Anketler gösterdi ki ‘Cumhuriyet’ mayası tutmuş
Güncelleme Tarihi:
1920’lerde gazete ve dergilerin okuyucularıyla yaptıkları anketler çok popülerdi. 1925-1928 arasındaki anketleri kitaplaştıran Prof. Dr. Fatma Demirel’e göre bu anketlere gelen cevaplar, Cumhuriyet’in mayasının tuttuğunu gösteriyordu...
Cumhuriyet’in ilanın ardından bir yandan yeni reform ve inkılaplar devam ederken bir taraftan da bu yeniliklerin toplumda ne kadar benimsendiği takip ediliyordu. Yeni dönemde yeni mecralarla daha da çeşitlenen basın da bu sürecin takip edildiği sahalardan biriydi. Prof. Dr. Fatmagül Demirel’e göre o dönem basında çok yaygın olan anketler, okuyucuların ilgisini canlı tutmak bir yana mevcut reformların toplumdaki karşılığını anlamak için de çok etkili oluyordu.
CEVAPLAR MEKTUPLA...
1925 ile 1928 arasında gazete ve dergilerde yayınlanan anketleri inceleyen Prof. Dr. Demirel, bu çalışmasını ‘Cumhuriyet Kurulurken Hayaller ve Umutlar’ adıyla kitaplaştırdı. Demirel ile bu anketleri konuştuk: “Anketler katılanların görüşlerini rahatça açıklayabildiği bir ‘forum’ gibiydi. Çok da rağbet görmüştü. Okurlar bu soruları mektuplarla cevaplayarak ankete katılıyordu. Cumhuriyet’in ilanın ardından yapılan bazı anketlerin özel bir maksadı da vardı aslında. Yeni rejimin inkılap ve uygulamalarının, benimsetilmeye çalışılan yeni değerlerin nasıl karşılık bulduğu da ölçülüyordu bir anlamda. Evlilik, namus, kadın, dini değerler ve Türk gençliğinin geleceğe dönük umutlarını yansıtan anketler Cumhuriyet’in siyaseti ve uygulamalarıyla örtüşür durumda… Gençlerin okuduğu kitaplar, hedefledikleri meslekler ve diğer bazı konulara dair temayülleri Cumhuriyet’in mayasının tuttuğunu da gösteriyor.”
‘NAZARIMDA EN BÜYÜK ADAM MUSTAFA KEMÂL’
Anketlerdeki bazı sorulara verilen cevaplar Cumhuriyet’in ve kurucusunun gençliğin dimağında ne kadar yer ettiğine dair fikir veriyor. “Nazarınızda en büyük adam kim?” sorusuna verilen bazı cevapların çoğu aynı kişiyi işaret eder. O cevaplardan biri şöyle: “Nazarımda en büyük adam herhalde Ford değildir. 2. Frederick, Napolyon da değildir. Mustafa Kemâl’dir...”
İŞTE MAYANIN TUTTUĞUNA YÖNELİK BİRKAÇ ÖRNEK:
‘İLK İŞ İHANETİ YASAKLARDIM’
Anketlerden birinde kadınlara ‘Erkek olsaydınız ne yapardınız?’ diye sorulur. O yıllarda kadınların seçme ve seçilme hakkı olmadığı gibi henüz Medeni Kanun da yoktur. Nimet Hanım’ın bu soruya mektupla gönderdiği cevabı şöyle olur: “Erkek olsaydım ilk işim iyi bir tahsil yapmak olurdu. Sonra siyasete atılmak, iyi bir mevki yaptıktan sonra ya mebus ya bakan olmaktır. İlk yapacağım kanun da erkeklerin kadınlara ihanetini yasak etmek olurdu. Sonra da kadınlığa döner ve rahat rahat yaşardım.”
‘MEBUS OLURDUM’
Beşiktaş’tan Şadiye Hanım da siyasi hak hayali kuranlardan, onun da cevabı “Evvela mebus olmanın şartlarına kavuşabilmek için çalışırdım, ikinci olarak da Avrupalı Heinrich Krippel gibi bir heykeltıraş olup Gazimizin heykelini yapardım” şeklinde...
‘ÖNCE VATAN!’
1927’de ise dönemin ünlü dergilerinden birinde Türk gençliğinin ne okuduğunu, neye inandığını, dine bakışını ve gelecekten beklentilerini anlamak için 12 soruluk bir anket yayımlanır. Bu anketteki “Sizin için en kıymetli şey nedir?” sorusuna genellikle “Sağlık ve aile” cevapları verilir. “Sizin için en büyük adam kimdir?” sorusunun cevaplarında “Mustafa Kemal Paşa” ve onun askerleri vardır. “Sizin için en mukaddes şey nedir?” sorusunda ise cevaplar “Vatan ve din” kavramlarında yoğunlaşır.
Cumhuriyet’ten ilham alan Çinliler