Anadolu parsının dönüşü

Türkiye'de yaşayan son büyük kedi olan Anadolu parsı ile en son karşılaşma, resmi kayıtlara göre 17 Ocak 1974'te Ankara Beypazarı'nda gerçekleşti. Geçen 30 yılı aşkın sürede parsın, daha bildik adıyla leoparın Anadolu'nun çeşitli yerlerinde görüldüğüne dair ihbarlar geldiyse de bilimsel anlamda tartışmasız kabul edilebilecek bir karşılaşma hiç yaşanmadı.

Fakat, parsın ayak sesleri şimdi yeniden duyulmaya başladı. Çünkü Anadolu parsı, bir işletim sistemi olarak geri döndü. TÜBİTAK Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü (UEKAE) bünyesinde yürütülen Uludağ (Ulusal Dağıtım) Projesi kapsamında geliştirilen Pardus, ilk resmi dağıtımıyla Aralık sonunda yayımlandı. Adını Anadolu parsının Latince ismi Panthera pardus tulliana'dan alan Pardus, %100 Türkçe desteği verebilen Linux tabanlı bir işletim sistemi. Pardus'un en önemli özelliği ise tümüyle TÜBİTAK UEKAE bünyesindeki ekip tarafından geliştirilen yenilikçi teknolojiler üzerine kurulu olması.

Açık kaynak avantajı

Açık kaynak kodlu yazılımların kapalı ve sahipli yazılımlar ile karşılaştırıldığında önemli avantajları var. Bunların başında güvenlik geliyor. Açık kaynak kodlu yazılımlar, doğası gereği geliştirilme sürecinden kullanılma aşamasına kadar on binlerce göz tarafından denetleniyor. Kötü niyetli bir programcı ya da kuruluş tarafından yerleştirilebilecek bir kod parçasının böyle bir ortamda gizlenmesi mümkün değil. Ayrıca, kaynağın açık olması nedeniyle olası güvenlik açıkları hızla yamanabiliyor.

Yazılımın büyük bir programcı kitlesi tarafından denetlenmesi ve incelenmesi, o yazılıma kararlılık anlamında da büyük katkı sağlıyor. Kaynak kodunun isteğe ve gereksinime göre özgürce değiştirilip yeni amaçlara hizmet edecek şekilde uyarlanması da yazılıma benzersiz bir esneklik kazandırıyor. Küresel Linux camiası tarafından bir nevi imece usulü ile üretilen işletim sistemi, gerek lisanslama yöntemi ve gerekse bakım ve yönetim kolaylığı ile toplam sahip olma maliyetinde önemli tasarruf sağlıyor.

Ulusal işletim sistemi

Pardus'un geçmişi 2003 yılına uzanıyor. O sıralarda ulusal bir dağıtımın Türkiye için gerekliliği konusunun gündeme gelmesiyle, dünyadaki benzer uygulamalar, yazılım endüstrisinin mevcut durumu ve eğilimleri, oluşturulan bir ekip tarafından titizlikle araştırılmaya başlandı. Ülkenin bilgi teknolojisi alanındaki insan kaynağı, yerel yazılım sanayiinin yetenekleri ve rekabet unsurları incelendi. Tüm bulgular ışığında, bir ulusal işletim sistemi dağıtımı oluşturmanın doğru olacağı sonucuna varıldı.

Bu sonuç doğrultusunda mevcut işletim sistemleri, başta Linux olmak üzere incelendi; açık kaynak yazılım metodolojisi ve felsefesi ayrıntılı olarak ele alındı. Hedef, bir dağıtım oluşturmanın ötesinde, bu dağıtımı sürekli kılabilecek örgütlü yapıyı da kurmak olduğundan yazılım endüstrisinde kullanılabilecek iş modelleri irdelendi.

Bu incelemeler sonrasında, Linux temelli, açık kaynaklı, olabildiğince GPL (Genel Kamu Lisansı) yöntemini kullanan bir işletim sistemi dağıtımı oluşturulmasına karar verildi.

Pardus'u yaratanlar

Uygulama planının belirginleşmesinin ardından, ulusal işletim sistemi dağıtımını yaratacak ekibin çekirdeğini oluşturacak, dağıtımın mimarisini hazırlayacak olan elemanların seçilmesi ve istihdamı yoluna gidildi. Bu aşamada Türkiye'nin Linux geçmişi, mevcut ve planlanan dağıtımlar, açık kaynak ve Linux camiası ve girişimleri de göz önüne alınarak, var olan bilgi birikimi ve deneyimden en üst düzeyde yararlanmanın yolları arandı. 2004 yılı başı itibarıyla plan aşaması tamamlanıp tasarım aşamasına geçildi ve nihayet 2004 yılı ortasında çekirdek kadronun oluşturulması ile projenin uygulama safhası başlatıldı.

Esneklik ve yönetim kolaylığı açısından, ana proje alt birimlere bölündü. Dağıtım oluşturma işi için gerekli altyapı aşamalı olarak kuruldu. Ardından, yazılımın yerel bazda geliştirilecek temel bileşenleri belirlendi ve bu bileşenler için gerekli çözümleme sürecine girildi. Tasarım aşamasının da tamamlanmasıyla, 1 Aralık 2005 tarihinde Pardus'un 1.0 Çalışan CD Beta dağıtımı duyurularak Web üzerinden sunulmaya başlandı.

Temel masaüstü ihtiyaçları

Pardus, bilişim okuryazarlığına sahip bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü ihtiyaçları göz önünde tutularak geliştirilen bir işletim sistemi. Sistem, mevcut Linux dağıtımlarının üstün taraflarını kavram, mimari ya da kod olarak kullanıyor. Böylece, ortaya her bir dağıtımın en iyi özelliklerini alan mükemmel dağıtım çıkıyor. Pardus'un en güçlü yanlarından biri de, ofis yazılımları yanında, anında mesajlaşma ve e-posta da dahil tüm masaüstü uygulamalarını kullanırken Türkçe Doğal Dil İşleme Kütüphanesi ve Yazım Denetimi Eklentisi Zemberek sayesinde eksiksiz Türkçe sözlük ve yazım denetimi desteği vermesi.

Proje kapsamında üzerinde çalışılan ÇOMAR, PiSi ve YALI da başlı başına birer proje niteliği taşıyor. ÇOMAR, (COnfiguration MAnageR), sistemde kurulu yazılımların birbirleriyle uyumlu çalışmasını sağlayan yapılandırma yöneticisini tanımlıyor. PiSi (Packages Installed Successfully as Intended), Pardus'un paket yönetim sistemini oluşturuyor. PiSi, paketlerin sisteme sorunsuz bir şekilde eklenip çıkarılmasını sağlıyor. YALI (Yet Another Linux Installer) ise işletim sistemi ve kullanıcının seçeceği paketleri hızlı ve sorunsuz olarak CD'den hedef sisteme yerleştiren uygulamanın adı.

Pardus'un yaygınlaşmasıyla Türkiye'nin yazılım ithalatında önemli tasarruf elde edilmesi, yazılım maliyetlerinin azalmasına bağlı olarak donanım satışlarında ve bilgisayarlaşma oranında artış görülmesi, e-dönüşüm ve bilgi toplumu olma sürecinin hızlanması öngörülüyor. Pardus'un dünyaya açılmasıyla da, uluslararası bilişim platformunda Türkiye'nin kendine sağlam bir yer edinmesi bekleniyor.

Pardus, http://www.uludag.org.tr/ adresinden indirilebiliyor.