Atlas: Kayıp madde Higgs’in peşinde

9 harika makinenin ortak hedefi evrenin gizlerini çözmek. Hepsi çok özel, milyarlarca doları yutuyorlar ve dünyanın dört bir köşesinden gelen binlerce parçanın bir araya getirilmesiyle oluÅŸturuldu. Bu hafta size beÅŸincisini sunuyoruz: En büyük parçacık dedektörü ATLAS, maddenin henüz bulunamayan kayıp parçası Higgs’i avlayacak.49 metre uzunluÄŸunda, 25 metre yüksekliÄŸinde ve ağırlığı 7.000 ton olan ATLAS, dünyada yaÅŸamış en büyük yaratık olan yetiÅŸkin bir mavi balinanın 1.5 katı kadardır. ATLAS’ın ne yapacağını merak ediyor musunuz? Dünyada görülmüş en güçlü parçacık çarpışmasını yaratarak, biz insanları, canlı cansız herÅŸeyi oluÅŸturan maddeyi inceleyecek. Amaç, ilk ilk patlama sonrası oluÅŸan proton çarpışmasından hemen sonraki koÅŸulları oluÅŸturarak, hangi maddelerin üretilmiÅŸ olabilecÄŸini anlamak.ATLAS adı verilen makine, iki parçacık huzmesinin çarpışma noktasını çevreleyen çok sayıda odadan yapılmıştır. Çarpışma sonucu oluÅŸmuÅŸ parçacıklar bu odalardan birine enerjilerini yığarken veya arkalarında iz bırakırken kaydedilir. Bilim adamları bunların enerjilerini ve momentumlarını birleÅŸtirerek, proton çarpışmasının hemen sonrasında oluÅŸan koÅŸulları yeniden oluÅŸturur. Bunun sonucunda hangi parçacıkların yaratıldığını anlamaya çalışır.ATLAS’ın hedeflerinden biri Higgs’i aramaktır. Higgs, maddenin standart oluÅŸam planında yer alan, ama henüz bulunamayan en sonuncu kayıp parçasıdır. Süper ağır parçacıklar, süper simetrinin ilk kanıtı olarak ele alınırsa, doÄŸanın tüm kuvvetlerinin birleÅŸtiÄŸi kuramı ortaya çıkar. ATLAS, bugüne dek görülmüş en güçlü çarpışmayı inceleyeceÄŸi için madde ile ilgili son derece ÅŸaşırtıcı ve beklenmedik yepyeni bulguları ortaya çıkartabilir. Projenin maliyeti: ÅŸletme giderlerinin dışında 550 milyon Ä°sviçre Frankı veya 430 milyon dolar.Peki neden büyük?Çünkü yüksek enerji parçacıkları çok büyük bir güç içerir. ATLAS’ın milyarlarca proton çarpışmasını sıraya sokması ve yakalaması gerekir. Bu da tahmin edilemeyecek kadar güç bir görevdir. Çünkü her çarpışmanın sonunda yüzlerce parçacık, dedektörün içinde havaya fırlar. 34 ülkeden 1.700 fizikçinin çalıştığı bu büyük projenin yapıldığı yer altında çalışmalar sürüyor. Yerin üzerinde dedektör parçaları dünyanın dört bir yanında monte ediliyor. Bunlar 2006 yılına kadar CERN’e nakledilecek. ATLAS ilk proton-proton çarpışmasını 2007 yazında ölçebilecek.Fizikçiler gelecekte yeni bir parçacık hızlandırıcısı planlamakla birlikte, bunun düşük enerjili parçacıkları ezebileceÄŸini düşünüyor. Dolayısıyla bunun ATLAS kadar büyük olması beklenmiyor.Â