Anadolu'nun yaÅŸayan en büyük kedisi

Ãœlkemiz bitki ve hayvan çeÅŸitliliÄŸi bakımından Dünya'nın en zengin ülkelerinden biridir. Kıtaların kesiÅŸme noktasında yer alması, daÄŸlık bir coÄŸrafyaya sahip olması, Anadolu'da biyolojik çeÅŸitliÄŸin yüksek kalmasını saÄŸlamıştır. Ama bu çeÅŸitlilik her geçen dakika azalarak elimizden kayıp gitmektedir. Pek çoÄŸumuz ilkokul kitaplarından Hititler'in savaÅŸ arabaları üzerinde Orta Anadolu'da aslan avladığına dair görüntüleri hayal meyal hatırlarız. Evet bir dönem Anadolu'da aslan yaÅŸamıştır. Ãœlkemizde en son aslan 1890 yılında vurulmuÅŸtur. Son kaplan ise 1970'li yıllarda öldürülmüştür. En son çitanın ise 19. yüzyılda vurulduÄŸu bilinmektedir. Halen Anadolu'da sırtlan, vaÅŸak, karakulak, ayı, kurt, tilki, çakal vb. hayvanlar yaÅŸamaktadır ama onların da sayısı hızla azalmaktadır. Pek çok hayvan canavar, alacanavar vb. gibi isimler takılarak (bu tür isimler psikolojik olarak öldürmeyi kolaylaÅŸtırmaktadır) veya soylarının öldürülmeyle yok olmayacağı gibi bahaneler öne sürülerek tüketilmektedir. Televizyonlarda belgesellerden hayranlık içinde izlediÄŸimiz canlıların bir kaç saatlik seyahat mesafesinde yaÅŸadığını bilmek ve bu duruma kayıtsız kalmak mümkün deÄŸildir.     Ãœlkemizde büyük kedilerden sadece pars (leopar-panter) kalmıştır. Batı Anadolu'da 1970'lere kadar sık sık görülen Anadolu Parslarının önemli bir bölümü seciyesiz bir avcı tarafından zehirlenerek öldürülmüş ve Anadolu Parsı yok olma tehlikesi ile karşı karşıya bırakılmıştır. Resmi kayıtlara göre en son Anadolu Parsı 1974 yılında Ankara'nın Beypazarı ilçesinde vurulmuÅŸtur. Bu tarihten sonra da Anadolu'nun çeÅŸitli bölgelerinden parsın yaÅŸadığına, görüldüğüne, sesinin duyulduÄŸuna, parsa ait çeÅŸitli izlerin bulunduÄŸuna ve hatta gizlice vurulduÄŸuna dair duyumlar alınmıştır.Anadolu'da iki tür parsın yaÅŸadığı bilinmektedir. 1950'li yıllardan sonra, özellikle yabancı biyologlar tarafından Anadolu yaban hayatı ile ilgili olarak yapılan araÅŸtırmalarda Anadolu'da Ä°ran Parsı (Panthera pardus saxicolor) ve Anadolu Parsı (Panthera pardus tulliana) bulunduÄŸu tespit edilmiÅŸtir. DoÄŸu ve Güney DoÄŸu Anadolu bölgelerinde bulunduÄŸu bilinen Ä°ran Parsı, Anadolu Parsı'na göre daha ufak tefektir ve daha yaygın olduÄŸu yolunda kanılar bulunmaktadır. Ãœlkemizin flora ve faunası ile ilgili çok az sayıda araÅŸtırma yapıldığından ve hemen hemen hiçbir kayıt bulunmadığından somut bilgilerden çok kanı ve öngörüden bahsetmek mümkündür. Anadolu Parsı leopar türleri arasında en iri olanıdır. Afrika'da yaÅŸayan leoparlar en fazla 60-65 kg ağırlığa sahipken Anadolu'da 100 kg'ın üzerinde bireyler öldürülmüştür. Boyları, takriben burundan kuyruk ucuna kadar 2.5 metre kadardır. Oldukça uzun olan kuyruk (80 cm'den daha uzun) dikkat çeker. Yerden omuz yüksekliÄŸi 60 cm kadar olan parsın yaÅŸam süresi iyi ÅŸartlarda 20-25 yıldır. Bir defada 2-3 yavru doÄŸurabilen pars, kedigillerin en savunmasız yavrularını dünyaya getirir. Av Kanunları'nda‚ zararlı hayvan olarak tanımlanması sebebiyle avlanmaya maruz kalması, doÄŸal yaÅŸam alanlarının düzensiz kentleÅŸme ve tarım alanı açılmasıyla insanlar tarafından iÅŸgal edilmesi ve tarımda kullanılan kimyasalların tüketimindeki artış Anadolu'da yaÅŸayan pek çok tür gibi parsın da neslinin azalmasına yol açan en önemli sebeplerdir. Nüfusundaki azalma yüzünden kendisine yakın kan guruplarıyla çiftleÅŸmek zorunda kalan parsta genetik bozuklukların oluÅŸması neslinin tükenmeye yüz tutmasında rol oynamaktadır.      Bir grup TÃœBÄ°TAK-SAGE çalışanı çok az sayıda kaldığı düşünülen ve pek çok kiÅŸi tarafından neslinin tükendiÄŸine inanılan Anadolu Parsı'na sahip çıkma kararı almıştır. Bu çerçevede önce bir savunma sanayii projesine Anadolu Parsı adını verilmiÅŸtir. Bu konuda yerli ve yabancı uzmanlar, konuya ilgi duyan kiÅŸiler, avcılar ve parsın görüldüğü yolunda haber alınan bölge köylüleri ile görüşmeler yapılmıştır. Leoparlar, büyük kediler, yaban hayatı, doÄŸada hayatta kalma gibi konular ile ilgili araÅŸtırma ve kaynak taraması yapılmıştır. ÇeÅŸitli bölgelere geziler düzenlenmiÅŸtir. Anadolu Parsının kurtarılması için ne tür faaliyetler gerçekleÅŸtirilmesi gerektiÄŸi belirlenmiÅŸtir ve proje önerisi hazırlama çalışmaları yapılmıştır. Bu konuda yerli ve yabancı uzmanlar ile çalışmalar halen devam etmektedir. Türkiye'de en fazla 10-15 Anadolu Parsı kaldığı yolunda tahminler bulunmaktadır. Bu da Anadolu Parsını en çok yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan türler arasında birinci sıraya yükseltmektedir. Zararlı hayvan olduÄŸuna dair iddiaların aksine parslar besin zincirinin en tepesinde yer alarak doÄŸal dengenin korunmasında önemli rol oynayan yararlı hayvanlardır. Bugüne kadar ülkemizde pars tarafından saldırıya uÄŸrayarak öldürülmüş insan sayısı ile yine insanlar tarafından saldırıya uÄŸrayarak öldürülmüş olan insan sayısının karşılaÅŸtırılması yerinde olacaktır. Pars tarafından öldürülmüş hiç kimseye ait bir kayıt yoktur. Parslar köşeye sıkıştırılmadıkça insana saldırmamaktadır ve insanlardan sürekli kaçmaktadır.  Parslar baÅŸta Afrika ve Arap ülkeleri olmak üzere dünyanın pek çok yerinde koruma altındadır. Parsların incelenmesi, yaÅŸam biçimlerinin izlenmesi, tutsak üretim ve parsların yaÅŸadığı bölgelerin milli park alanı olarak ilan edilmesi üçüncü dünya ülkeleri tarafından bile baÅŸarılmış çalışmalardır. Pars sahip olduÄŸu üstün özellikler sebebiyle süper kedi olarak da adlandırılmaktadır. Ãœlkemizin daÄŸlık bir coÄŸrafyada oluÅŸu süper kedinin varlığına dair umutları arttırmaktadır. Kendi ülkemizin doÄŸasına sahip çıkmak için Anadolu Parsı bir semboldür. Kaynak: TÃœBÄ°TAK-SAGEÂ