Anayasa değişikliği Resmi Gazete'de yayınlandı

4709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın Bazı Maddelerinin DeÄŸiÅŸtirilmesi Hakkında Kanun'un, Anayasa'nın, TBMM üyelerinin ''ödenek ve yolluklarını'' düzenleyen 86.maddesini deÄŸiÅŸtiren çerçeve 27. madde dışında kalan 34 maddesi, Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.Söz konusu maddeler ÅŸunları içeriyor: Anayasa'nın baÅŸlangıç bölümünün 5. fıkrasında geçen ''hiçbir düşünce ve mülahazanın'' ibaresi, ''hiçbir faaliyetin'' ÅŸeklinde deÄŸiÅŸtirilerek, ''düşünce'' yerine ''faaliyetin'' cezalandırılması hükmü getirildi. TEMEL HAK VE ÖZGÃœRLÃœKLERÄ° SINIRLANMASI Anayasa'nın 13. Maddesi'nde deÄŸiÅŸiklik öngören maddeyle temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına gerekçe olacak hükümler daraltıldı. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması, Anayasa'nın özüneve ruhuna, demokratik toplum düzeni ve laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacak. TEMEL HAK VE ÖZGÃœRLÃœKLERÄ°N KÖTÃœYE KULLANILAMAMASI Anayasa'nın 14. Maddesi'nde yapılan deÄŸiÅŸiklikle, ''temel hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılması'' tanımı yeniden düzenlendi. Buna göre, ''insan haklarına dayanan demokratik ve laik cumhuriyeti ortadankaldırma'' da suç sayılacak. Yürürlükteki düzenleme, ''amaçlamayı'' suç sayarken, yeni düzenlemeyle ''faaliyet''te bulunma koÅŸulu da getiriliyor. GÖZALTI SÃœRESÄ°Anayasa'nın 19. maddesinde deÄŸiÅŸiklik öngören maddeyle toplu suçlarda gözaltı süresi, 15 günden 4 güne indirildi. Belirlenen esaslar dışında bir iÅŸleme tabi tutulan kiÅŸilere tazminat hukukunun genel prensiplerine göre devletçe tazminat ödenecek. KiÅŸilerin yakalandığı ya da tutuklandığı, ''derhal'' yakınlarına bildirilecek. ÖZEL HAYATIN KORUNMASI Anayasa'nın 20. maddesinde yapılan deÄŸiÅŸiklikle, özel hayatın gizliliÄŸi, 21. maddesinde yapılan deÄŸiÅŸiklikle konut dokunulmazlığı, 22. maddede yapılan deÄŸiÅŸiklikle haberleÅŸme özgürlüğü, 23. maddede yapılan deÄŸiÅŸiklikle seyahat özgürlüğüne Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi çerçevesinde daha fazla koruma öngörülüyor. Buna göre, bir kiÅŸinin üstü, özel kağıtları, eÅŸyasının aranabilmesi ve bunlara el konulabilmesi, konutuna dokunulabilmesi ve haberleÅŸme özgürlüğünün engellenebilmesi için ÅŸu ÅŸartlar gerekecek: ''Milli güvenlik, kamu düzeni, suç iÅŸlenmesinin önlenmesi, genel saÄŸlık ve genel ahlakın korunması veya baÅŸkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması.'' VatandaÅŸların yurtdışına çıkma özgürlüğüne, ''ülkenin ekonomik durumu'' engel oluÅŸturamayacak. Görevliler, bu yetkilerini hakim kararı olmadıkça ya da gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda da yetkililerin yazılı emri olmadıkça kullanamayacak. Yetkililer, bu konudaki kararlarını 24 saat içinde hakim onayına sunacak. Hakimin kararını 48 saat içinde açıklamaması durumunda, kararlar kendiliÄŸinden ortadan kalkacak. DÄ°L YASAÄžIAnayasa'nın ''düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetini'' düzenleyen26. maddesinde gerçekleÅŸtirilen deÄŸiÅŸiklikle düşüncenin açıklanması veyayılmasında yasayla yasaklanmış bir dilin kullanılamayacağına iliÅŸkinhüküm kaldırıldı. Ancak bu özgürlük, ''milli güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliÄŸi, cumhuriyetin temel nitelikleri, devletin ülkesiyle bölünmez bütünlüğünün korunması'' amaçlarıyla sınırlandırılabilecek. Düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğünün kullanılmasında uygulanacak ÅŸekil, ÅŸart ve usuller kanunla düzenlenecek. Anayasa'nın 28. maddesinin deÄŸiÅŸtirilmesiyle yasayla yasaklanmış olan herhangi bir dilde yayım yapılamayacağına iliÅŸkin yasak kaldırıldı. BASIN DIÅžI KÄ°TLE HABERLEÅžME ARAÇLARIAnayasa'nın 31. maddesindeki deÄŸiÅŸiklikle, halkın haber alma hakkının ''milli güvenlik, kamu düzeni, genahlak ve saÄŸlığın korunması'' dışındaki nedenlerle sınırlandırılmasına izin verilmeyecek. DERNEK KURMA ÖZGÃœRLÜĞÜAnayasa'nın ''toplantı hak ve hürriyetleri'' baÅŸlığı altında ''dernek kurma hürriyeti''ni düzenleyen 33. maddesinde yapılan deÄŸiÅŸiklikle, dernek kurmadaki engeller kaldırıldı. Dernek kurma özgürlüğü de ancak ''milli güvenlik, kamu düzeni, suçiÅŸlenmesinin önlenmesi, genel ahlak ve genel saÄŸlık ile baÅŸkalarının özgürlüklerinin korunması'' nedenleriyle sınırlandırılabilecek. 4709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın Bazı Maddelerinin DeÄŸiÅŸtirilmesi Hakkında Kanun'un, Anayasa'nın, TBMM üyelerinin ''ödenek ve yolluklarını'' düzenleyen 86.maddesini deÄŸiÅŸtiren çerçeve 27. madde dışında kalan 34 maddesi, ResmiGazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı. Söz konusu maddeler, ÅŸunları içeriyor: TOPLANTI VE GÖSTERÄ° YÃœRÃœYÜŞÜ HAKKI Anayasa'nın, 34. maddesinin deÄŸiÅŸtirilmesi ile toplantı ve gösteriyürüyüşü yapma hakkı önündeki sınırlamalar kaldırıldı. Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkına da sadece dernek kurma özgürlüğündeki gerekçelerle sınırlandırma getirilebilecek. ADÄ°L YARGILANMA Anayasa'nın 36. maddesindeki deÄŸiÅŸiklikle herkese meÅŸru araç ve yollardan yararlanarak yargı önünde davacı veya davalı olarak iddia vesavunmada bulunmanın yanı sıra ''adil yargılama'' hakkı da tanınıyor. Ä°DAM CEZASI Anayasa'nın 38. maddesi deÄŸiÅŸtirilerek, ''savaÅŸ, çok yakın savaÅŸ tehdidi ve terör halleri dışında ölüm cezası verilemeyeceÄŸi'' hükme baÄŸlandı. Bu maddede yapılan deÄŸiÅŸikliklere göre, yasaya aykırı olarak elde edilmiÅŸ bulgular delil olarak kabul edilemeyecek ve hiç kimse yalnızcasözleÅŸmeden doÄŸan bir yükümlülüğü yerine getirmemesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamayacak. TEMEL HAK VE ÖZGÃœRLÃœKLERÄ°N KORUNMASI Anayasa'nın 40.addesinin deÄŸiÅŸtirilmesiyle temel hak ve özgürlükleri ihlal edilen vatandaÅŸların, iÅŸlemlerinde, hangi yasal yolları kullanacağı ve hangi makamlara baÅŸvuracağı ile baÅŸvurunun sonuçlandırılması süresi kesin olarak belirlendi. EÅžLER ARASINDA EŞİTLÄ°K DeÄŸiÅŸiklikle Anayasa'nın 41. maddesine, ailenin ''eÅŸler arasında eÅŸitliÄŸe dayandığı'' ibaresi ekleniyor. KAMULAÅžTIRMA Anayasa'nın 46. maddesinde yapılan deÄŸiÅŸikliÄŸe göre, devlet ve kamu tüzel kiÅŸileri kamulaÅŸtırmayı, ancak gerçek karşılıkları peÅŸin ödeyerek yapabilecek. KamulaÅŸtırma bedeliyle kesin hükme baÄŸlanan artırım bedeli, nakdenve peÅŸin olarak ödenecek. ÇALIÅžMA HAKKI Anayasa'nın 49. maddesindeki deÄŸiÅŸikliÄŸe göre, devlet çalışanlarınyanı sıra ''iÅŸsizleri'' de koruyacak, çalışma barışını saÄŸlamak için gerekli önlemleri alacak. SENDÄ°KAL HAKLAR Anayasa'nın 51. maddesinin deÄŸiÅŸtirilmesiyle sendika kurmadaki bürokratik engeller kaldırıldı. Sendika kurma hakkı, sadece ''milli güvenlik, kamu düzeni, suç iÅŸlenmesinin önlenmesi, genel saÄŸlık ve genel ahlak ile baÅŸkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması'' amacıyla sınırlandırılabilecek. Sendikaların ve üst kuruluÅŸlarının tüzükleri, yönetim ve iÅŸleyiÅŸleri, Cumhuriyet'in temel niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı olamayacak. ASGARÄ° ÃœCRETAnayasa'nın 55. maddesinde gerçekleÅŸtirilen deÄŸiÅŸikliÄŸe göre, asgari ücretin belirlenmesinde, ''ülkenin ekonomik durumu''nun yanı sıra ''çalışanların geçim ÅŸartları'' da dikkate alınacak. SOSYAL VE EKONOMÄ°K HAKLARIN SINIRIAnayasa'nın 65. maddesinin ''sosyal ve ekonomik hakların sınırı'' ÅŸeklindeki baÅŸlığı ''devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları'' ÅŸeklinde deÄŸiÅŸtirildi. Devletin, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini yerine getirmesinde ''ekonomik istikrarın korunmasını gözetmesi'' hükmünden vazgeçildi. Devlet, sosyal ve ekonomik alanlardaki görevlerini ''amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek'' yerine getirecek. TÃœRK VATANDAÅžLIÄžI Anayasa'nın 66. maddesindeki deÄŸiÅŸiklikle ''yabancı babadan ve Türk anadan olan çocuÄŸun vatandaÅŸlığı kanunla düzenlenir'' hükmü, kadın-erkek eÅŸitsizliÄŸi yarattığı gerekçesiyle Anayasa'dan çıkartıldı. SEÇİM YASALARIAnayasa'nın 67. maddesine bir fıkra eklenmesiyle seçim yasalarındayapılacak deÄŸiÅŸikliklerin, yürürlük tarihinden itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaması'' hükmü getirildi. Taksirli suçlardan hüküm giyip ceza infaz kurumlarında bulunanlara, seçimlerde oy kullanma hakkı tanındı. SÄ°YASÄ° PARTÄ°LERÄ°N KAPATILMASIAnayasa'nın 69. maddesi deÄŸiÅŸtirilerek, siyasi partilerin kapatılması zorlaÅŸtırıldı. Bir siyasi parti, kapatmaya gerekçe oluÅŸturacak fiiller, o partinin üyelerince yoÄŸun bir ÅŸekilde iÅŸlendiÄŸi ve bu durum, o partinin büyük kongre veya genel baÅŸkan veya merkez karar ve yönetim organları veya TBMM'deki grup genel kurulu veya grup yönetim kuruluncazımnen veya açıkça benimsendiÄŸi, bu fiiller doÄŸrudan doÄŸruya anılan parti organlarınca kararlılık içinde iÅŸlendiÄŸi durumda odak haline gelmiÅŸ sayılacak. Anayasa Mahkemesi, temelli kapatma yerine, fiillerin ağırlığına göre, siyasi partinin devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilecek. DÄ°LEKÇE HAKKI Anayasa'nın ''dilekçe hakkı'' baÅŸlıklı 74. maddesinde de deÄŸiÅŸiklikler yapıldı. Yetkili makamlara ve TBMM'ye dilekçeyle baÅŸvuruda bulunma hakkı, vatandaÅŸların yanı sıra ''karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye'de ikamet eden yabancılara'' da tanındı. BaÅŸvuruların sonucu, baÅŸvuranlara ''gecikmeksizin'' bildirilecek. AF ÇIKARMA Anayasa'nın TBMM'nin görevlerini düzenleyen 87. maddesinde yapılandeÄŸiÅŸiklikle ''genel ve özel af'' kararı alabilmek için TBMM üye tamsayısının beÅŸte üç çoÄŸunluÄŸunun oyunun aranması koÅŸulu getirildi. Anayasa'nın 14. maddesinde yer alan ve ''devlete karşı iÅŸlenen suçlar'' olarak tanımlanan suçlar da af kapsamına alınabilecek. CUMHURBAÅžKANI'NIN KISMÄ° VETO HAKKI Anayasa'nın 89. maddesinde deÄŸiÅŸiklik yapan düzenlemeyle CumhurbaÅŸkanı'na, onayına sunulan yasaları ''kısmen'' de veto etme yetkisi tanınıyor. Kısmi veto durumunda, TBMM, sadece uygun bulunmayanmaddeleri görüşebilecek. MECLÄ°S BAÅžKANI SEÇİMÄ° Anayasa'nın 94. maddesinde yapılan deÄŸiÅŸiklikle, meclis baÅŸkanlarının seçim süresi kısaltıldı. TBMM baÅŸkan adayları, Meclis'in toplandığı günden itibaren 10 gün yerine 5 gün içinde BaÅŸkanlık Divanı'na bildirilecek. BaÅŸkan seçimi deaday gösterme süresinin bitiminden itibaren 5 gün içinde tamamlanacak. MECLÄ°S SORUÅžTURMASIAnayasa'nın ''meclis soruÅŸturması'' nı düzenleyen 100. maddesinde yapılan deÄŸiÅŸikliÄŸe göre, TBMM Genel Kurulu, baÅŸbakan veya bakanlar hakkındaki meclis soruÅŸturması önergelerini ''gizli oyla'' karara baÄŸlanacak. SoruÅŸturma komisyonları, kendisine verilen kesin süre içinde raporunu TBMM BaÅŸkanlığı'na sunacak. Rapor, veriliÅŸ tarihinden itibaren 10 gün içinde dağıtılacak, bundan sonraki 10 gün içinde görüşülecek ve gerek görüldüğü takdirde ilgilinin Yüce Divan'a sevkinekarar verilecek. Yüce Divan'a sevk kararı, üye tamsayısının salt çoÄŸunluÄŸunun gizli oyuyla alınabilecek. MGK'NIN YAPISIAnayasa'nın MGK'ya iliÅŸkin 118. maddesi de deÄŸiÅŸtirildi. Buna göre, MGK'da, baÅŸbakan, genelkurmay baÅŸkanı, savunma, içiÅŸleri, dışiÅŸleri bakanları, kara, deniz ve hava kuvvetleri komutanları ile jandarma genel komutanının yanı sıra baÅŸbakan yardımcıları ve adalet bakanı da yer alacak. MGK'da alınacak kararların ''...Bakanlar Kurulu'nca öncelikle dikkate alınacağı'' ÅŸeklindeki ifade, ''...Bakanlar Kurulu'nca deÄŸerlendirilir'' olarak deÄŸiÅŸtirildi. ANAYASA MAHKEMESÄ° Anayasa'nın 149. maddesinde yapılan deÄŸiÅŸiklikle, Anayasa Mahkemesi, anayasa deÄŸiÅŸikliklerinin iptal kararları ile parti kapatmakararlarını, üçte 2 yerine beÅŸte 3 çoÄŸunlukla alabilecek. 12 EYLÃœL DÃœZENLEMELERÄ° Anayasa'nın geçici 15. maddesinin son fıkrası da yürürlükten kaldırıldı. Buna göre, 12 Eylül 1980-6 Aralık 1983 döneminde çıkarılan yasalar, kanun hükmünde kararnameler (KHK) ile Anayasa Düzeni HakkındaKanun uyarınca alınan karar ve tasarrufların Anayasa'ya aykırılığı önesürülebilecek. GEÇİCÄ° HÃœKÃœMLERAnayasa'nın 67. maddesine eklenen ''Seçim kanunlarında yapılacak deÄŸiÅŸiklikler, yürürlüğe girdiÄŸi tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz'' ÅŸeklindeki hüküm, yapılacak ilk genel seçimlerde uygulanmayacak. Böylece seçim kanunlarında deÄŸiÅŸiklikyapılarak genel seçime gidilebilecek. Bu maddeye göre, TBMM, bu kanunun yürürlük tarihinden önce devletekarşı iÅŸlenen suçlar için genel ve özel af da çıkartamayacak. Yasanın 35. maddesi, yasanın yayımı tarihinde yürürlüğe gireceÄŸinive halkoylamasına sunulması halinde tümünün oylanacağını içeriyor. Â