Araştırma sonucu şaşırttı: Son grip aşıları neden etkili olmadı? 'Bir sonraki salgın gripten çıkabilir'

Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi Türkiye’de de grip, her yıl toplumumuzun neredeyse yüzde 40’ını etkiliyor. Özellikle 65 yaş üstü kişiler, çocuklar ve kronik hastalığı olanlar gribe yakalanma konusunda oldukça duyarlılar.

Son iki yıla baktığımızda ise Covid-19'dan korunmak için aşıların henüz yaygın olmadığı 2020’de; kapanma, karantina, sosyal mesafe ve maske kullanımı gibi kuralların sıkı şekilde uygulanması, grip virüsünü geçici olarak ortadan kaldırmıştı. Ama 2021’de bu durum biraz tersine döndü.

Kasım 2021 ile Aralık 2021’e kadar grip virüsü dolaşımı arttı. Ocak 2022 sonuna doğru Omicron varyantı hızlı bir şekilde yayılırken grip virüsü dolaşımı biraz azalsa da, Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre Avrupa'daki yoğun bakım ünitelerindeki grip vakaları, 2022 Şubat’tan itibaren artışını sürdürüyor.

Pek çok uzman ise Mart ayında olmamıza rağmen hem dünyada hem de ülkemizde, hâlâ çocuklar başta olmak üzere yetişkinlerde gribal enfeksiyon şikayetinden dolayı hastaneye gelenlerin olduğunu söylüyor.

GRİP AŞISI YETERİNCE ETKİLİ OLDU MU?

Grip vaka sayıları son zamanlarda bu denli artınca akla hemen ‘Grip aşıları bu sezon etki oldu mu?’ sorusu geliyor. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) de bu soru üzerinden çalışmalarını yaptı ve geçtiğimiz günlerde bir rapor yayımladı.

Raporda, bu sezonun grip aşısının hafif veya orta derecede grip vakasına karşı çok az koruma sağladığı açıklandı.

ABD’de yedi eyalette 3 bin 600'den fazla Amerikalı üzerinde yapılan çalışmada, aşının sadece yüzde 16 civarında etkili olduğu ve bu oranın “çok düşük” kaldığı vurgulandı.

Gıda ve İlaç İdaresi'nin eski direktörü Dr. Jesse L. Goodman konuyla ilgili New York Times’a verdiği demecinde "Aşıların tam anlamıyla etkisiz olduğunu söylemek çok doğru olmaz ama etkinliği çok düşük" ifadelerini kullandı.

Peki aşının etkinliği neden bu kadar düşük kalmış olabilir?

Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğum Hacettepe Üniversitesi Aşı Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sezer Okay, “CDC’nin raporuna göre 2021-2022 sezonunda H3N2 (İnfluenza virüsünün alt tiplerinden biri) virüsü yaygın oldu” dedi ve bu virüsün aşı etkinliğini düşürebileceğinin altını çizdi:

“H3N2 2021’den şu ana kadar olan süreçte Avrupa ve Amerika’da çok fazla görüldü. Bu virüs, halk arasında domuz gribi olarak bilinen H1N1 virüsüne göre daha ağır belirtiler veriyor. Mevcut grip aşılarında her ne kadar H3N2 virüsünü engelleyici maddeler kullanılsa da bir önceki yılın virüsü dikkate alınarak aşılar oluşturulduğu için bu virüste yüksek miktarda mutasyon olması aşının etkinliğini düşürmüş olabilir”

'ETKİNLİK ORANI EN AZ YÜZDE 50 OLMALIYDI'

3 bin 600 kişi üzerinde yapılan çalışmada en önemli nokta ise grip aşısının yalnızca yüzde 16 civarında etkili olduğu… Hatta bu konuyla ilgili Dr. Jesse L. Goodman “Aşının etkinlik oranına iyi diyebilmemiz için en yüzde 50’yi görmemiz gerekirdi” ifadelerini kullandı.

Doç. Dr. Sezer Okay da bu ifadeye katılarak “Aşıların anlamlı olabilmesi için en az yüzde 40-60 arasında bir etkinliğinin olması gerekir” dedi ve çalışmaya dair şu bilgileri paylaştı:

“En yüksek grip aşısı etkinliği 2010-2011 sezonunda yüzde 60 oranında elde edildi. En düşük etkinlik ise 2004-2005 sezonunda görülen yüzde 10’luk oran... Son çalışmayı dikkate alırsak da 2021-2022 için yüzde 14… Ancak şunu vurgulamak gerekir ki, CDC bu verilerin ara rapor şeklinde olduğunu belirtmiş. Bu veriler 4 Ekim 2021–12 Şubat 2022 tarihleri arasında toplanmış. Grip sezonu şubat ayında bitmediği için muhtemelen veri toplamaya devam edeceklerdir.”

Ayrıca Doç. Dr. Okay, CDC’nın raporundaki oranlarla ilgili şu ihtimallerin de olabileceğini ekledi:

“Bazı bölgelerde aşılama durumu kişilerin kendi ifadesine göre kaydedildiği için yanlış veri girişi yapılmış olabilir. Covid-19 test merkezlerindeki hastaların kaydı sonuçları etkilemiş olabilir. Çünkü influenza ve Covid-19 birlikte söz konusu olduğunda bazı doğrulamaların yapılması gerekir. Şimdilik bu ara sonuçlar önemli ama daha da güçlü veriler ilerleyen günlerde gelecektir.”

GRİP AŞILARINI GÜNCELEMEK GEREKİYOR MU?
‘2022-2023 grip sezonu için aşılarda hangi virüslerin kullanılacağı açıklandı’

2021’de Michigan Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmada Ekim ve Kasım aylarında grip aşısı olmayan öğrencileri içeren 745 vaka incelenmişti. Bu çalışmada da sonuç, aşının fazla koruma sağlamadığı şeklindeydi…

Dr. Jesse L. Goodman hem mevcut hem de yakın zamandaki çalışmaları incelediğinde "Aşıdaki virüs türleri ile dolaşımda olan arasında bir uyumsuzluk olduğu çok açık” ifadelerini kullandı.

Peki ne yapmak gerekiyor? Aşılar her yıl güncelleniyor mu?

Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Alper Şener, “Grip aşılarında her yıl güncelleme yapılıyor” dedi ve şu detayları paylaştı:

“Kuzey ve Güney Yarımküre kıyaslamasında her iki yarım kürede de son iki yılda görülen grip, önceki yıllara göre aşırı baskın görülmedi. Bu nedenle 2019 yılındaki aşı içeriği 2021’de kullanıldı. Bu nedenle aşılar biraz olsun etkisini yitirmiş olabilir”

Doç. Dr. Sezer Okay ise “Grip aşılarının üretimi için, Dünya Sağlık Örgütü ilgili yılda hangi grip virüsü tiplerinin kullanılacağını ilan eder. 2022-2023 grip sezonu için de ‘Kuzey Yarımküre’de aşı bileşimine dair önerilerini açıkladı ” dedi ve şu bilgileri paylaştı:

- Dünya Sağlık Örgütü, geçtiğimiz günlerde 2022-2023 influenza sezonu için aşıların viral bileşimine ilişkin bir bilgilendirme toplantısı yaptı. Bu toplantılar, Dünya Sağlık Örgütü İşbirliği Merkezleri ve Dünya Sağlık Örgütü Temel Düzenleyici Laboratuvarları’ndan gelen bir danışma grubuyla düzenlenir. Yayınlanan tavsiyeler, ulusal aşı düzenleme kurumları ve ilaç şirketleri tarafından bir sonraki grip mevsimi için grip aşıları geliştirmek, üretmek ve lisans vermek için kullanılır.

- Önümüzdeki sezon grip mevsiminde yine  ‘Kuadrivalan’ yani ‘dörtlü aşılar’ kullanılacak. Ama daha güçlü şekilde geliştirilmiş olarak. Aşıda; bir adet H1N1 virüsü, bir adet H3N2 virüsü ve iki adet influenza B virüsünden oluşan 4 farklı virüse ait partiküller yer alacak.

- Bu virüsleri de şu şekilde açıklayabilirim; H1N1 tipi virüs zaten herkesin artık bildiği 2009’da da pandemiye neden olan domuz gribi. H3N2 ise insanlarda yaygın olarak gribe neden olan virüs tipi. influenza B ise sadece insanları ve fokları enfekte ettiği bilinen bir grip virüsü.

'BİR SONRAKİ SALGIN, BİR GRİP SALGINI OLABİLİR’

Daily Mail’in İngiltere’deki koronavirüs verilerinden oluşarak yaptığı analize göre son birkaç aydır Covid’in gripten daha az ölümcül olduğu vurgulandı. İncelenen verilerde koronavirüs nedeniyle hayatını kaybedenlerin oranı, grip virüsünden vefat edenlerin oranının 2-3 kat altında olduğu açıklandı. Koronavirüs ölümcül olmaktan artık yavaş yavaş çıkarken grip ise bunu sürdürüyor.

Hatta Avrupa Birliği verilerine göre grip virüsü, dünya çapında her yıl yaklaşık 650 bin kişinin ölümüne neden oluyor. Yani grip yaygın kanının tam aksine ölümcül bir hastalık…

Peki koronavirüsün etkisini yitirmesi gelecek yıllarda gribin daha da baskın görüleceği anlamına gelebilir mi? Böylesi bir durumda grip daha ölümcül olabilir mi?

Konuyla ilgili Dr. Jesse L. Goodman "Bir sonraki salgın, bir grip salgını olabilir. Bu nedenle daha iyi aşılara ihtiyacımız var” derken, Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Alper Şener de bu görüşe katılarak “İki yıl boyunca grip, daha önceki yıllara göre çok baskın ve güçlü bir şekilde görülmedi. Aşılar da çok yaygın yapılmadı… Dr. Goodman sözleri çok akla yatkın bir öngörü, katılıyorum. Gripten güçlü bir salgın çıkabilir” dedi ve şu bilgileri paylaştı:

“Grip virüsü hem doğada yaygın olması, hem de antijenik değişimlerle sürekli şekil değiştirip, bağışıklık sistemini aldatmasıyla yüz yıllardır ölüme sebep oluyor. Ama salgın yaparsa, kitlesel ölümlere sebep olabilir. Çünkü bunu bu yüzyılın başında test ettik. Özellikle kanatlı taramalarında Avrupa’da yüksek bulaşıcılığa sahip grip virüsleri gösterildi. Bu genelde aynı yıl ya da bir sonraki yıl insana bulaşın olabileceğini gösteriyor.”

Fotoğraflar: İStock