Antarktika’da bilim seferlerinin lider profesörü

Prof. Dr. Burcu Özsoy hayatını iklim değişikliğine ve Türkiye’nin bu alanda bilim yapmasının ne kadar önemli olduğunu anlatmaya adamış bir isim. Türkiye’nin ilk kutup araştırma merkezi olan İstanbul Teknik Üniversitesi Kutup Araştırmaları Uyg-Ar Merkezi’nin kurucularından olan Özsoy’dan hayatını ve ayağının tozuyla döndüğü 7. Ulusal Antarktika Bilim Seferi’nin hikâyesini dinliyoruz:

BİLİME YÖNLENDİREN HOCA

“Yıldız Teknik Üniversitesi’nde Jeodezi-Fotogrametri Mühendisliği okudum. Lisans son sınıftayken uzaktan algılama diye bir şey olduğunu öğrendim. Almanya’da doktora yapan bir hocamız NASA’ya ait uydulardan alınan görüntülerle dünya yüzeyi hakkında sonuçlara ulaşılabileceğini büyük bir heyecanla anlatıyordu. Beni bilime yönlendiren dönem üniversite son sınıf oldu. O derste kendime ‘uydu görüntüleriyle uğraşmalıyım, NASA’ya giden Türk bilim insanı olmalıyım’ diyerek bir hedef koymuştum. Yüksek lisansta beni bu yola sokan o hocamla çalıştım.”

VE HEDEF ANTARKTİKA

Özsoy’un yüksek lisans yaptığı dönemde 1999 İzmit depremi sebebiyle TÜPRAŞ’taki petrol denize sızmış ve bu da Özsoy’un uydu görüntüleriyle ilgili yapacağı ilk çalışma olmuş: ”O dönemde uydu görüntüleriyle sızıntının nereye kadar ulaştığına ilişkin çalışmalar yaptım. Doktora için ABD’ye, yine uydu görüntüleri ve uzaktan algılama verileriyle ilgili çalışmak için Texas Üniversitesi’ne gittim. 2005 yılıydı, iklim değişikliği o dönemlerde küresel ısınma olarak anılıyordu. Hocam bana bu konuyla ilişkili Antarktika’daki deniz buzları ya da Mars yüzeyinde araştırmalar yapabilirsin dedi. Ben bir haritacı olarak yersel doğrulama yapabilmek amacıyla Antarktika’yı çalışmaya karar verdim. Bir yıl boyunca çok ciddi araştırmalar ve çalışmalar yaptım. Önce masa başında araştırma yapmam ve ardından Antarktika’ya gitmemiz gerekiyordu.”

NASA’DA ÇALIŞMA FIRSATI

Özsoy’un hayatındaki bir diğer dönüm noktası da o dönem bu alanda çalışan tüm hocaların Avustralya’da gerçekleştirdiği bir toplantıya gitme fırsatı olmuş: “Ben bir öğrenci olduğumu ve bu toplantıya katılmak istediğimi ifade ettim. Beni kabul etmeleri rüya gibiydi. Toplantıda yaptığım sunumda öğrenci özgüveniyle o yıl NASA tarafından gönderilen uyduda çalışmayan yönleri anlattım. O uyduyu gönderen bilim insanı beni NASA’ya davet etti. Bu davetin ardından NASA’da çalışma yapma fırsatı buldum. Daha sonra beni Avustralya’ya davet eden hocam Texas’taki üniversitemde çalışmaya başladı. Bir süre sonra Antarktika’da çalışma yapabileceğimi söyledi. 2006 yılında National Science Foundation’ın Antarktika seferinde bir kota olduğunu ve buna katılabileceğimi öğrendim. Hem Antarktika’ya sefer nasıl düzenlenir, gidince bilimsel çalışma nasıl yapılır tüm bunları deneyimleme fırsatım oldu.”

KUTUP MERKEZİ’Nİ KURDU

ABD’deki eğitiminden kazanımlarını Türkiye’ye aktarmaya karar veren Özsoy, 2010 yılında Türkiye’ye dönmüş. 2015 yılında İTÜ’de Kutup Araştırmaları Merkezi’ni kurarak 2017 yılında Türkiye’nin ilk ulusal Antarktika seferini gerçekleştirmeyi başarmış: Türkiye’nin kutuplarda ne işi var, bunun denizcilikle ne ilgisi var sorusuyla karşılaştım. Sabırla tüm kurumlara bunun neden önemli olduğunu anlatmaya çalıştık. İyi ki vazgeçmemişiz çünkü şu anda Türkiye, Antarktika’ya 7. Bilim seferini gerçekleştirdi. Şu anda Türkiye Cumhuriyeti’nde 100’ü aşkın insan Antarktika’ya gitti. Proje Cumhurbaşkanlığı himayesine girip, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile birlikte hayata geçmeye başladıktan sonra çok daha büyük bir kapsama ulaştı.”

BUZDAĞLARI ARASINDA

"TÜBİTAK çatısı altında gerçekleşen bilim seferlerine hazırlık 8-9 ayı buluyor. Bilim insanlarına bu seferlere katılmak için proje çağrısı yapılıyor. Hakemler tarafından değerlendirilip desteklenmeye değer görülen bilimsel projeler seferimize dahil oluyor. Fiziki bilimler, canlı bilimleri, yer bilimleri ve hatta sosyal bilimler alanından projeler seferlere dahil olabiliyor. Şimdiye kadar seferlerden elde edilen verilerle 100’den daha fazla bilimsel makale ortaya çıktı. Antarktik yazında bu seferleri yapıyoruz. Antarktika çok zor ve ekstrem bir ortam. Zodyaklarla gemiden karaya gidiyoruz. Penguenler yaşıyor, hiçbir insan yaşamıyor. Buzdağları, buz yarıkları arasında bilim yapıyoruz. Aslında her seferde herkes sağlıklı gitsin, sağlıklı dönsün herkes bilimsel çalışmasını en üst seviyede gerçekleştirsin isteğiyle yola çıkıyoruz. Çok şükür şimdiye kadar böyle oldu."

NELER YAPIYORLAR

Peki Antarktika’da çalışmak ne demek, burada bilim insanları neler yapıyor? Özsoy soruyu “Uydu görüntülerini indiriyoruz. Buz tiplerini analiz ediyoruz, kapladığı alan, yüksekliği, hangi yaşa sahip olduğuyla ilgili uydudan aldığım verinin gerçek veriyle uygun olup olmadığını kıyaslama fırsatı oluyor. Her noktada yersel verileri uyduyla örtüştürüp örtüşmediğine bakıyoruz ve aslında uydu görüntülerinin hata payını ortaya koyuyoruz” diyerek yanıtlıyor.