Anayasa değişikliği teklifinde son durum... Kalan maddeler neler?

Sert tartışmaların yaşandığı, kürsünün kırıldığı, saksıların havada uçuştuğu görüntüler hafızalara yerleşirken aslında ‘teklife ilişkin nihai’ sonucu ikinci tur oylamalar belirleyecek. Çünkü Anayasa değişikliklerinde birinci tur oylamalarda her bir maddenin ya da teklifin tümüne kaç ‘evet’ oyu geldiğinin bir önemi bulunmuyor. Değişikliğin geçerli olabilmesi için ikinci tur oylamalarda her bir maddenin ‘kabul’ sayısının 330’un altında kalmaması gerekiyor.

MADDE 10- Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanına vekâlet ve bakanlar başlıklı bu maddede Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda 45 gün içinde seçimin yapılacağı ve yenisi seçilene kadar cumhurbaşkanı yardımcısının cumhurbaşkanlığına vekalet edeceği düzenleniyor. Seçimlere bir yıl veya daha az kalması durumunda TBMM seçimi Cumhurbaşkanı seçimiyle birlikte yenilenecek. Seçimlere bir yıldan fazla süre kalmış ise seçilen Cumhurbaşkanı TBMM seçimine kadar görevde kalacak. 

YARDIMCISI 18 YAŞINDA OLABİLECEK

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanacak ve görevden alınacak. TBMM üyeleri Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırlarsa milletvekillikleri sona erecek.Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenecek.

CUMHURBAŞKANI SEÇİMLERİ YENİLEYEBİLECEK

Madde 11: TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin yenilenmesini düzenleyen bu maddeye göre; 360 milletvekilinin oyuyla seçimlerin yenilenmesine karar verilebilecek. Ya da Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesini isteyebilecek. Her iki durumda da TBMM genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak.

3.DÖNEMDE DE ADAY OLABİLECEK

Değişikliğe göre bir kişinin cumhurbaşkanlığı iki dönemle sınırlanıyor. Ancak cumhurbaşkanı, ikinci döneminde görev yaparken, Meclis seçimlerin yenilenmesi kararı alırsa; bir defa daha aday olabilecek.

AYAKLANMA, EKONOMİK KRİZDE OHAL YETKİSİ

Madde 12- Olağanüstü hal yönetimi başlığını taşıyan bu madde ile Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, şiddet hareketlerinin yaygınlaşması ve buna bağlı olarak kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde 6 ayı geçmemek üzere OHAL ilan edebilecek. OHAL kararı o gün Resmi Gazete’de yayımlanacak ve yine aynı gün TBMM onayına sunulacak. Meclis, gerek görürse OHAL’in süresini kısaltma, uzatma ya da kaldırma yetkisine sahip olacak.

OHAL’de vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenecek. OHAL’de Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, sınırlamalara tabi olmaksızın kararname çıkarabilecek.

ASKERİ MAHKEMELER KALKACAK

MADDE 13- Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamayacak. Ancak savaş halinde, asker kişilerin görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkemeler kurulabilecek.

HAKİM SAVCILAR KURULU

MADDE 14- Bu maddeyle HSYK’nin adından yüksek, sözcüğü çıkarılarak ‘Hâkimler ve Savcılar Kurulu’ olarak değiştiriliyor. Üye sayısı 22’den 13’e düşürülüyor. Adalet Bakanı kurul başkanı, müsteşar tabii üyesi olacak. 4 üye Cumhurbaşkanı tarafından; 7 üye de TBMM tarafından seçilecek. Ancak Adalet Bakanı ve müsteşarın da Cumhurbaşkanı tarafından atanacağı göz önüne alındığında kurulda 6 ismi doğrudan Cumhurbaşkanı belirlemiş olacak.

BÜTÇEYİ CUMHURBAŞKANI HAZIRLAYACAK

MADDE 15- Bu maddeyle bütçe kanunu ve kesin hesaba ilişkin hükümler değiştiriliyor. Cumhurbaşkanı bütçe teklifini yeni yıldan en az 75 gün önce Meclise sunacak. Plan ve Bütçe Komisyonunda 55 gün içinde kabul edilecek. Ardından genel kurulda görüşülerek yürürlüğe girecek. Yılbaşına kadar bütçe kanunu çıkarılamazsa geçici bütçe çıkarılacak. Bu da olmaz ise bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanacak.

SEÇİMLER 2019’DA, HSYK HEMEN

MADDE 17- Yapılan Anayasa değişikliklerinin ne zaman ve nasıl yürürlüğe gireceğini düzenleyen geçici bu maddede, TBMM üyelerinin seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçiminin 3 Kasım 2019’a yapılacağı hükmü bulunuyor.
TBMM, anayasa değişikliğinin gerektirdiği yasal düzenlemeleri 6 ay içinde tamamlayacak. Cumhurbaşkanının çıkarması gereken kararnameler ise seçim sonrasına bırakılacak.

Mevcut HSYK üyelerinin görevleri sona erecek; yeni Hâkimler ve Savcılar Kurulu üyeleri ise değişiklik teklifinin kabul edilerek, Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından en geç otuz gün içinde seçilecek. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonraki kırkıncı günü takip eden iş günü görevlerine başlayacak. Başvurular, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına yapılacak.

PARTİLİ CUMHURBAŞKANI

Madde 18: Bu maddede yapılan değişikliklerin ne zaman yürürlüğe gireceği düzenleniyor. Cumhurbaşkanının partili olmasına izin veren hüküm, değişiklik teklifinin yayımı tarihinde yürürlüğe girecek.

BİRİNCİ TURDAN 48 SAAT SONRA BAŞLAYACAK

İktidar partisinin Pazartesi günü bitirmeyi hedeflediği Anayasa Değişiklik teklifinin ikinci turu şöyle yapılacak:
- Öncelikle ikinci tur görüşmeler, birinci tur görüşmelerin üzerinden 2 tam gün yani 48 saat sonra başlayacak.
- İkinci turda teklifin tümü ve maddeleri üzerinde görüşme açılmayacak, konuşmalar yapılmayacak.
- Oylamalar gizli yapılacak.
- Bir maddenin kabul edilebilmesi için 330 ve üzerinde oy alması gerekecek. Kabul oyu 330’un altında kalan madde, reddedilmiş sayılarak, teklif paketinden düşmüş olacak.

TEKLİFİN KABUL EDİLEBİLMESİ İÇİN

- Anayasa değişiklik teklifinin kabul edilebilmesi için nihai şart ise teklifin tümü üzerindeki oylamada yine kabul oylarının 330 ve üzerinde çıkması gerekiyor. Bir başka ifadeyle 18 maddenin her biri kabul edilmiş olsa bile; teklifin tümü üzerindeki oylamada 330 kabul oyu çıkmaz ise teklif geçersiz olacak.