Anadolu leoparının fotoÄŸrafı çekildi mi?

EÄŸer gerçekten Anadolu leoparından birkaç üye hálá yaşıyorsa, yok olmaları kesinlikle önlenmeli. Leoparın klonlanarak yeniden Anadolu’ya kazandırılmasının tek koÅŸulu, canlı bir bireyin ele geçirilmesi ve DNA’sının elde edilmesidir.Bir ihbar üzerine geçen yıl Kaçkar DaÄŸları’nda bir leoparın ayak izlerini süren doÄŸa fotoÄŸrafçısı Agop Savul, tele-objektifle leoparın fotoÄŸrafını gerçekten çekti mi? EÄŸer çektiyse Anadolu loparı hálá yaşıyor demektir.Agop Savul’un bu fotoÄŸrafı, çalışmalarına sponsorluk yapan meraklı bir iÅŸadamına verdiÄŸi belirtiliyor. Bu nedenle fotoÄŸrafı Türkiye göremiyor. FotoÄŸraf gerçekten Anadolu parsına mı ait?Anadolu leoparı veya parsı yaygın olarak en çok Ege bölgesinde yaşıyordu. Atatürk zamanında ülkemize gelen ve Türkiye’de zoolojinin kurucusu olarak bilinen Alman profesör Hans Kumarloeve, yayınladığı haritada, parsın yaÅŸadığı bölgeleri göstermiÅŸti. Haritada, parsın ‘çok’, ‘az-çok’ bulunduÄŸu belirtilen yerler Ege Bölgesi ile Batı Akdeniz bölgesiydi. Bunun yanında Amanos DaÄŸları, Van, Hakkari, Kars, IÄŸdır gibi DoÄŸu Akdeniz ve DoÄŸu Anadolu bölgeleri ile en son pars vakalarının meydana geldiÄŸi, Batı Karadeniz'de Bolu-Seben ile İç Anadolu bölgesinde Ankara- Beypazarı'nda yayılış gösterdiÄŸi kayıtlara geçmiÅŸtir. Prof. Kumerloeve’nin, Cumhuriyet’ten önceki ilk pars kayıtlarını inceleyerek, 1956 yılında yazdığı "Parsın Anadoludaki Yayılışı Hakkında" baÅŸlıklı makalesi ilk belgedir. Bundan sonraki kayıtlar, gazete ve dergi haberleri, avcı derneklerinden elde edilen bilgiler, bazı meraklı kiÅŸilerin özel kayıtları, halen yaÅŸayan veya ölü kiÅŸilerin pars avcısı olan yakınları ile yapılan diyaloglar ve alan çalışmaları sonucunda elde edildi. AÅŸağıda pars ile ilgili kayıtların dökümü görülüyor.Bir soykırım öyküsü1856: AraÅŸtırmacı-gezgin Tchihatcheff'in Ä°zmir'in doÄŸu tarafında bir pars vurduÄŸunu, Valenciennes yazdı. 20.11.1879'da araÅŸtırıcı-gezgin Danford'un gözlemlerine göre; Adana ili Osmaniye ilçesi Gavur dağında vurulan diÅŸi parsın ölçüleri şöyle: BaÅŸ ve gövde uzunluÄŸu takriben 150 cm, kuyruk uzunluÄŸu 94 cm, omuz yüksekliÄŸi 66 cm dir. Buna ait kafatası ve iskeletin Britanya Natural History müzesinde olduÄŸunu Kumerloeve yazdı. 1925-30 arasında Antalya ili GündoÄŸmuÅŸ ilçesinde pars görüldü. AV 7(1). 1928 Nisan ayında MuÄŸla ili Milas ilçesi Varangelmez dağında Mehmet Akın bir pars vurdu (Yurtta ve dünyada Av ve Deniz Sporları Ocak-Åžubat 1953 Yıl 4, sayı 27- yazar Süreyya Bey).  Yine aynı yıl bir av partisinde Hatipkışla köyünden avcı Hamid yaralı bir pars tarafından parçalandı. Ve Anadolu'daki Pars varlığı tartışıldı.  1931: Whittal tarafından Karacahisar'da vurulmuÅŸ bir parsın postu Britanya Natural History müzesinde bulundu. (Kumerloeve) Sürek avı baÅŸlıyor8 Åžubat 1936 yılında Ä°zmir Avcılar DerneÄŸi ikinci baÅŸkanı Mustafa'nın verdiÄŸi bilgiye göre; Aydın ili Söke ilçesi Moralı köyü civarında Naipli köyünden 22 yaşında bir genci bir pars parçaladı. Çine ilçesinin BeÅŸparmak, Tire ilçesinin Kadife ve Habibler, Ä°zmir ili DeÄŸirmendere, Armutlu ormanlık alanları, Selçuk ve Belevi çevresinin ormanlık ve daÄŸlık alanları Pars avı için tercih edildiÄŸi bildirildi (8 Åžubat 1936 Cumhuriyet). 1 Nisan 1936: Ä°zmir'in Seferihisar ilçesi ormanlık alanında bir parsla avcılar arasında korkunç bir mücadele oldu, pars birkaç avcıyı yaraladıktan sonra Osman oÄŸlu Kara Mustafa tarafından öldürüldü. (1 Nisan 1936 Cumhuriyet) 1936: Kastamonu ili Cide ve Daday ilçelerinde, Giresun, Erzincan ve Erzurum'da 350 adetten fazla pars bulunduÄŸu bildirildi. (Avcılık dergisi 1936). 1939: Isparta ili Kovada gölü çevresinde iki tane pars vuruldu. (AV 7)Ä°nönü’ye armaÄŸan1940: Adana ili Kadirli ilçesinde Aydın Gücüm adlı ÅŸahıstan alınan bilgiye göre bir pars vuruldu. (Kumerloeve-1956). Aynı yıl MuÄŸla ile Çine arasında bulunan Hatipkışla köyünde bir pars avlandı. Hatipkışla köylüleri parsın 4 metre olan postunu Ä°smet Ä°nönü'ye armaÄŸan etmiÅŸler. (Anadolu Biyoloji Tarihi Notları, Erkan Kayaöz, Hagop Savul 1999) 1940: Aydın ili Çine ilçesinden Muharrem Kılıç'ın vurduÄŸu pars, 3.96 metre boyunda olduÄŸu yakınları bildirildi. (Anadolu Biyoloji Tarihi Notları, Erkan Kayaöz, Hagop Savul, 1999) Ä°zmir’in Parsı: Zoza1942: Ä°zmir ili Urla ilçesi daÄŸlık alanında bir çoban tarafından yavru pars yakalandı ve Ä°zmirli tanınmış avcılardan Murat TürkmenoÄŸlu'na satıldı. Murat TürkmenoÄŸlu tarafından 9 ay bakılan pars büyüyünce Ä°zmir hayvanat bahçesine armaÄŸan edildi. "Zoza" adlı parsın fotoÄŸrafı Cafer Türkmen tarafından çekildi. Konu baÅŸlığı "Ä°zmir hayvanat bahçesinin Zoza'sı " . (Av ve Deniz dergisi Ekim 1946 (kapaktaki tarih) 31 Aralık 1946,sayı 11, sayfa 16)1945: Bitlis ilinin Enip Düzü mevkiinde Mustafa Onat adlı ÅŸahıstan alınan bilgiye göre, iki tane pars kaydı Mecit bey tarafından tutuluyor. (AV 7: 6-13). Aynı yıl Antalya'nın KaÅŸ ilçesinin Kıbrısçık deresinde bir pars vuruldu (AV 7- 1). 1945-55 yılları arasında Aydın ili Çine ilçesi ormanlık alanında 5 tane pars vuruldu. (AV 7-1). 1949: Aydın ili Söke ilçesi Yeniköy ile BaÄŸarası köyleri arasındaki Aslan yaylasında pars yavrularının görüldüğü Hamdi GündoÄŸdu tarafından doÄŸrulandı. (Anadolu Biyoloji Tarihi Notları, Erkan Kayaöz, Hagop Savul,1999) 1950: MuÄŸla ili kaynaklı pars kaydı ve örneÄŸi Ä°.Ãœ.Zooloji müzesinde bulunduÄŸu C. Bilgin (1993) tarafından bildirildi. Aynı yıl Ä°zmir ili Salihli ilçesi ormanlık alandan elde edilen iki pars örneÄŸi Ä°zmir ve Ankara hayvanat bahçelerine gönderildi (Kumerloeve; 1956). Aynı yıl Ä°zmir ili ÖdemiÅŸ ilçesi ormanlık alanında öldürülen parsın derisi Ä°zmir hayvanat bahçesine gönderildi (Kumeloeve;1956). 1950: Ä°zmir'de çıkan gazetelerde Mantolu Hasan'ın (Hasan Bele) bir parsla boÄŸuÅŸması haber oluyor. Konu baÅŸlığı "Selçukta bir kaplan avı ", yazarı T.Durak. (Yurtta ve dünyada Av ve Deniz sporları, 1 Ocak 1952 yıl 2, sayı 23)Pars katili sahnede1950: Çine ilçesi Kocakavak mevkiinde Kırksakalar köylülerinin parsa sık rastladıkları yerel halk tarafından bildirilmektedir. Anadolu Biyoloji Tarihi Notları, Erkan Kayaöz, Hagop Savul (1999). 7 Aralık 1951: Mantolu Hasan (Hasan Bele) adıyla tanınan pars avcısı Aydın ilinin Selçuk ilçesi daÄŸlarında büyük bir pars vurdu. Av ve Deniz dergisinin 1 Ocak 1952 23. sayısında T.Durak imzalı yazıda Mantolu Hasan'ın 30 yıl içinde bu yörede 15 pars avladığı kaydedilmiÅŸtir. 1952: Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesi yakınlarında bir pars avlandı. AV7(1). 1952: Aydın ili KuÅŸadası ilçesi Güzelçamlı köyünden Mehmet Karabulat tarafından Dilek Yarımadası Dilek dağı Kırkbasamak mevkiinde tuzakla yakalanan ve Ankara hayvanat bahçesinde adı "efe" konulan pars, 6 yıl burada yaÅŸadıktan sonra öldü. Bu parsa ait tahnit Diyarbakır Ana Jet üssünde bulunmaktadır. (Anadolu Biyoloji Tarihi Notları, Erkan Kayaöz, Hagop Savul-1999) 1955: Antalya ilinin Alanya ilçesi Ceberis daÄŸlarında bir pars vuruldu, daha sonraki yıllarda bu yörede parsa bir daha rastlanılamadı. Aynı yıl DoÄŸubeyazıt-IÄŸdır yolu üzerinde ve MuÄŸla ilinin KöyceÄŸiz ilçesi AÄŸla yöresinde birer pars görüldü. 1955 yılına kadar MuÄŸla ilinin Marmaris ilçesi Bolandağı mevkiinde devamlı olarak pars görüldü (AV 7-1). Üç pars daha1956: Antalya ilinin daÄŸlık ve ormanlık alanlarında 3 tane pars vurulduÄŸu Kumerloeve (1971) tarafından kaydedildi. Aynı yıl Adana ili Osmaniye ilçesi Amanos daÄŸlarında bir adet pars avlandı, postu halen Orman Mühendis Muavini Ekrem Mutlu'dadır. (AV 7-1). 1956: Ä°zmir ilinin ÅžaÅŸal mevkiinde Ä°zmir Merkez Avcılar Kulübü ile EÅŸrefpaÅŸa Avcılar Kulübü’nün ortaklaÅŸa düzenledikleri sürek avında, Mehmet Canbulat (EÅŸrefpaÅŸa kulübü) isimli avcı tek ÅŸevrotin tanesi ile kalp zarını delerek bir pars öldürdü. Parsın tahniti çok kötü korunmuÅŸ bir ÅŸekilde EÅŸrefpaÅŸa Avcılar DerneÄŸi’nde bulunuyor. (Anadolu Biyoloji Tarihi, Erkan Kayaöz, Hagop Savul-1999). 1958: Hatay ilinin Arsus ilçesi ormanlarında Orman Ä°ÅŸletme Åžefi Osman YaÅŸar pars gördü. (AV 7-1). Aynı yıl Ä°zmir ili Selçuk ilçesi Zeytin köyünde üç tane pars yavrusunun görüldüğü, bunlara yerel halkça "kırmızı et parçası" dendiÄŸi, Hamdi GündoÄŸdu tarafından doÄŸrulandı. (Anadolu Parsı Tarihçesi ve YaÅŸama Alanları, Erkan Kayaöz; 2000). 1960: MuÄŸla ili orman köylerinde avlanan parsın postu, Prof. Dr. Muhtar BaÅŸoÄŸlu tarafından MuÄŸla ili civarında yapılan bilimsel gezide köylülerden alındı, halen Ä°.Ãœ. Fen Fakültesi Biyoloji Müzesinde bulunmaktadır. (Anadolu Biyoloji Tarihi Notları, Erkan Kayaöz, Hagop Savul-1999) 13 Aralık 1962: Siirt ili Şırnak ilçesi Cudi dağında Düven köyü yakınlarında bir kaplan (Panthera tigris virigata) vuruldu. Anadolu Biyoloji Tarihi Notları, Erkan Kayaöz, Hagop Savul-1999). 1963: Ä°zmir’in Bayındır ilçesinde ve Van’ın Özalp ilçesinde birer pars vuruldu. (Av 7-1). 1963-64: Kars’ın Kağızman ilçesi civarında bir pars görüldü (Av 7-1). 1965: Hatay ili Amonos daÄŸlarında bir pars vuruldu, postu Ä°skenderun'da satıldı (Av 7-1). 1966: Hakkari- Åžemdinli’de bir pars vuruldu, ayrıca üç tane de avcılar tarafından görüldü. Yılın sonlarında Åžemdinli civarında ve Van’ın Özalp ilçesi civarında birer pars görüldü. Ä°laçla zehirlendi12 Åžubat 1967: Bolu’nun Seben ilçesinin 5 km batısındaki ormanlık alanda Bezer köyünden Ali Çalayır tarafından domuz kurÅŸunu ile erkek bir pars vuruldu. Daha sonra Hamza Tiftikçi isimli bir ÅŸahıs parsın postunu Ä°stanbul Sirkeci Han Kat 1, numara 1'de bulunan kürkçü Araksi'ye sattı. 1968: Konya ilinin Bozkır-Hadim ilçeleri arasında bir pars görüldü (AV7-1). 1969 Yılı Ocak ayı: Hatay’ın Samandağı ilçesinin kızılçam ormanlarıyla kaplı daÄŸlık kısmında bir pars, köylünün eÅŸeÄŸini parçaladı ve köylü eÅŸeÄŸin leÅŸi üzerine zirai mücadele ilacı döktü, leÅŸi yiyen pars öldü. KuÅŸadası’nda kükremeler1970: Aydın daÄŸlarında N.Vural isimli bir ÅŸahıs tarafından bir adet pars tespiti yapıldı. (Av 3-7). Aynı yıl Kars’ın Kumerloeve tarafından pars tespiti yapıldı. 1971 yılına kadar her yıl Aydın ili KuÅŸadası ilçesinin güneyinde yer alan Dilek Yarımadası Milli Parkı’nda pars kükreyiÅŸlerinin duyulduÄŸu, Milli Park yöneticilerince bildirildi. Daha sonra yarımadayı karaya baÄŸlayan kısımlarda insan yoÄŸunluÄŸunun artması yüzünden pars bir daha görülmedi. 2000 yılında Güzelçamlı beldesinde oturan Murat Fakçı isimli ÅŸahıs Milli Parkın içindeki Kalamaki deresinde pars gördüğünü söylemesi üzerine Hagop Savul ile yapılan araÅŸtırmada bir bulguya rastlanamadı. 1970: Türkiye, Ä°ran, Irak üçgeninde yaÅŸayan Anadolu kaplanı (Panthera tigris virigata) Hakkari Uludere ilçesinden Åžehit Åžen tarafından vuruldu; kaplanın postu Ali Ãœstay müzesindedir. (Anadolu Biyoloji Tarihi Notları, Erkan Kayaöz, Hagop Savul; 1999). 1972: AÄŸrı dağında bir adet pars tespiti yapıldığı Kumerloeve (1975) tarafından bildirildi. Aynı yılın aÄŸustos ayında EskiÅŸehir ili Çatacık ormanlarında bir parsın bir çobanı yaraladıktan sonra kaçtığı tespit edildi (Av 7-1). Beypazarı parsı17 Ocak 1974: Ankara ili Beypazarı ilçesinin 5 km batısında Bağözü köyünden Havva Köksal adlı kadına saldırıp, kolunu iki yerden kıran ve köy bekçisi Ahmet Çalışkan tarafından vurulan parsa ait tahnit Ankara MTA Tabiat Tarihi Müzesi’nde sergilenmektedir. 1974: Adana ili Pos-Çatalan ilçeleri arasındaki Söğüt bölgesinde Sabit Tarhan (1994) gece araba farının 10 metre ilerisinde bir pars gördü. 1975: Adana ili Pos-Çatalan ilçeleri arasındaki Söğüt bölgesinde orman işçilerinin Sabit Tarhan'a (1994) verdikleri pars kaydı bilinmektedir. 1976: Türkiye'ye gelen Ä°sviçreli doÄŸa uzmanı Dr.Marcus Borner Türkiye'de yaÅŸayan parsın dünyada benzerinin bulunmadığı, yaÅŸama alanının Batı Anadolu ve DoÄŸu Karadeniz olduÄŸunu, bunların sayılarının 5-10 tane kadar olabileceÄŸini söyledi. Ege ve Akdeniz’de yok oluÅŸAnadolu Biyoloji Tarihi kapsamındaki çalışmalarımız sonucunda, Ege ve Batı Akdeniz bölgelerinde parsın kesin olarak bulunmadığı saptandı. Bu kanımız, bu bölgelerde 1999 yılından beri sürdürdüğümüz alan çalışmaları, avcı dernekleri ile yapılan görüşmeler, alınan pars ihbarlarının deÄŸerlendirilmesi sonucunda oluÅŸtu. Fakat; DoÄŸu Akdeniz, özellikle Mersin ili Mut ilçesi Kestel dağı Dandi mevkiinde 2001 yılı Nisan ayı ortalarında, Alahan köylüleri "kirli sarı renkli ve benekli, uzun kuyruklu, 1.5-2 metre uzunluÄŸunda gayet çevik yırtıcı bir hayvanın" tarifini yapmaktadırlar. Yine Mut ilçesi Alahan köyünden Hulusi DoÄŸan isimli bir ÅŸahıs 5 Haziran 2001 tarihinde Dandi mevkii Boncuk çeÅŸmesi civarında yukarıdaki tanıma uyan parsı gördüğünü söyledi. Buradan alınan pislik örneÄŸi de burada bir parsın yaÅŸadığını ispatlamaktadır. Bu bölge ile Amonos daÄŸlarındaki pars tespiti, alan çalışmalarımız ile sürmektedir. Kaçkarlar’da Pars iziDoÄŸu Karadeniz Bölgesi’nden çok az ihbarın gelmesine raÄŸmen Kumerloeve'nin haritasında burada da parsa iÅŸaret edilmesi, bu bölgenin daha bakir bir doÄŸaya sahip olması bizi her zaman kuÅŸkulandırmıştı. Cemal Gülas isimli bir ÅŸahsın 16 Mart 2001 tarihinde Kaçkar daÄŸlarında fotoÄŸrafını çektiÄŸi izler üzerinde Hagop Savul ile yaptığımız deÄŸerlendirmede burada parsın yaÅŸadığını gösteriyordu; izler 50 metre uzunluÄŸunda tek sıra halinde 15 cm geniÅŸliÄŸinde ve sert kar üzerinde 10 cm derinlikteydi; bu bilgiler, hayvanın 70-80 kg ağırlıkta bir parsa ait olduÄŸunu gösteriyordu. Bu bölgede daha sonra yaptığımız alan çalışmalarında çamur üzerinde de aynı boyuttaki izleri saptadık. FotoÄŸrafı çekildi1-15 Ekim tarihleri arasında ÇamlıhemÅŸin ilçesi Kaçkar daÄŸlarında bulunan Hazindağı, Pokut, Sal, Elevit yaylarında detaylı alan çalışmalarımız sırasında bir köpek ve onun peÅŸindeki parsın görülmesi ile kaybolması bir oldu. Daha sonra aynı mevkilerde yapılan ısrarlı çalışmalar sonucunda, 5 Ekim 2001 tarihinde parsın fotoÄŸrafı çekildi. Anadolu Biyoloji Tarihi Çalışmaları (E.Kayaöz, H. Savul.2001). FotoÄŸraf tele-objektifle doÄŸa fotoÄŸrafçısı Agop Savul tarafından çekildi. Ancak Agop Savul’un bu çalışmaları meraklı bir iÅŸadamı tarafından finanse ediliyor. FotoÄŸraf bu nedenle söz konusu iÅŸadamında. Anadolu memelileri üzerine çalışmalar yapan ve belge toplayan iÅŸadamınının bu fotoÄŸrafı hazırlamakta olduÄŸu kitabında kullanacağı sanılıyor.Erkan Kayaöz Orman Yüksek MühendisiÂ