükelçileri'nden oluÅŸan Daimi Temsilciler Komitesi (Coreper) Konsey'in çalışmaları için gerekli hazırlıkları yapar ve belirli hazırlıkları yapmak veya özel konuları incelemekle görevli komiteler oluÅŸturarak Konseyin talimatlarını yerine getirir.Avrupa BirliÄŸi AntlaÅŸması'nda BirliÄŸin faaliyetleri üç grupta toplanır (Topluluk faaliyetleri, ortak dış politika ve güvenlik politikası, adalet ve içiÅŸleri). Topluluk baÄŸlamında Konsey'in bir görevi de Ãœye Devletler'in genel ekonomik politikalarını koordine ederek ve Komisyon'un sunduÄŸu tekliflerden hareketle Parlamento'yu da ÅŸu veya bu ölçüde sürece katan usullere uygun biçimde ortak politikalara iliÅŸkin temel kararları alarak AntlaÅŸma'da belirlenmiÅŸ olan hedeflere ulaşılmasını saÄŸlamaktır. Konsey hükümetlerarası iÅŸbirliÄŸine dayalı iki alanda daha birincil rol oynar: Ortak dış politika ve güvenlik politikası çerçevesinde ortak konumları tanımlar ve ortak kararları alır. Bu önlemlerin uygulanmasından da BirliÄŸin temsilcisi sıfatıyla Konsey BaÅŸkanlığı sorumludur. Konsey'in adalet ve içiÅŸleri alanındaki esas iÅŸlevi ortak eylemler belirlemek ve Ãœye Devletler'in imzalayacağı sözleÅŸmeleri hazırlamak ve önermektir.Avrupa TopluluÄŸu'nun faaliyetlerine iliÅŸkin olarak son zamanlardaki bazı geliÅŸmeler (Tek Senet, Birlik AntlaÅŸması) sonucunda ÅŸartlı çoÄŸunluk esasına dayalı oylama ilkesinin kullanımı yaygınlaÅŸmışsa da vergilendirme gibi bazı konularda hala oybirliÄŸiyle karar alınması gerekmektedir. ÅŸartlı çoÄŸunluk için 87 oydan 62'sinin karar lehinde olması ve bu 62 oyun en az 10 devlet tarafından verilmiÅŸ olması gerekir. Åžartlı çoÄŸunluk ilkesine göre yapılan oylamalarda Almanya, Fransa, Ä°talya ve BirleÅŸik Krallığın onar oyu, Ä°spanya'nın sekiz oyu, Belçika, Yunanistan, Hollanda ve Portekiz'in beÅŸer oyu, Avusturya ve Ä°sveç'in dörder oyu, Danimarka, Ä°rlanda ve Finlandiya'nın üçer oyu, Lüksemburg'un ise iki oyu vardır. Ancak Konsey'in Komisyon tekliflerini deÄŸiÅŸtirebilmesi ya da Parlamento'nun yaptığı ve Komisyon'un kabul ettiÄŸi deÄŸiÅŸiklikleri geri çevirebilmesi için oybirliÄŸi gerekir.Ortak dış politika ve güvenlik politikası ile adalet ve içiÅŸleri alanlarında, AntlaÅŸma'da Konsey'e bu konuda aksine karar alma yetkisi tanınmadığı durumlarda oybirliÄŸi zorunludur.Avrupa KomisyonuAvrupa Komisyonu'nun 20 üyesi vardır. Fransa, Almanya, Ä°talya, Ä°spanya ve BirleÅŸikrallık ikiÅŸer, diÄŸer Topluluk üyeleri ise birer üyeyle temsil edilirler. Komisyon'un görev süresi Avrupa Parlamentosu gibi beÅŸ yıldır. Komisyon BaÅŸkanı Ãœye Devletler tarafından Avrupa Parlamentosu'nun görüşü alındıktan sonra atanır. Komisyon'un tüm üyeleri ancak Parlamento tarafından onaylandıktan sonra resmen göreve atanmış olurlar.Komisyon üyeleri görevlerini yerine getirirken kendi ulusal hükümetlerinden tamamen bağımsız olarak davranmak ve sadece Avrupa BirliÄŸi'nin çıkarlarını gözetmekle yükümlüdürler. Komisyon'u görevden alabilecek tek organ Avrupa Parlamentosu'dur. Komisyon'un her üyesinin bir veya birkaç politika alanında özel sorumluluÄŸu vardır. Ancak kararlar kollektif sorumluluk ilkesi temelinde alınır.Komisyon öncelikle ve her ÅŸeyin üstünde AntlaÅŸmalar'ın korunması ve gözetilmesiyle yükümlüdür. Görevini yerine getirirken tarafsız davranır ve AntlaÅŸma hükümleri ile AntlaÅŸmalar temelinde alınan kararların doÄŸru biçimde uygulanmasını gözetir. Ãœye Devletler'den herhangi birine karşı AntlaÅŸma ihlali soruÅŸturması baÅŸlatabilir ve gerekli gördüğünde konuyu Avrupa Adalet Divanı'na götürür. Bunların yanı sıra özellikle Avrupa BirliÄŸi'nin rekabet kurallarını ihlal etmeleri durumunda kiÅŸilere ve ÅŸirketlere para cezası verebilir.Komisyon ayrıca BirliÄŸi harekete geçiren organdır. Yasama sürecini baÅŸlatmada tek yetkilidir ve yeni bir 'Avrupa yasasının kabulü sürecinin her aÅŸamasında etkide bulunma güç ve yetkisine sahiptir. Hükümetler arası iÅŸbirliÄŸi alanında tıpkı Ãœye Devletler gibi teklifte bulunma hakkına sahiptir.Son olarak, Komisyon Avrupa BirliÄŸi'nin yürütme organıdır. Buna belirli AntlaÅŸma maddelerinin uygulanmasına iliÅŸkin kuralların belirlenmesi ve Birlik faaliyetleri için ayrılmış bütçe ödeneklerinin idaresi de dahildir. Bunların büyük çoÄŸunluÄŸu ana fonların kapsamındadır: Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu, Avrupa Sosyal Fonu, Avrupa Bölgesel GeliÅŸme Fonu ve KaynaÅŸma Fonu. Komisyon yürütme görevini yerine getirirken çoÄŸu zaman Ãœye Devletler'den uzmanların oluÅŸturduÄŸu komitelerin görüşlerine baÅŸvurma gereÄŸi duyar.Avrupa Komisyonu 1994 yılında Konsey'e 558 teklif ve taslak ile 272 bildirim, muhtıra ve rapor sunmuÅŸtur. Bu belgeler siyaset, yönetim, ekonomi ve toplum kesimleriyle yoÄŸun görüş alışveriÅŸi sonunda ortaya çıkmış ürünlerdir.Komisyon'un idari personelinin çoÄŸu (Komisyon merkezinin bulunduÄŸu) Brüksel'de, bir kısmı ise Lüksemburg'da görev yapar. Komisyon bünyesindeki yaklaşık 30 Genel Müdürlük ve benzeri bölümde yaklaşık 15.000 görevli çalışmaktadır. Komisyon'un ve diÄŸer kurumların faaliyet giderleri toplam Birlik bütçesinin yüzde beÅŸini geçmez.Adalet Divanı ve Bidayet MahkemesiAdalet Divanı 15 yargıç ve onlara yardımcı olan dokuz kanun sözcüsünden oluÅŸur. Bunun yanı sıra 1989'da 15 yargıçtan oluÅŸan bir Bidayet Mahkemesi kurulmuÅŸtur. Bu mahkemelerin üyeleri Lüksemburg'da görev yapar ve Ãœye Devletler'in mutabakatıyla altı yıllık bir süre için atanırlar. Yargıçların bağımsızlıkları güvence altındadır.Divan'ın görevi Avrupa AntlaÅŸmalarının hukuka uygun biçimde yorumlanması ve uygulanmasını saÄŸlamaktır.Divan bir Ãœye Devlet'in AntlaÅŸmalar'da öngörülen bir yükümlülüğü yerine getiremediÄŸine karar verebilir. Ãœye Devlet bu kararın gereÄŸini yerine getirmezse Divan para cezası uygulanmasını kararlaÅŸtırabilir. Divan, kurumların aldığı önlemlerin iptali için açılan davalarda bu önlemlerin yasallığını inceleyebileceÄŸi gibi bazı önlemlerin alınmamış olmasının AntlaÅŸmalar'a aykırı olduÄŸuna da karar verebilir.Divan ulusal mahkemelerin baÅŸvurusu üzerine Topluluk hukukunun çeÅŸitli hususlarının yorumlanması ya da geçerliliÄŸi hakkında ön kararlar alır. Bir hukuki iÅŸlemin bu türden tartışmalı bir husus doÄŸurması halinde ulusal mahkemelerden herhangi biri Avrupa Adalet Divanı'ndan ön karar isteyebilir. Ancak bunun için ilgili Ãœye Devlet'te daha yüksek bir temyiz mercii bulunmaması gerekir. Bu durumda Divan'ın kararı baÄŸlayıcıdır.Bidayet Mahkemesi kiÅŸiler ve iÅŸletmeler tarafından açılan davalara bakar. Hukuk meseleleriyle ilgili baÅŸvurular sadece Avrupa Adalet Divanı tarafından karara baÄŸlanır.1952 ile 1994 yılları arasında Divan'ın önüne 8600'den fazla dosya gelmiÅŸ olup bunlardan 2900'ü ön karar baÅŸvurularıdır. Adalet Divanı her durumda aynı biçimde uygulanan bir Topluluk hukukunun yaratılmasına yardımcı olmuÅŸ ve böylece Avrupa'nın bütünleÅŸme sürecini hızlandırmıştır.SayıştaySayıştay Konsey tarafından Avrupa Parlamentosu'nun görüşü alındıktan sonra oybirliÄŸiyle atanan 15 üyeden oluÅŸur. Sayıştay BaÅŸkanı üyeler tarafından kendi aralarından seçilir. BaÅŸkanlık süresi üç yıldır ve üç yılın sonunda ikinci bir dönem için yeniden seçilmek mümkündür. Sayıştay baÅŸkanı primus inter pares (eÅŸitler arasında birinci) konumundadır.Toplantılarını ve çalışmalarını Lüksemburg'da sürdüren Sayıştay Avrupa BirliÄŸi'nin tüm gelir ve harcamalarının hukuka uygun ve düzenli biçimde yapılıp yapılmadığını ve maliye yönetiminin tutarlı olup olmadığını denetler. Konsey ve Parlamento tarafından Avrupa Toplulukları'nın genel bütçesinin uygulamasına iliÅŸkin olarak Komisyon'un ibrasında yardımcı olmak amacıyla yıllık raporlar hazırlar. Ayrıca diÄŸer kurumların talebi üzerine özel raporlar hazırlar ve görüş bildirir. Sayıştay re'sen hareket ederek özel konulardaki görüşlerini her zaman açıklayabilir. Birlik AntlaÅŸması'yla Sayıştay'a tam kurumsal statü tanınmış ve sorumluluklarının kapsamı geniÅŸletilerek hesapların güvenilirliÄŸi ve hesaplara konu olan iÅŸlemlerin hukuka uygunluÄŸu ve düzenliliÄŸi hakkında Parlamento ve Komisyon'a güvence bildirimi sunma görevi verilmiÅŸtir.Ekonomik ve Sosyal Komite ve AKÇT Danışma KomitesiEkonomik ve Sosyal Komite 222 üyeden oluÅŸur. Bu üyeler üç grubu temsil ederler: iÅŸverenler, işçiler ve diÄŸer ekonomik gruplar (çiftçiler, esnaf ve zanaatkarlar, küçük ve orta ölçekli sanayi iÅŸletmeleri ve diÄŸer iÅŸletmeler, beyaz yakalılar ile bilim-öğretim camiasının, kooperatiflerin, ailelerin ve ekoloji hareketlerinin temsilcileri).Komite Brüksel'de toplanır. Birçok konuda karar alınmadan önce Komite'nin görüşüne baÅŸvurulması zorunludur. Komite re'sen de görüş bildirebilir. Ekonomik ve Sosyal Komite yılda ortalama 170 görüş bildiriminde bulunmaktadır.Kömür ve çelikle ilgili konularda baÅŸka bir organa, AKÇT Danışma Komitesi'ne baÅŸvurulur. Danışma Komitesi üreticileri, işçileri, tüketicileri ve tüccarları temsil eden 108 üyeden oluÅŸur.Bölgeler KomitesiBölgeler Komitesi Avrupa BirliÄŸi AntlaÅŸması'yla kurulmuÅŸtur. Yerel ve bölgesel mercileri temsil eden 222 asil, ve 222 yedek üyesi vardır. Asil ve yedek üyelerin görev süreleri dört yıldır. Komite çalışmalarını Lüksemburg'da yapar. Ä°lk toplantısını 9-10 Mart 1994 tarihinde yapmıştır.Avrupa BirliÄŸi AntlaÅŸması Konsey ve Komisyon'un bölgesel çıkarların söz konusu olduÄŸu eÄŸitim, gençlik, kültür, toplum saÄŸlığı, ekonomik ve toplumsal bütünleÅŸme ve Avrupa çapında ulaşım, telekomünikasyon, enerji aÄŸları gibi konularda Bölgeler Komitesi'nin görüşüne baÅŸvurmalarını hükme baÄŸlamıştır. Bölgeler Komitesi bunun dışında re'sen de görüş bildirebilir.Bölgeler Komitesi'nin faaliyetleri yılda beÅŸ kez düzenlenen genel kurul toplantıları dışında sekiz komisyon ve dört alt komisyon tarafından yürütülür. Komite'ye baÄŸlı bir özel komisyon Avrupa BirliÄŸi'nde kurumsal reform konusunda bir rapor hazırlamaktadır.Avrupa Yatırım BankasıAvrupa BirliÄŸi'nin finans kurumu olan Avrupa Yatırım Bankası 1958'de Roma AntlaÅŸması ile BirliÄŸin hedeflerini gerçekleÅŸtirmesine yardımcı olarak yatırımları finanse etmek amacıyla kurulmuÅŸtur. AYB tüzel kiÅŸiliÄŸe ve mali özerkliÄŸe sahiptir. Banka üyeleri Avrupa BirliÄŸi Ãœyesi Devletler'dir. Bankanın merkezi Lüksemburg'dadır. Avrupa Yatırım Bankası 1994 yılı içinde 19,9 milyar ECU tutarında kredi vermiÅŸ, böylece önde gelen uluslararası finans kurumları arasındaki yerini pekiÅŸtirmiÅŸtir.AYB'nin öncelikli hedefi Avrupa BirliÄŸi'nin dengeli geliÅŸimine katkıda bulunmaktır. Bunun yanı sıra trans-Avrupa ulaşım ve telekomünikasyon aÄŸlarının geliÅŸtirilmesine, çevrenin korunmasına, enerji kaynaklarının devamlılığının saÄŸlanmasına ve endüstri ve küçük iÅŸletmelerin uluslararası düzeyde rekabet gücünün artırılmasına yönelik projelere finansman saÄŸlamaktadır. Banka Avrupa BirliÄŸi haricinde de BirliÄŸin üye olmayan ülkelere yönelik iÅŸbirliÄŸi politikasının hayata geçirilmesine yardımcı olmakta, Afrika, Karayipler ve Pasifik ülkelerinde, Akdeniz havzasında, Orta ve DoÄŸu Avrupa'da, Latin Amerika'da ve Asya'da faaliyette bulunmaktadır.AYB kaynaklarının büyük bir bölümünü sermaye piyasalarından ödünç alır. Sermaye piyasalarında AYB hisselerinin yüksek ratinge sahip olması (AAA) en uygun koÅŸullarda çok yüksek miktarlarda kaynak bulabilmesini saÄŸlamaktadır. Kar amacı taşımayan bir kredi kurumu olan AYB, mali piyasalarda konumunun saÄŸladığı üstünlüklerden giriÅŸimcileri yararlandırır.Avrupa Para Enstitüsü ve Avrupa Merkez BankasıMümkün olursa 1997'de ya da en geç 1999'da Birlik AntlaÅŸması'nda öngörülen ekonomik ve parasal birlik sürecinin bir parçası olarak oluÅŸturulacak tek para biriminin basılması ve yönetiminden sorumlu bir Avrupa Merkez Bankaları Sistemi tesis edilecek ve bir Avrupa Merkez Bankası kurulacaktır. Merkezi Frankfurt'ta bulunan Avrupa Para Enstitüsü 1994 yılından bu yana bunun zeminini hazırlamaktadır.Â