Atlas’tan Çerkes dosyası

Kafkasya'nın yerli halkları Çerkesler, 1860'larda büyük bir toplu sürgün yaÅŸadı. Çerkeslerin büyük kısmı Rus Ä°mparatorluÄŸu'nun baskısıyla Anadolu'ya göç etmek zorunda kaldılar. Çerkesya da Kafdağı'nın ardındaki bir masal ülkesine dönüştü. Atlas Dergisi yeni sayısında Adığey, Karaçay-Çerkes ve Kabardey-Balkar cumhuriyetlerinde dolaÅŸarak Çerkeslerin öyküsünü araÅŸtırdı.Çerkeslerin kendi yurtları Kafkasya ile Anadolu arasında ikiye bölünüşlerinin nedeni, 19'uncu yüzyılda Rus çarlığının sistemli baskıları. Çar I. Nikolay, daha 1830'larda imparatorluÄŸun Kafkasya'daki hedefini şöyle özetliyordu: DaÄŸlıların ya tam itaati, ya da fiziki olarak imha edilmesi...Ä°taat edecek bir halk olmayan Çerkesler, bunun bedelini acı bir ÅŸekilde ödediler. ÇoÄŸu müslümanlığı benimsemiÅŸ olduÄŸu için gidebilecekleri tek yer de Osmanlı topraklarıydı. 19. yüzyıl boyunca dalgalar halinde Rumeli'ye, Anadolu'ya, OrtadoÄŸu'ya göç ettiler. Çarlığın yıkılıp SSCB'nin kuruluÅŸundan sonra, Anadolu'daki Çerkeslerle yurtlarında kalan Çerkesler arasındaki iliÅŸki tamamen kesildi. Bu iliÅŸki ancak Sovyetler yıkıldıktan sonra yeniden doÄŸdu. Åžimdi göç etmemiÅŸ Çerkesler, Rusya Federasyonu'nda üç özerk cumhuriyette (Adığey, Karaçay-Çerkes, Kabardey-Balkar) ve Gürcistan'a karşı bağımsızlığını ilan eden, ancak hiç bir ülkenin tanımadığı Abhazya Cumhuriyeti'nde yaşıyorlar.Çerkesler, kimliklerine baÄŸlı bir halk. Atlas Dergisi'nin yeni sayısında Murat PapÅŸu ve Fatih Pınar, bu cumhuriyetlerde yaptıkları gezide Çerkes kültürünün nasıl yaÅŸadığına yazı ve fotoÄŸraflarıyla tanıklık ettiler. ÇeÅŸitli boyları, Åžapsığları, Ubıhları, Abazaları ziyaret ettiler. Çerkes toplumu, soylular, köylüler ve köleler gibi sosyal kastlara bölünmüştü. Aradan geçen zamanda bu feodal yapı elbette bozuldu, ama izleri bazı topluluklarda hálá devam ediyor.Çerkesler için düğün, en önemli toplumsal törenlerden biri. Kız isteme, ev görme, nikah, baÅŸlık alma, gelin alma gibi aÅŸamaların her biri ince ince planlanıyor. Hatta kız kaçırmanın bile formalitesi var! Çerkes düğünlerinde açık alanlarda oyun oynanması adet. Erkekler, kızlar arasından seçtikleriyle ÅŸarkılar eÅŸliÄŸinde dans ediyor. Bütün toplumun doyasıya eÄŸlendiÄŸi düğünler, hem Kafkas cumhuriyetlerinde hem de Türkiye'deki Çerkes toplumu arasında önemini bugün de koruyor. Bu nedenle Atlas'ın yayımladığı fotoÄŸraflar arasında en büyük payı düğün görüntüleri alıyor...Atlas'taki Çerkes dosyası bununla bitmiyor. Osmanlı Devleti'nin 19'uncu yüzyılda kendisine ait olan OrtadoÄŸu'ya yerleÅŸtirdiÄŸi, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Ãœrdün ya da Suriye vatandaşı haline gelen Çerkeslere bir sayfa ayrılmış. Çerkes atı, Çerkes dilleri, Anadolu'daki Çerkesler de ayrı bölümler halinde anlatılıyor.Â