Anayasa değişikliği Resmi Gazete'de yayınlandı

4709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun'un, Anayasa'nın, TBMM üyelerinin ''ödenek ve yolluklarını'' düzenleyen 86.maddesini değiştiren çerçeve 27. madde dışında kalan 34 maddesi, Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.Söz konusu maddeler şunları içeriyor: Anayasa'nın başlangıç bölümünün 5. fıkrasında geçen ''hiçbir düşünce ve mülahazanın'' ibaresi, ''hiçbir faaliyetin'' şeklinde değiştirilerek, ''düşünce'' yerine ''faaliyetin'' cezalandırılması hükmü getirildi. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ SINIRLANMASI Anayasa'nın 13. Maddesi'nde değişiklik öngören maddeyle temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına gerekçe olacak hükümler daraltıldı. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması, Anayasa'nın özüneve ruhuna, demokratik toplum düzeni ve laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacak. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KÖTÜYE KULLANILAMAMASI Anayasa'nın 14. Maddesi'nde yapılan değişiklikle, ''temel hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılması'' tanımı yeniden düzenlendi. Buna göre, ''insan haklarına dayanan demokratik ve laik cumhuriyeti ortadankaldırma'' da suç sayılacak. Yürürlükteki düzenleme, ''amaçlamayı'' suç sayarken, yeni düzenlemeyle ''faaliyet''te bulunma koşulu da getiriliyor. GÖZALTI SÜRESİAnayasa'nın 19. maddesinde değişiklik öngören maddeyle toplu suçlarda gözaltı süresi, 15 günden 4 güne indirildi. Belirlenen esaslar dışında bir işleme tabi tutulan kişilere tazminat hukukunun genel prensiplerine göre devletçe tazminat ödenecek. Kişilerin yakalandığı ya da tutuklandığı, ''derhal'' yakınlarına bildirilecek. ÖZEL HAYATIN KORUNMASI Anayasa'nın 20. maddesinde yapılan değişiklikle, özel hayatın gizliliği, 21. maddesinde yapılan değişiklikle konut dokunulmazlığı, 22. maddede yapılan değişiklikle haberleşme özgürlüğü, 23. maddede yapılan değişiklikle seyahat özgürlüğüne Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi çerçevesinde daha fazla koruma öngörülüyor. Buna göre, bir kişinin üstü, özel kağıtları, eşyasının aranabilmesi ve bunlara el konulabilmesi, konutuna dokunulabilmesi ve haberleşme özgürlüğünün engellenebilmesi için şu şartlar gerekecek: ''Milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması.'' Vatandaşların yurtdışına çıkma özgürlüğüne, ''ülkenin ekonomik durumu'' engel oluşturamayacak. Görevliler, bu yetkilerini hakim kararı olmadıkça ya da gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda da yetkililerin yazılı emri olmadıkça kullanamayacak. Yetkililer, bu konudaki kararlarını 24 saat içinde hakim onayına sunacak. Hakimin kararını 48 saat içinde açıklamaması durumunda, kararlar kendiliğinden ortadan kalkacak. DİL YASAĞIAnayasa'nın ''düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetini'' düzenleyen26. maddesinde gerçekleştirilen değişiklikle düşüncenin açıklanması veyayılmasında yasayla yasaklanmış bir dilin kullanılamayacağına ilişkinhüküm kaldırıldı. Ancak bu özgürlük, ''milli güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, cumhuriyetin temel nitelikleri, devletin ülkesiyle bölünmez bütünlüğünün korunması'' amaçlarıyla sınırlandırılabilecek. Düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğünün kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunla düzenlenecek. Anayasa'nın 28. maddesinin değiştirilmesiyle yasayla yasaklanmış olan herhangi bir dilde yayım yapılamayacağına ilişkin yasak kaldırıldı. BASIN DIŞI KİTLE HABERLEŞME ARAÇLARIAnayasa'nın 31. maddesindeki değişiklikle, halkın haber alma hakkının ''milli güvenlik, kamu düzeni, genahlak ve sağlığın korunması'' dışındaki nedenlerle sınırlandırılmasına izin verilmeyecek. DERNEK KURMA ÖZGÜRLÜĞÜAnayasa'nın ''toplantı hak ve hürriyetleri'' başlığı altında ''dernek kurma hürriyeti''ni düzenleyen 33. maddesinde yapılan değişiklikle, dernek kurmadaki engeller kaldırıldı. Dernek kurma özgürlüğü de ancak ''milli güvenlik, kamu düzeni, suçişlenmesinin önlenmesi, genel ahlak ve genel sağlık ile başkalarının özgürlüklerinin korunması'' nedenleriyle sınırlandırılabilecek. 4709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun'un, Anayasa'nın, TBMM üyelerinin ''ödenek ve yolluklarını'' düzenleyen 86.maddesini değiştiren çerçeve 27. madde dışında kalan 34 maddesi, ResmiGazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı. Söz konusu maddeler, şunları içeriyor: TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ HAKKI Anayasa'nın, 34. maddesinin değiştirilmesi ile toplantı ve gösteriyürüyüşü yapma hakkı önündeki sınırlamalar kaldırıldı. Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkına da sadece dernek kurma özgürlüğündeki gerekçelerle sınırlandırma getirilebilecek. ADİL YARGILANMA Anayasa'nın 36. maddesindeki değişiklikle herkese meşru araç ve yollardan yararlanarak yargı önünde davacı veya davalı olarak iddia vesavunmada bulunmanın yanı sıra ''adil yargılama'' hakkı da tanınıyor. İDAM CEZASI Anayasa'nın 38. maddesi değiştirilerek, ''savaş, çok yakın savaş tehdidi ve terör halleri dışında ölüm cezası verilemeyeceği'' hükme bağlandı. Bu maddede yapılan değişikliklere göre, yasaya aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak kabul edilemeyecek ve hiç kimse yalnızcasözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirmemesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamayacak. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KORUNMASI Anayasa'nın 40.addesinin değiştirilmesiyle temel hak ve özgürlükleri ihlal edilen vatandaşların, işlemlerinde, hangi yasal yolları kullanacağı ve hangi makamlara başvuracağı ile başvurunun sonuçlandırılması süresi kesin olarak belirlendi. EŞLER ARASINDA EŞİTLİK Değişiklikle Anayasa'nın 41. maddesine, ailenin ''eşler arasında eşitliğe dayandığı'' ibaresi ekleniyor. KAMULAŞTIRMA Anayasa'nın 46. maddesinde yapılan değişikliğe göre, devlet ve kamu tüzel kişileri kamulaştırmayı, ancak gerçek karşılıkları peşin ödeyerek yapabilecek. Kamulaştırma bedeliyle kesin hükme bağlanan artırım bedeli, nakdenve peşin olarak ödenecek. ÇALIŞMA HAKKI Anayasa'nın 49. maddesindeki değişikliğe göre, devlet çalışanlarınyanı sıra ''işsizleri'' de koruyacak, çalışma barışını sağlamak için gerekli önlemleri alacak. SENDİKAL HAKLAR Anayasa'nın 51. maddesinin değiştirilmesiyle sendika kurmadaki bürokratik engeller kaldırıldı. Sendika kurma hakkı, sadece ''milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlak ile başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması'' amacıyla sınırlandırılabilecek. Sendikaların ve üst kuruluşlarının tüzükleri, yönetim ve işleyişleri, Cumhuriyet'in temel niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı olamayacak. ASGARİ ÜCRETAnayasa'nın 55. maddesinde gerçekleştirilen değişikliğe göre, asgari ücretin belirlenmesinde, ''ülkenin ekonomik durumu''nun yanı sıra ''çalışanların geçim şartları'' da dikkate alınacak. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLARIN SINIRIAnayasa'nın 65. maddesinin ''sosyal ve ekonomik hakların sınırı'' şeklindeki başlığı ''devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları'' şeklinde değiştirildi. Devletin, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini yerine getirmesinde ''ekonomik istikrarın korunmasını gözetmesi'' hükmünden vazgeçildi. Devlet, sosyal ve ekonomik alanlardaki görevlerini ''amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek'' yerine getirecek. TÜRK VATANDAŞLIĞI Anayasa'nın 66. maddesindeki değişiklikle ''yabancı babadan ve Türk anadan olan çocuğun vatandaşlığı kanunla düzenlenir'' hükmü, kadın-erkek eşitsizliği yarattığı gerekçesiyle Anayasa'dan çıkartıldı. SEÇİM YASALARIAnayasa'nın 67. maddesine bir fıkra eklenmesiyle seçim yasalarındayapılacak değişikliklerin, yürürlük tarihinden itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaması'' hükmü getirildi. Taksirli suçlardan hüküm giyip ceza infaz kurumlarında bulunanlara, seçimlerde oy kullanma hakkı tanındı. SİYASİ PARTİLERİN KAPATILMASIAnayasa'nın 69. maddesi değiştirilerek, siyasi partilerin kapatılması zorlaştırıldı. Bir siyasi parti, kapatmaya gerekçe oluşturacak fiiller, o partinin üyelerince yoğun bir şekilde işlendiği ve bu durum, o partinin büyük kongre veya genel başkan veya merkez karar ve yönetim organları veya TBMM'deki grup genel kurulu veya grup yönetim kuruluncazımnen veya açıkça benimsendiği, bu fiiller doğrudan doğruya anılan parti organlarınca kararlılık içinde işlendiği durumda odak haline gelmiş sayılacak. Anayasa Mahkemesi, temelli kapatma yerine, fiillerin ağırlığına göre, siyasi partinin devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilecek. DİLEKÇE HAKKI Anayasa'nın ''dilekçe hakkı'' başlıklı 74. maddesinde de değişiklikler yapıldı. Yetkili makamlara ve TBMM'ye dilekçeyle başvuruda bulunma hakkı, vatandaşların yanı sıra ''karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye'de ikamet eden yabancılara'' da tanındı. Başvuruların sonucu, başvuranlara ''gecikmeksizin'' bildirilecek. AF ÇIKARMA Anayasa'nın TBMM'nin görevlerini düzenleyen 87. maddesinde yapılandeğişiklikle ''genel ve özel af'' kararı alabilmek için TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun oyunun aranması koşulu getirildi. Anayasa'nın 14. maddesinde yer alan ve ''devlete karşı işlenen suçlar'' olarak tanımlanan suçlar da af kapsamına alınabilecek. CUMHURBAŞKANI'NIN KISMİ VETO HAKKI Anayasa'nın 89. maddesinde değişiklik yapan düzenlemeyle Cumhurbaşkanı'na, onayına sunulan yasaları ''kısmen'' de veto etme yetkisi tanınıyor. Kısmi veto durumunda, TBMM, sadece uygun bulunmayanmaddeleri görüşebilecek. MECLİS BAŞKANI SEÇİMİ Anayasa'nın 94. maddesinde yapılan değişiklikle, meclis başkanlarının seçim süresi kısaltıldı. TBMM başkan adayları, Meclis'in toplandığı günden itibaren 10 gün yerine 5 gün içinde Başkanlık Divanı'na bildirilecek. Başkan seçimi deaday gösterme süresinin bitiminden itibaren 5 gün içinde tamamlanacak. MECLİS SORUŞTURMASIAnayasa'nın ''meclis soruşturması'' nı düzenleyen 100. maddesinde yapılan değişikliğe göre, TBMM Genel Kurulu, başbakan veya bakanlar hakkındaki meclis soruşturması önergelerini ''gizli oyla'' karara bağlanacak. Soruşturma komisyonları, kendisine verilen kesin süre içinde raporunu TBMM Başkanlığı'na sunacak. Rapor, veriliş tarihinden itibaren 10 gün içinde dağıtılacak, bundan sonraki 10 gün içinde görüşülecek ve gerek görüldüğü takdirde ilgilinin Yüce Divan'a sevkinekarar verilecek. Yüce Divan'a sevk kararı, üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyuyla alınabilecek. MGK'NIN YAPISIAnayasa'nın MGK'ya ilişkin 118. maddesi de değiştirildi. Buna göre, MGK'da, başbakan, genelkurmay başkanı, savunma, içişleri, dışişleri bakanları, kara, deniz ve hava kuvvetleri komutanları ile jandarma genel komutanının yanı sıra başbakan yardımcıları ve adalet bakanı da yer alacak. MGK'da alınacak kararların ''...Bakanlar Kurulu'nca öncelikle dikkate alınacağı'' şeklindeki ifade, ''...Bakanlar Kurulu'nca değerlendirilir'' olarak değiştirildi. ANAYASA MAHKEMESİ Anayasa'nın 149. maddesinde yapılan değişiklikle, Anayasa Mahkemesi, anayasa değişikliklerinin iptal kararları ile parti kapatmakararlarını, üçte 2 yerine beşte 3 çoğunlukla alabilecek. 12 EYLÜL DÜZENLEMELERİ Anayasa'nın geçici 15. maddesinin son fıkrası da yürürlükten kaldırıldı. Buna göre, 12 Eylül 1980-6 Aralık 1983 döneminde çıkarılan yasalar, kanun hükmünde kararnameler (KHK) ile Anayasa Düzeni HakkındaKanun uyarınca alınan karar ve tasarrufların Anayasa'ya aykırılığı önesürülebilecek. GEÇİCİ HÜKÜMLERAnayasa'nın 67. maddesine eklenen ''Seçim kanunlarında yapılacak değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz'' şeklindeki hüküm, yapılacak ilk genel seçimlerde uygulanmayacak. Böylece seçim kanunlarında değişiklikyapılarak genel seçime gidilebilecek. Bu maddeye göre, TBMM, bu kanunun yürürlük tarihinden önce devletekarşı işlenen suçlar için genel ve özel af da çıkartamayacak. Yasanın 35. maddesi, yasanın yayımı tarihinde yürürlüğe gireceğinive halkoylamasına sunulması halinde tümünün oylanacağını içeriyor. �