Anayasa Mahkemesi 46 yaşında

Türk yargı sistemindeki yerini 25 Nisan 1962'de alan Anayasa Mahkemesi, siyasi parti kapatma davalarından iptal davalarına, Yüce Divan yargılamalarına kadar pek çok önemli karara imza attı.

Yüksek Mahkeme, kuruluşundan bugüne kadar Yüce Divan sıfatıyla 1 başbakan ve 15 bakan yargıladı. Yüksek Mahkeme, kurulduğundan bu yana 24 siyasi partiyi kapattı, 17 parti hakkında açılan kapatma davasını ise reddetti.

Anayasa Mahkemesi, halen devam eden AK Parti ve DTP'nin kapatılması istemiyle açılan davaların yanı sıra üniversitelerde türban serbestliği getiren anayasa değişikliğinin iptal istemini de karara bağlayacak.

KURULUŞ YASASI

1961 Anayasası'nın 9 Temmuz 1961'de kabul edilmesinin ardından, Adalet Bakanlığınca hazırlanan “Anayasa Mahkemesi Kanunu Tasarısı” 11 Ocak 1962'de Bakanlar Kurulunca kabul edildi. Dönemin İstanbul Milletvekili Saadet Evren ve üç arkadaşının hazırladığı “Anayasa Mahkemesi Kanunu Teklifi” 1 Şubat 1962'de TBMM Başkanlığına sunuldu.

22 Nisan 1962 tarih ve 44 sayılı “Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun” 25 Nisan 1962 tarihli Resmi Gazete'de yayımlandı. Yasa'nın 1. maddesinde “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile verilen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere başkentte bir Anayasa Mahkemesi kurulmuştur” denildi.

İLK KADIN BAŞKAN TUĞCU OLDU

Sünuhi Arsan, Anayasa Mahkemesinin kurulduğu 1962'den 1964'e kadar ilk başkan olarak görev yaptı. Anayasa Mahkemesinin daha sonra görev yapan başkanları şunlar:
Ömer Lütfi Akadlı (1964-1966), İbrahim Hilmi Senil (1966-1968), İsmail Hakkı Ketenoğlu (1970-1971), Muhittin Taylan (1971-1975), Kani Vrana (1975-1978), Şevket Müftügil (1978-1982), Ahmet Boyacıoğlu (1982-1985), Hasan Semih Özmert (1985-1986), Orhan Onar (1986-1988), Mahmut Cuhruk (1988-1990), Necdet Darıcıoğlu (1990-1991), Yekta Güngör Özden (1991-1998), Ahmet Necdet Sezer (1998-2000), Mustafa Bumin (2000-2005).
Anayasa Mahkemesinin ilk kadın başkanı seçilen Tülay Tuğcu görevine 2005'de başladı. Tuğcu, yaş haddinden 12 Haziran 2007'de emekliye ayrıldıktan sonra Başkanlığa, Başkanvekilliği görevini yürüten Haşim Kılıç seçildi.

24 PARTİ KAPATILDI

Yüksek Mahkeme, 1963 yılından bugüne kadar 47 siyasi parti hakkındaki kapatma davasını sonuçlandırdı, 24 partinin kapatılmasına karar verdi.
Tüm partilerin feshedildiği 12 Eylül 1980 tarihine kadar 6 parti hakkında açılan kapatma davalarının tümünde “kapatma” yönünde karar veren Yüksek Mahkeme, 12 Eylül askeri müdahalesinin ardından siyasi partilerin 1983'de yeniden kurulmasına izin verilmesinden sonra 18 partinin kapatılmasına karar verdi, aralarında DYP'nin de bulunduğu 17 siyasi partinin kapatılması talebiyle açılan davaları ise reddetti.

DEHAP, hakkında açılan kapatma davasının ardından kendisini feshederek, DTP'ye katılmıştı. DEHAP'ın kendisini feshetmesi, açılan kapatma davasını ortadan kaldırmıyor.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya'nın, 16 Kasım 2007'de “Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü aleyhine faaliyetlerin odağı haline geldiği” gerekçesiyle Demokratik Toplum Partisinin (DTP) kapatılması istemiyle açtığı dava ile ilgili süreç devam ediyor. Bu davada DTP ön savunmasını, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya da esas hakkındaki görüşünü bildirdi.

Yalçınkaya'nın, “laikliğe aykırı fiillerin odağı haline geldiği” iddiasıyla 14 Mart 2008'de AK Parti'nin kapatılması istemiyle açtığı dava da sürüyor.

İptal davalarıyla ilgili de karar veren Yüksek Mahkemenin gündeminde, üniversitelerde türban serbestliği getiren Anayasa değişikliğinin iptali veya yok hükmünde olduğuna karar verilmesi ve dava sonuçlanıncaya kadar yürürlüğün durdurulması istemiyle açılan dava ile ilgili süreç devam ediyor.

YÜCE DİVAN GÖREVİ

11 asıl, 4 yedek üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi heyeti, Yüce Divan sıfatıyla 15 bakan ve 1 başbakan yargıladı.
Anayasa Mahkemesi kurulmadan önce, TBMM'de oluşturulan Yüce Divan'a (Divanı Ali) ilk sevk kararı 26 Ocak 1928'de alındı. Anayasa Mahkemesinin kurulmasının ardından ise Yüce Divan olarak görev yapan Yüksek Mahkeme heyetinde ilk yargılanan bakan, eski Ticaret Bakanı Mehmet Baydur oldu. “Arpa Davası” nedeniyle 1964 yılında yargılanan Baydur, beraat etti.

Cumhuriyet tarihinde ilk kez bir başbakan Yüce Divan'a sevk edildi. Eski Başbakan Mesut Yılmaz ve eski Devlet Bakanı Güneş Taner, “Türkbank ihalesine fesat karıştırdıkları” iddiasıyla Yüce Divana sevk edildi. İlk duruşması 16 Şubat 2005'te yapılan Yüce Divan yargılamasında, 23 Haziran 2006'da Yılmaz ve Taner hakkında açılan davadaki suç “görevi kötüye kullanma” olarak kabul edildi ve Şartla Salıverilme Yasası uyarınca kamu davasının kesin hükme bağlanmasını ertelendi.

ETKİNLİKLER

Yüksek Mahkemenin 46. kuruluş yıl dönümü etkinlikleri kapsamında, Anayasa Mahkemesi üyeleri, Başkan Haşim Kılıç'ın başkanlığında 24 Nisan Perşembe günü Anıtkabir'i ziyaret edecek.

Kuruluş yıl dönümü dolayısıyla 25 Nisan Cuma günü “Yeni Anayasa Arayışları ve Yargının Konumu” konulu bilimsel toplantı düzenlenecek.

Açılış konuşmasını Haşim Kılıç'ın yapacağı toplantının birinci oturumuna, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Turhan, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Yavuz Atar, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Osman Korkut Kanadoğlu, Anayasa Mahkemesi Raportörü Dr. Bahadır Kılınç, ikinci oturumunda Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hamdi Mollamahmutoğlu, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Feridun Yenisey, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Zehra Odyakmaz, üçüncü oturumunda Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Metin Feyzioğlu, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ali Ülkü Azrak, Yargıtay Üyesi Doç. Dr. İbrahim Şahbaz sunum yapacak.

Eski Anayasa Mahkemesi Başkanı Tülay Tuğcu'nun “Yeni Anayasa Arayışları Bağlamında Parlamento-Yargı Organı İlişkilerinin Değerlendirilmesi” başlıklı konuşma yapacağı dördüncü ve son oturuma ise AK Parti İstanbul Milletvekili Ayşe Nur Bahçekapılı, CHP Konya Milletvekili Atilla Kart, MHP Ankara Milletvekili Deniz Bölükbaşı ve Türkiye Barolar Birliği Başkanı Özdemir Özok katılacak.
Etkinlikler kapsamında aynı gün akşam Sheraton Oteli'nde resepsiyon verilecek.